آتش ارسباران، قلب سبز ایران را سوزاند

همشهری / محمد فخار

آتش طی ۱۰ سال اخیر بزرگ‌ترین تهدید جنگل‌ها و مراتع کشور بوده است. طی این دوره ۱۸۰ هزار هکتار از منابع طبیعی ایران با آتش درگیر شده و ۱۰ هزار هکتار از جنگل‌های ایران به‌طور کامل نابود شده است.

تنها در هفته‌های اخیر آتش در میانکاله مازندران، گچساران کهگیلویه و بویراحمد، هایقر فارس و کلیبر ارسباران به سوختن صدها هکتار درخت و مرتع منجر شد. این در حالی است که امسال برای نخستین‌بار، ۱۷ پایگاه هوایی کشور برای اعزام بالگرد و هواپیما پای کار آمده‌اند. آمار اعلامی سازمان جنگل‌ها نشان می‌دهد سال گذشته، ۲۱ هکتار از جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور درگیر آتش شد که سخت‌ترین سال دهه اخیر بوده است.

سرهنگ رضا اکبری، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها در گفت‌وگو با همشهری ابعاد حریق‌های جنگلی در ۱۰سال اخیر و سال‌جاری کشور را تشریح کرد.

او گفت: از سال ۹۰ تا ابتدای سال ۱۴۰۰ طی دوره ۱۰ساله، به‌طور متوسط هر سال ۲هزار فقره حریق رخ‌داده که عدد میانگین آن برای هر سال ۱۸هزار هکتار بوده است. در واقع در هر سال ۱۸هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع ایران درگیر آتش می‌شوند که ۵درصد از این آمار موجب سوختن همه بدنه و تاج درختان جنگلی شده است. این یعنی سالانه حدود هزار هکتار جنگل در کشور بر اثر آتش به‌طور کامل نابود می‌شود.

براساس ارزیابی‌های همشهری از این اظهارات، اگر همه این آمار طی ۱۰سال اخیر تجمیع شود، می‌توان گفت طی دهه۹۰، حدود ۱۸۰هزار هکتار از منابع طبیعی ایران درگیر آتش شد و ۱۰هزار هکتار از جنگل‌های ایران طی یک دهه به‌طور کامل نابود شد.

آمار ۱۴۰روز گذشته از سال۱۴۰۰ نشان می‌دهد تاکنون ۳هزار هکتار از جنگل‌های کشور دچار حریق شده و در بخش مرتع نیز ۵۷۰۰هکتار آتش گرفته است. البته عمده حریق‌های منابع طبیعی کشور در مراتع رخ می‌دهد و حریق‌های جنگلی کمتر است. بدین‌ترتیب با درنظر گرفتن نرخ ۵درصدی نابودی درختان در حریق‌ها، باید گفت امسال حدود ۱۰۰هکتار درخت به‌طور کامل در آتش‌سوزی‌های منابع طبیعی نابود شده است.

از سویی بررسی این آمار ۱۴۰ روزه امسال و سال گذشته مشخص می‌کند که آمار آتش‌سوزی ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹، ۴۴ درصد در تعداد حریق‌ها کاهش داشته و از نظر وسعت نیز ۱۰درصد کمتر از پارسال بوده است. فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها این کاهش آمار را نتیجه برخی اقدامات پیگیرانه می‌داند. همچنین استقرار بالگردهای آبپاش در ۱۷پایگاه می‌تواند اقدامی مؤثر در کاهش وسعت حریق‌های امسال باشد که برای نخستین‌بار صورت گرفته است.

آمار اختصاصی سازمان جنگل‌ها که در اختیار همشهری قرار گرفته نشان می‌دهد استان فارس، حریق‌زا‌ترین استان کشور در عرصه‌های طبیعی است. همچنین ۷۰درصد حریق‌های جنگلی ایران در ناحیه رویشی زاگرس رخ می‌دهد، ۴درصد مربوط به ناحیه هیرکانی است و ۲۶درصد در سایر نقاط رویشی کشور رخ می‌دهد.

از سویی بررسی علل ۱۰سال اخیر حریق جنگلی در ایران، نشان می‌دهد ۵درصد طبیعی بوده که علت اصلی آن صاعقه است اما ۹۵ درصد عامل آتش‌سوزی‌های جنگلی، انسانی است که از این میزان، ۹۵درصد سهوی بوده که بیشتر مربوط به بی‌احتیاطی گردشگران یا چوپانان بوده است. همچنین ۵ درصد آتش‌سوزی‌های عمدی بوده است. در عین حال بررسی علل وقوع حریق‌های امسال نیز نشان می‌دهد آتش‌سوزی طبیعی رخ نداده است.  به گزارش همشهری، اگر این عدد در مقیاس ۳هزار هکتار جنگلی که امسال با آتش درگیر شده، حساب شود، باید گفت ۱۵۰ هکتار درختان جنگلی کشور عمدا سوخته و ۲۸۵۰ هکتار جنگل نیز سهوا نابوده شده است.

فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها همچنین درباره آتش‌سوزی‌های اخیر که در فارس رخ داده، گفت: بنده خودم در عملیات اطفای این حریق حضور داشتم و شاهد بودم که ۳۰ سورت پرواز توسط بالگردها برای خاموش‌کردن آتش هایقر فارس صورت گرفت. همچنین ۳۰۰ نفر از نیروهای یگان حفاظت و امدادی در خاموش‌کردن آتش‌سوزی حاضر شدند اما منطقه به واقع صعب‌العبور بود. در آتش‌سوزی کلیبر در منطقه ارسباران نیز که شنبه خاموش شد، ۴ بالگرد، ۲۰ سورت پرواز انجام دادند و علاوه بر جابه‌جایی نیرو، با سبد اطفا نیز آب منتقل کردند.

۵۰ ساعت آتش در کلیبر

آخرین آتش‌سوزی جنگل‌های کشور صبح شنبه خاموش شد. شعله‌های آتش که از پنجشنبه ۱۴مردادماه در منطقه کیارق کلیبر در ارسباران گسترده شده بود، پس از حدود ۵۰ ساعت، با تلاش تمامی نیروهای امدادی و عملیاتی و به‌خصوص مردم بومی مهار شد.

آتش‌سوزی در جنگل‌های ارسباران در شرایطی رخ داده که با توجه به پرونده ثبت جهانی این جنگل‌ها، شرایط نگران‌کننده‌ای برای این بخش از جنگل‌های کشور پدید آمده و امکانات نامناسب موجب شد آتش در این منطقه تا ۲ روز غیرقابل مهار باشد.

محمدباقر هنربر، مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی در این‌باره به رسانه‌ها گفت: در ساعات اولیه آتش‌ در روز پنجشنبه ۱۴ مردادماه یک فروند بالگرد بدون بسکت به منطقه آتش‌سوزی اعزام شد که برای یک سورت پرواز برای هلیبرد نیروها از آن استفاده شد. جمعه گذشته نیز یک فروند بالگرد آبپاش به منطقه فرستاده شد اما با وجود اینکه ۲ دستگاه بسکت از سوی اداره کل منابع طبیعی استان و سازمان آتش‌نشانی تبریز برای مواقع ضروری و اطفای حریق ارسباران خریداری شده، متأسفانه بالگرد اعزامی آبپاش از کرمانشاه کارایی لازم را برای استفاده از این سبد‌های آبپاش نداشت.

وی با اشاره به استفاده از بسکت‌های آبدار با بالگرد در روز شنبه، گفت: بالگردهایی که طی دو روز گذشته در منطقه حضور داشتند، کارایی لازم را نداشتند درحالی‌که با توجه به صعب‌العبور بودن منطقه آتش‌سوزی و سختی رفت‌وآمد نیروها، بایستی این بالگردها به‌موقع به محل اعزام می‌شدند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی متذکر شد: در ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور به صراحت اعلام شده که وزارت دفاع مکلف هست تا با همکاری نیروهای مسلح نسبت به اطفای حریق اقدام کند که در این راستا از مسئولان ذیربط خواهشمندیم تا در زمان طلایی نسبت به تامین بالگرد در استان اقدام کنند.

وی درخصوص اقدامات مهم برای استقرار پایگاه دائمی اطفای حریق در ارسباران، گفت: وجود پایگاه دائمی اطفای حریق در این منطقه لازم و ضروری است و در این راستا نیز جلساتی با شرکت مس سونگون برگزار شده و قرار است تا در روزهای آتی با سرمایه‌گذاری این شرکت، پایگاه دائمی اطفای حریق در ارسباران کلنگ‌زنی شود.

وی افزود: یک پایگاه اطفای حریق دیگر نیز توسط اداره حفاظت محیط‌زیست در‌ ماه آینده تاسیس خواهد شد.

هنربر با اشاره به قول وزیر صمت برای اختصاص یک فروند بالگرد به منطقه ارسباران، گفت:۲ سال است که پیگیر این موضوع هستیم اما متأسفانه به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم. اخیرا با امضای استاندار آذربایجان شرقی، مجددا مکاتبه‌ای در این راستا انجام گرفته و از نمایندگان مردم کلیبر و اهر در مجلس شورای اسلامی نیز خواهشمندیم تا پیگیر این موضوع باشند.

او تأکید کرد: اگر یک فروند بالگرد برای ارسباران تامین شود، دیگر شاهد آتش‌سوزی‌های گسترده نخواهیم بود.