چرا نظام در ایران دشمن اینترنت است؟/ زيباكلام

در تاریخ معاصر ایران دو تحول دارای بیشترین آثار و تبعات سیاسی اجتماعی و فرهنگی بوده‌اند. اولی انقلاب مشروطه و دومی انقلاب اسلامی. اما به نظر می‌رسد که آثار و تبعاتی که اینترنت و فضای مجازی در ایران بوجود آورده به سرعت از هر دو این انقلابها پیشی گرفته. 

از سپهر مدرنیته تا به امروز، اطلاع رسانی در ایران در انحصار حکومت‌ها بوده. نه انقلاب مشروطه و نه انقلاب اسلامی نتوانستند تغییری در این راستا بوجود آورند. حکومت‌ها در ایران، چه قبل و چه بعد از انقلاب، صرفاً آنچه را که خود مصلحت تشخیص می‌داده‌اند در اختیار مردم قرار می‌دهند. دانش و آگاهی ایرانیان از جهان و بالاخص میهنِ خودشان محدود و منحصر می‌شده به آنچه که حکومت همواره تشخیص می‌داده.

اما فضای مجازی برای نخستین بار در ایران انحصار حکومتی در اطلاع‌رسانی را به چالش کشیده. کارِ  سِترگی که دو انقلاب مشروطه و اسلامی نتوانستند انجام دهند. و این  دردسر و مصیبت بزرگی برای حکومت شده.

حکومت همواره از صداوسیما، یا سایر تریبون‌هایی که انحصار آنها هم همچون صداوسیما در اختیارش بوده، فقط مطالبی که در چارچوب ایدئولوژی خودش بوده را به مردم القاء می‌کرده. اما حالا جدای از مصیبت شبکه‌های فارسی‌زبان، با زلزله قوی‌تری به نام فضای مجازی روبرو شده که صداوسیما و سایر تریبون‌های حکومتی را عملا به حاشیه رانده و بی‌اعتبار ساخته.

کِشیده عنابستانی، فایل صوتی فرماندهان سپاه و برکناری چند ساعته فرماندار رفسنجان، قدرت فضای مجازی را به نمایش گذاردند. اما این قدرت درعین حال نگرانی‌های جدی هم در حاکمیت بوجود آورده.

صد البته که در کشورهای دیگر فضای مجازی بحرانی برای حاکمیت‌های‌شان بوجود نیاورده. چون در آن کشورها اطلاع‌رسانی همچون ایران فقط در انحصار حکومت‌ها نبوده. اما در ایران که هیچ رقیب دیگری برای حاکمیت نبوده، فضای مجازی حالا بدل به یک رقیب جدی شده و انحصار حکومتی در اطلاع‌ رسانی را به چالش کشیده. بنابراین می‌توان فهمید که چرا حاکمیت در ایران این همه مکدر و خشمگین از فضای مجازی شده و مصمم است که تا آنجا که می‌تواند پروبال آنرا شکسته و محدود سازد.

در ایران فقط اطلاع‌رسانی در انحصار حکومت نبوده. اقتصاد هم در انحصار حکومت قرار دارد. فضای مجازی برای نخستین بار به بخش خصوصی هم اجازه داده که مستقل از حکومت حیات پیدا کند که این هم چندان خوشایند نظام نیست.

۴ اسفند ۱۴۰۰