جهان برای نفت روسیه چه جایگزینی دارد؟

در حالی که جایگزینی روزانه ۲.۵ میلیون بشکه نفت خام روسیه از طریق افزایش تولید در آمریکای شمالی دشوار خواهد بود، اما می‌توان با آزادسازی ذخایر راهبردی تحت کنترل دولت، بخش عمده‌ای از این مسیر را پیمود. به نظر می رسد که این اقدام بهتر از تعامل دیپلماتیک متزلزل با تامین‌کنندگان پرخطر (ایران و ونزوئلا) باشد.

دولت بایدن دیپلمات‌های کارآزموده آمریکایی را در سراسر جهان بسیج کرده تا تولید نفت را افزایش دهند، اقدامی که تاکنون چندان ثمربخش نبوده است. تشکیلات سیاسی بایدن اکنون آماده است تا کمبود نفت (ناشی از تحریم روسیه) را از کشورهای نفتی طردشده‌ای مانند ایران و ونزوئلا تامین کند. به جای صرف سرمایه‌ دیپلماتیک روی کشورهای پرخطر، چه‌بسا زمان تغییر رویکردمان فرا رسیده است.

روسیه نزدیک به ۱۱ میلیون بشکه نفت خام در روز تولید می کند. صادرات نفت خام این کشور در فوریه ۲۰۲۲ به ۴.۷ میلیون بشکه در روز رسید که حدود نیمی از آن به پالایشگاه های اروپایی اختصاص یافت. برآوردها حاکی از آن است که ۱.۶ میلیون بشکه نفت خام روسیه در روز بدون خریدار در حال تولید است که در واقع نوعی توقف عرضه به شمار می‌رود و فهرست پالایشگاه هایی که داوطلبانه از خرید نفت روسیه پرهیز می کنند، در حال افزایش است.

جایگزینی نفت خام روسیه، به ویژه اگر ممنوعیت های بیشتری از سوی G-۷ اعمال شود، در بازار پرتنش امروزی چالش برانگیزتر از جایگزینی حجم مشابه در زمان حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ است. در سال ۱۹۹۰، بازارهای نفت شاهد مازاد عرضه بودند.

با توجه به اینکه در سال ۲۰۲۱ تقاضای نفت روزانه ۵.۵ میلیون بشکه افزایش یافت، عرضه به‌هنگام نفت با مشکل مواجه شده است. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) نیز با وجود بهبود تقاضا در سال ۲۰۲۱، شیرهای تولیدش را تا حدی بسته نگه داشت و به افزایش قیمت نفت، پیش از تهاجم نظامی روسیه، کمک کرد.

با توجه به افزایش قیمت نفت در گذشته، به ویژه در سال ۲۰۰۸، زمانی که قیمت‌ها به ۱۴۷ دلار رسید و منجر به رکودهای اقتصادی بزرگی شد که تقاضای نفت را از بین برد، منطقی است که انتظار داشته باشیم کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی در راستای تامین منافع خودشان، تولید نفت را افزایش دهند.

عربستان سعودی و امارات احتمالا می توانند بخش عمده‌ای از کاهش ۱.۶ میلیون بشکه‌ای تولید نفت را جبران کنند، اما باور دارند که این اقدام به جای ایجاد آرامش، بازار را می‌ترساند. به‌جز این استدلال اولیه که تا حدی درست است، این دو کشور فهرست طویلی از نارضایتی‌ها را ارائه کرده‌اند که بیانات هدفمند بایدن در مورد حقوق بشر تا اقدامات آمریکا برای احیای توافق هسته‌ای ایران را در بر می‌گیرد. امارات همچنین میزبان الیگارش های روس است که اوضاع را پیچیده تر می کند. 

در نتیجه بازنگری در سیاست خارجی آمریکا و تداوم انفعال در برابر مناقشه‌های بی‌پایان خاورمیانه ضروری به نظر می‌رسد. ابوظبی در هفته‌های اخیر هدف حملات موشکی یمن قرار گرفته است و عربستان سعودی به‌خوبی سکوت و انفعال دولت ترامپ در زمان حمله به میادین نفتی این کشور در سال ۲۰۱۹ را به خاطر دارد. مهم‌تر اینکه، روسیه مداخله نظامی خود را در لیبی بی‌سر و صدا افزایش داده است.

فراتر از متحدان دیرین نفتی آمریکا در خلیج فارس، احیای توافق هسته ای ایران و لغو تحریم‌ها می تواند در چند ماه آینده حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز به عرضه نفت خام در بازار بیفزاید. صادرات نفت خام ایران در حال حاضر به طور متوسط ۸۰۰ هزار بشکه در روز است و در صورت به سرانجام رسیدن توافق می‌تواند به ۱.۵ میلیون بشکه افزایش یابد.

تیم بایدن همچنین با امید دستیابی به نفت بیشتر در پی بهبود روابط با ونزوئلا است. در حالی که بهبود روابط با ونزوئلا احتمالا برای پیشگیری از استقرار سیستم‌های تسلیحاتی روسیه در آن کشور مهم است، اما پیامد مثبت آن برای بازار نفت چندان بدیهی نیست. زیرا تاسیسات نفتی ونزوئلا به شدت از غفلت، سوء مدیریت و غارتگری آسیب دیده است. تولید نفت خام این کشور اخیرا به ۶۰۰هزار بشکه در روز رسیده است، اما افزایش تولید به زمان و میلیاردها دلار سرمایه نیاز دارد.

چه‌بسا برای تیم بایدن بهترین راه حل لابی کردن با صنایع نفت ایالات متحده و کانادا باشد که دارای منابع پرباری از نفت شیل هستند و می‌توان تولید آن را با گسترش حفاری‌ها افزایش داد. کارشناسان صنعتی می‌گویند مازاد تولید نفت در آمریکا ۵۰۰هزار تا یک میلیون بشکه در روز ناممکن نیست.

کانادا هم اعلام کرده است که می‌تواند فورا تولید نفت خامش را ۴۰۰۰۰۰ بشکه در روز افزایش دهد. اگر پالایشگاه های آمریکا نفت خام بیشتری از کانادا وارد کنند، تولیدات آنها می‌تواند جایگزین محموله های سایر تامین کنندگان شود و به اروپا ارسال شود. به نظر می رسد که این اقدام بهتر از تعامل دیپلماتیک متزلزل با تامین‌کنندگان پرخطر باشد.

نویسنده: امی مایرز جاف (Amy Myers Jaffe)
مجله تایم / تحریریه دیپلماسی ایرانی