زلنسکی؛ کمدینی که بدل به رهبری مقتدر شد

استفان مالوی،  بی‌بی‌سی

ولودیمیر زلنسکی، کمتر از سه سال پیش که در انتخابات ریاست جمهوری اوکراین پیروز شد، کمدینی بود بدون هیچ تجربه سیاسی، اما اکنون در قامت رهبری مقتدر در زمان جنگ ظاهر شده است.

او با پیام‌ها و ویدئوهایش مردم را بسیج و خشم‌شان را از حمله روسیه ابراز کرد و از آنها خواست با تهاجم روسیه مقابله کنند.

در حالیکه ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه هر چه بیشتر سردرگم به نظر می‌رسد و اوکراین را به “نسل‌کشی” در لوهانسک و دونتسک متهم می‌کند و از ضرورت “پاک‌سازی اوکراین از نازیسم” حرف می‌زند، رئیس جمهور زلنسکی، که از یک خانواده یهودی روس زبان است، باوقار، مصمم و صریح است.

اطلاعیه‌ها و پیام‌های او وجوهی از شخصیتش را آشکار کرده است که بسیاری از منتقدانش، از جمله بخش بزرگی از روشنفکران، تابحال ندیده بودند.

نقطه عطف در دگردیسی او از کسی که در نظرسنجی‌ها دست‌و‌پا می‌زند و حتی گاهی به نظر می‌رسید کار خارج از توانش است، به یک چهره ملی، در اولین ساعات روز پنجشنبه بود، چند ساعت قبل از حمله روسیه.

او هشیار و معقول در پیامی که در شبکه های اجتماعی منتشر شد، در حالیکه گاهی به روسی حرف می‌زد، گفت سعی کرده به ولادیمیر پوتین تلفن و از جنگ جلوگیری کند اما با سکوت روبرو شده است.

او که با کت و شلوار سیاه در مقابل نقشه اوکراین ایستاده بود گفت: “دو کشور به جنگ نیاز نداشتند، نه جنگ سرد، نه جنگ گرم و نه جنگ ترکیبی.”

او اما تاکید کرد اگر به اوکراینی‌ها حمله شود، از خودشان دفاع خواهند کرد: “اگر به ما حمله کنید صورت‌های ما را خواهید دید، صورت‌مان را نه پشت‌مان را.”

کمی بعد از آغاز حمله، در پیام تصویری بعدی، او در میانه روز لباس نظامی پوشید، بازتابی از “نبرد داوود و جالوت”، استعاره‌ای برای غلبه ضعیف بر قوی.

عصر همان روز، او یک پیام دیگر منتشر کرد و به رهبران کشورهای غربی هشدار داد اگر امروز به آنها کمک نکنند فردا، “جنگ در خانه آنها را خواهد زد.”

او گفت به نظرش “پرده آهنین تازه‌ای” درحال شکل‌گیری است که تماس روسیه با “جهان متمدن” را قطع می‌کند.

پرده آهنین اصطلاحی است که برای جدایی اروپای شرقی کمونیست از غرب این قاره به کار می‌رفت، از پایان جنگ جهانی دوم تا زمان پایان جنگ سرد.

یولیا مک‌گافی، سردبیر وب سایت خبری نووایا وریمیا، می‌گوید وقتی زلنسکی در آوریل ۲۰۱۹ رئیس جمهور شد، در تواناییش برای رهبری حکومت تردید وجود داشت.

خانم مک‌گافی می‌گوید اما طی هفته گذشته علاقه اوکراینی‌ها به رئیس جمهورشان به سرعت بیشتر شده است:

“پس از شروع جنگ، حمایت و احترام کاملی به زلنسکی شکل گرفت و اوکراینی‌ها همه در اطراف او گرد آمدند. او عامل پیوستن مردم شد و می‌توانم بگویم نقشی الهام‌بخشی ایفا می‌کند. او دولتی را رهبری می‌کند که ارتش پوتین را متوقف می‌کند و به همین دلیل بسیاری او را از صمیم قلب تحسین می‌کنند و به او احترام می‌گذارند.”

ورود زلنسکی به صحنه سیاست به نوعی تقلید زندگی واقعی از دنیای هنر بود. او در سال ۲۰۱۵ به عنوان بازیگر کمدی با بازی در سریال تلویزیونی “خادم ملت” در نقش رئیس جمهور اوکراین ظاهر شد و به شهرت رسید.

او در این سریال محبوب تلویزیونی، نقش معلم مدرسه‌ای را بازی می‌کرد که تصادفی رئیس جمهور اوکراین می‌شد، پس از انتشار گسترده ویدئویی درباره فساد سیاسی که یکی از دانش‌آموزانش در فضای مجازی منتشر می‌کند.

او بعد یک حزب سیاسی با نام “خادم ملت” و با شعار مبارزه با فساد تاسیس کرد.

نامزدی او را در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۹ اوکراین را در ابتدا برخی شوخی تلقی کردند. اما او با ۷۳ درصد آرا پیروز شد و قول داد که با فساد مبارزه و در شرق کشور صلح برقرار کند.

یارینا کلیوچکوفسکا مشاور ارتباطات یادآوری می‌کند که رئیس جمهوری اوکراین اختیارات زیادی دارد اما انجام چنین وعده‌هایی همیشه سخت بوده است و “فقط باعث افول سریع کسی می‌شود که ریاست جمهوری را با چنین محبوبیت بالایی شروع می‌کند.”
———————————————————————————————————-
زلنسکی قبل از ورود به سیاست:
* ولودیمیر زلنسکی در سال ۱۹۷۸ در شهر کریفیی ریه، در شرق اوکراین متولد شد
*  از دانشگاه اقتصاد ملی کییف در رشته حقوق فارغ التحصیل شد
*  یکی از موسسان یک شرکت موفق تولید برنامه‌های تلویزیونی کمدی بود
*  برنامه تلویزیونی برای شبکه خصوصی ایگور کولومویسکی، میلیاردر اوکراینی و استاندار سابق استان دنیپروپتروفسک تولید کرد
* ایگور کولومویسکی بعدا در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری از او حمایت مالی کرد
*  تا اواسط دهه ۲۰۱۰، فعالیت شغلی او فقط در تلویزیون و سینما متمرکز بود
——————————————————————————————————-
زلنسکی در مبارزات انتخاباتی از حمایت ایگور کولومویسکی، تاجر و میلیاردر روسی برخوردار بود و همین باعث شده بود بسیاری نگران این باشند که او دست نشانده‌ و تحت کنترل مردی باشد که آمریکا به ظن کلاهبرداری و پولشویی درباره‌اش تحقیق می‌کند.

اما او در عمل نشان داد که مستقل‌تر از آن است که منتقدانش فکر می‌کردند. برای مثال او با خصوصی سازی مجدد “بانک پرایوت” که قبلا به کولومویسکی تعلق داشت و ملی شده بود، موافقت نکرد.

بااینحال فساد در اوکراین ریشه‌دار است و این نگرانی هست که حتی یک قانون جدید ضد الیگارشی، می‌تواند فقط فعالیت‌های عده‌ای را محدود کند نه همه را.

از سوی دیگر تلاش‌های زلنسکی برای مذاکره با روسیه و یافتن راه حلی برای مناقشه در شرق اوکراین که بیش از ۱۴ هزار کشته برجای گذاشته هم موفقیت چندانی نداشت.

مبادله زندانیان و اقداماتی در جهت اجرای بخش‌هایی از توافقنامه مینسک صورت گرفت اما پیشرفتی حاصل نشد. پیمان مینسک در سال ۲۰۱۵، با هدف پایان دادن به جنگ خونین در شرق اوکراین در پایتخت بلاروس امضا شد.

از این رو در طول سال ۲۰۲۰، میزان محبوبیت زلنسکی پیوسته کاهش یافت.

اما پس از آن زلنسکی لحن قاطعانه‌تری را برای عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو به کار گرفت که باعث خشم رئیس جمهور روسیه شد.

یارینا کلیوچکوفسکا می‌گوید به نظر خیلی از اوکراینی‌ها حرف‌های زلنسکی درباره درگیری در شرق اوکراین و روابط با روسیه، تا پیش از روزهای اخیر، بیش از حد محجوبانه بوده است.

در حالیکه صدای طبل جنگ بلندتر می‌شد و موارد نقض آتش‌بس در خط مقدم رو به افزایش بود، ولودیمیر زلنسکی از “روز صلح” صحبت می‌کرد و همچنان به راه حل دیپلماتیک امیدوار بود.

خانم کلیوچکوفسکا می‌گوید: “او از موضوع جنگ، جنگ و هر چیز نظامی اجتناب می‌کرد. این موضوع برایش راحت نبود و حاضر نبود علنی درباره‌اش حرف بزند.”

او همچنین با هشدارهای روزانه ایالات متحده آمریکا و دیگر دولت‌های غربی درباره حمله قریب‌الوقوع روسیه موافق نبود و استراتژی ارتباطی آمریکا را “برای اوکراین بسیار گران” دانسته بود.

خانم کلیوچکوفسکا می‌گوید اما سخنرانی زلنسکی در کنفرانس امنیتی مونیخ در روز شنبه ۱۹ فوریه، باعث شد تردیدش درباره او برطرف و طرفدارش شود.

زلنسکی سخنرانی خود را با شرح بازدید از یک مدرسه در شرق اوکراین شروع کرد که چند روز پیش هدف موشک قرار گرفته بود:

“وقتی چاله بمب در زمین بازی مدرسه ظاهر می‌شود، این سوال برای بچه‌ها مطرح می‌شود: آیا دنیا اشتباهات قرن بیستم را فراموش کرده است؟”

زلنسکی خطاب به میهمانان کنفرانس که دیپلمات‌های بلندپایه و مقامات دفاعی غرب بودند، گفت: “بی‌تفاوتی شما را شریک جرم می کند.”

او یادآوری کرد که پانزده سال پیش در همان کنفرانس ولادیمیر پوتین نظم نوین جهانی به رهبری آمریکا را رد کرده بود. بعد پرسید: “جهان چگونه پاسخ داد؟ با مماشات.”

کلیوچکوفسکا می‌گوید که هیچ رهبر اوکراینی پیش از این به این صراحت با غرب صحبت نکرده بود.

یولیا مک‌گافی می‌گوید: در سخنرانی درخشان او در کنفرانس امنیتی مونیخ بود که احساس کردم به زلنسکی افتخار می‌کنم. پس از آن بود که بسیاری از مخالفان سیاسی زلنسکی در اوکراین به این نتیجه رسیدند که اکنون زمان مناقشه و درگیری نیست.”

آقای زلنسکی می‌گوید نامش در صدر افرادی است که نیروهای روسیه قصد کشتن‌شان را دارند و خانواده‌اش در جایگاه دوم در این فهرست است. با اینحال او و خانواده‌اش در اوکراین باقی مانده‌اند.

او با انتشار ویدئوهایی از خود در خارج دفتر ریاست جمهوری و در حالیکه عمارت گورودستکی در شهر کی‌یف، از نمادهای این شهر در پس زمینه دیده می‌شود، اخبار خروجش از اوکراین را تکذیب می‌کند.

در واکنش به این موارد، بن یودا، روزنامه‌نگار و نویسنده بریتانیایی در توییتر خود نوشت: “اگر به پدربزرگان ما در قلمرو اسکان یهودیان در روسیه بگویید یک مرد یهودی، رهبری نبرد اوکراین با تجاوز روسیه را برعهده دارد، احتمالا باور نمی‌کنند.”

“قلمرو اسکان”، منطقه‌ای بود در روسیه تزاری که یهودیان فقط در آنجا حق اقامت و شهروندی داشتند.

یارینا کلیوچکوفسکا می‌گوید: “البته که او یک هنرپیشه است. نمی‌دانم این شخصیت واقعی اوست یا نه. اما هر چه هست عملکردش موثر بوده است.”

“نویسندگان سخنرانی‌های زلنسکی پیشرف زیادی کرده‌اند. آنها از نوشتن برای شوهای تفریحی به اینجا رسیدند، نوشتن برای نتفلیکس با نوشتن نطق رئیس جمهور فرق دارد.”

اوکراین هنوز با موقعیت‌ هولناکی روبروست. نیروی روسیه بسیار عظیم است و تجهیزات خوبی دارد. اما این فارغ التحصیل ۴۴ ساله رشته حقوق، این سیاستمدار تازه کار، صدایی پیدا کرده است که باعث دلگرمی اوکراینی‌ها شده است.

مک‌گافی می‌گوید: “یک دوست خوب نوشته بود که زلنسکی ناگهان در مقیاس نجومی رشد کرد و این دقیقا انعکاس نگرشی است که اکنون به او وجود دارد.”