چرا گشت‌های ارشاد بازگشتند؟
مهران صولتی
در یکی دو روز گذشته رویدادهایی در سطح تهران اتفاق افتاد که گمانه بازگشت گشت‌های ارشاد را تقویت می‌کرد. ضبط یک ویدئوی ارعاب‌آمیز که در آن افرادی ناشناس زنان مخالف با حجاب اجباری را به برخورد سخت در صورت قانون‌شکنی تهدید می‌کردند در کنار حضور پراکنده برخی از ون‌های معروف از این جمله بودند. امروز اما سخنگوی فراجا رسما اعلام کرد که؛ از یکشنبه ۲۵ تیرماه گشت‌های خودرویی و پیاده پلیس در تمام شهرستان‌ها مستقر شده، با زنان بد حجاب برخورد کرده و پرونده آنان را به قوه قضاییه می‌فرستد.
همین سه ماه پیش بود که فرمانده نیروی انتظامی اعلام کرد که از شنبه ۲۶ فروردین ماه برخورد با بی‌حجابی وارد فاز عملیاتی شده و پلیس با بهره‌گیری از فن‌آوری‌های شناخت چهره عزم جزم خود را در این زمینه به نمایش می‌گذارد. اما هر چه جلوتر آمدیم به نظر می‌رسید که به دلیل در پیش بودن انتخابات مجلس از یک سو و فراگیری حضور زنان مخالف حجاب اجباری در سطح کلان شهرها از سوی دیگر فعلا نظام سیاسی نوعی مدارای هوشمندانه را در پیش گرفته است. حال اما ورود رسمی گشت ارشاد به خیابان‌ها آیا از سیاست جدیدی در بالاترین سطوح حکومت خبر می‌دهد؟
فرصت طلایی محرم: در حالی که تنها چند روز به آغاز محرم باقی مانده است به نظر می‌رسد که بهنگام‌ترین زمان برای ورود پلیس فرارسیده است. آیینی که می‌تواند برخورد با زنان مخالف با حجاب اجباری را مشروعیت بخشیده و هر گونه رفتار متفاوت زنان را به ضدیت با ارزش‌های عاشورایی منتسب کند. از سوی دیگر حداقل در دهه اول محرم خیابان‌ها از سوی مذهبی‌ها تسخیر و هر گونه خیزش احتمالی معترضان توسط مردم عزادار کنترل خواهد شد. به عبارت دیگر هر گونه پیامد اعتراض به برخورد گشت ارشاد در این فرصت طلایی می‌تواند کنترل و خنثی شود.
دلجویی حکومت از رادیکال‌ها: در حالی که مصلحت‌اندیشی نظام سیاسی بعد از فروکش کردن جنبش زن، زندگی، آزادی بسیاری از حامیان انقلابی حکومت را به خشم آورده و احتمال برخوردهای خودسرانه و هزینه‌زای آنان را افزایش داده بود مجموعه سران قوا کوشیدند تا با تصویب قوانین جدید مقابله با بی‌حجابی آبی بر آتش پرلهیب مخالفان بریزند. اقدامی که اگر چه تا حدی موثر بود ولی نتوانست پایان‌بخش مناقشه جاری باشد. اما اکنون به نظر می‌رسد حکومت به دلیل جنبه هویتی محرم برای رادیکال‌ها چاره‌ای جز بازگشت گشت‌های ارشاد نداشته است.
اوج‌گیری روند خالص‌سازی: یکدست‌سازی حکومت برخی از زخم‌های کهنه در میان خودی‌ها را گشود و به شکاف‌های بالقوه در میان آن‌ها فعلیت بخشید. بیشترین فاصله نیز اکنون میان حامیان قالیباف و جبهه پایداری مشهود است. جبهه پایداری با تاکید بر اهمیت خالص‌سازی نیروهای انقلابی در صدد پیروزی در انتخابات مجلس و حذف طیف قالیباف است حال آن که قالیباف هم با ارزیابی افول بی‌سابقه محبوبیت رییسی در افکار عمومی اسب خود را برای رقابت با او در انتخابات ۱۴۰۴ زین کرده و مایل است که دوران صدارت خود بر مجلس را تا آن زمان تمدید نماید.
نکته پایانی: به جز مفروضات ذکر شده به نظر می‌رسد که اطمینان نسبی حکومت از دور بودن لحظه مهسایی، پرهزینه بودن جنبش پاییز گذشته، افول قدرت‌نمایی براندازان، فروکش کردن فعالیت خارج‌نشینان و افزایش تنگناهای معیشتی تصمیم به احیای گشت‌های ارشاد گرفته است. تاریخ اما نشان داده است که خطیرترین مواجهه با جامعه‌ای جنبشی، مطالبه‌گر و رشید، همراه با خواست‌های انباشت شده و فریادهای شنیده نشده، تکیه بر آرامش موقت آن است.
تلگرام نویسنده
