محدودیت‌های قلدری روسیه در برابر اوکراین

احمد زیدآبادی

جهان چند قطبی از جهاتی بهتر از جهان تک قطبی یا دو قطبی است زیرا دامنۀ مانور واحدهای بین‌المللی ضعیف‌تر را بیشتر می‌کند. روسیه مدعی است که به منظورِ مقابله با جهان تک قطبی و ایجاد نظام چند قطبی به اوکراین حمله کرده است. این ادعا حتی اگر به فرض قرین واقعیت باشد، حمله به اوکراین نتیجه‌ای معکوسِ آن به بار خواهد آورد.

اگر قرار باشد نظام چند قطبی به بهای حملۀ نظامی به یک کشور و نابودی زیرساخت‌های اقتصادی و کشتار غیرنظامیان بی‌دفاعِ آن تمام شود، بسیاری از مردم جهان همان نظام تک قطبی را به آن ترجیح خواهند داد.

از همین روست که بخش بزرگی از مردم جهان، خواهان شکست روسیه در جنگ علیه اوکراین هستند تا از این پس هوس این نوع چند قطبی‌سازی به سر دیگر قدرت‌های اقتدارگرا نزند.

در دنیای کنونی زور و قدرت فیزیکی کارکرد محدودی دارد. بنابراین، روسیه نمی‌تواند صرفاً با تکیه بر ارتش مهیب و زرادخانۀ اتمی خود، دیگران را بترساند و یا به تسلیم وادارد.

دست پوتین از هر نوع قدرت نرم و پیام فرهنگی و انسانی به کلی خالی است و به همین علت نیز با اشارۀ تلویحی به استفاده از تسلیحات هسته‌ای، زبان تهدید و ارعاب را در مواجهه با جبهۀ مقابل خود به کار گرفته است.

پوتین بخصوص تهدید کرده است که هرگونه ارسالِ تسلیحاتِ پیشرفته به اوکراین از طرف اعضای ناتو عواقب “غیرقابل پیش‌بینی” به دنبال خواهد داشت. معنای روشن این تهدید این است که پوتین از کشورهای مقابل خود می‌خواهد اجازه دهند روسیه همسایۀ به شدت ضعیف‌تر از خود را با تمام قوا در هم بکوبد و به زانو در آورد چرا که در غیر این صورت، او عصبانی خواهد شد و دامنۀ جنگ را گسترش خواهد داد. این قبیل تهدیدها اگر برخی رهبران جهان را نیز بترساند، اما نفرت افکار عمومی را علیه روسیه در سطح جهان، افزایش خواهد داد.

در زمان حیات اتحاد شوروی، رهبران کرملین با تکیه بر ایدئولوژی لنینیستی خود را بشارت دهندگان “عدالت‌خواهی” در جهان معرفی می‌کردند. هر چند که “عدالت” مورد نظر آنان چیزی جز یکی از ظالمانه‌ترین نوع بیدادگری در تاریخ بشر نبود، اما این مدعا، هواداران پر شور و شری در سرتاسر جهان داشت به طوری که بسیاری از جوانان و روشنفکران در پنج قارۀ جهان، برای موفقیت شوروی در برابر بلوک غرب، به هر نوع فداکاری دست می‌زدند.

امروزه این سلاح علاوه بر آنکه به کلی زنگ زده، از دست رهبران کرملین هم افتاده است.

از طرف دیگر، روسیۀ پساکمونیسم نتواسته است با جذب و احیای فرهنگ اصیل و انسان‌دوستانۀ نویسندگان و هنرمندان و روشنفکران قرن نوزده روسیه از قبیل تولستوی، پیام جذابی برای بشر امروز دست و پا کند. بنابراین، پوتین جز حمایت از اقتدارگرایی و ضدیت با جلوه‌های دمکراسی و حقوق بشر، پیام ایجابی دیگری در برابر رقبای غربی خود ندارد. روشن است که این مقولات نه فقط کمترین رغبتی در بین مردم جهان برنمی‌انگیزد بلکه باعث نفرت و هراس فزایندۀ آنان از نظام سیاسی روسیه می‌شود.

با این حساب، کشورهای غربی می‌توانند با ارسال تسلیحات دفاعی پیشرفته به اوکراین، ارتش روسیه را در جنگ ناعادلانۀ خود، برای سال‌ها زمین‌گیر کنند و افغانستان دیگری برای وارثان ارتش سرخ رقم بزنند.