میدل ایست نیوز: «طونی فرنسیس»، روزنامه نگار باسابقه لبنانی، با انتشار مقاله‌ای پیش‌بینی کرد که تابستانی داغ و پر از حوادث سیاسی در انتظار منطقه خاورمیانه باشد.

او در این مقاله که در پایگاه «ایندیپندنت عربی» منتشر شده می‌نویسد که کشورها و نیروها و جریان‌ها و تشکل‌های سیاسی در سرتاسر خاورمیانه خود را برای تعیین اولویت‌هایشان در دوران پساکرونا آماده می‌کنند.

ویروس کرونا سیاست‌های مشخصی را تحمیل و اتخاذ تدابیری را لازم ساخت که بسیاری رفتارها را متفاوت کرد و عادت‌ها را تغییر داد اما به نظر می‌آید که هنوز نتوانسته ذهنیت نخبگان سیاسی را تغییر دهد و برای همین اولویت‌های ناشی از منافع سنتی بار دیگر نمایان شده است.

کرونا از عمیق شدن تنش‌های اصلی خاورمیانه جلوگیری نکرد. هم تنش میان امریکا و روسیه را تشدید کرد هم تنش امریکا و ایران را. به طور خاص در لیبی شاهد نزاع شدید میان امریکا و روسیه هستیم. امریکا از دولت قانونی لیبی به ریاست «فائز السراج» حمایت می‌کند و روسیه به افسر شورشی «خلیفه حفتر» سلاح می‌رساند تا بتواند در جنگ خود برای گرفتن قدرت در لیبی دوام آورد.

صحنه سیاسی لیبی بعد دیگری هم دارد: تفاهم امریکا و ترکیه در حمایت از دولت لیبی. ترکیه که با قدرت فراوان نظامی وارد معرکه لیبی شده در آنجا خود را رویاروی متحد منطقه‌ای خود یعنی روسیه می‌بیند. ترکیه در کنار روسیه و ایران طرحی را برای حل بحران سوریه پیش می‌برند.

نزاع ترکیه و روسیه بی‌تردید بر آنچه در ادلب و شمال سوریه می‌گذرد تأثیر خواهد نهاد. هرچه هم که روس‌ها بخواهند در شمال سوریه خویشتنداری نشان دهند فشارهای ایران و رویکرد دولت «بشار اسد» احتمال درگیری مستقیم‌شان با ترکیه را بالا می‌برد.

اما «ولادیمیر پوتین» حاضر نیست به این راحتی روابط تنگاتنگ خود با ترکیه بر هم بزند. او در سال ۲۰۰۸ طی اظهاراتی تأکید کرد که اولویت‌های روسیه در خاورمیانه منحصر به دو هدف است: روابط اقتصادی با ترکیه و روابط نظامی و امنیتی با اسرائیل.

همین نگاه پوتین است که به اسرائیل حاشیه امنی برای حمله به مواضع ایران در سوریه داده بی‌آنکه روسیه هیچ دخالتی در موضوع نشان دهد. گویی امریکا و روسیه کاملا درک می‌کنند که در خاک سوریه دو جنگ جریان دارد: جنگی برای بقای حکومت بشار اسد در سوریه، و دیگر جنگی میان اسرائیل و ایران.

آنچه در این میان باعث شده کسانی احتیاط به خرج دهند موضوع انتخابات ریاست جمهوری امریکاست که قرار است در ۳ نوامبر برگزار شود. مخالفان سیاست امریکا به دور از هرگونه پرده‌پوشی و تعارف امیدوارند که اعتراضات در امریکا در پی قتل «جورج فلوید» باعث منتفی شدن دور دوم ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» شود.

در حالی که روسیه به لحاظ رسمی حاضر نشده به حوادث امریکا واکنشی نشان دهد و حتی پوتین اخیرا در تماسی تلفنی با ترامپ مذاکره کرده، رهبر ایران طی اظهاراتی به شدت از سیاست‌های امریکا انتقاد کرد. ترکیه هم در این باره سکوت نکرد و از معترضان در امریکا دفاع کرد.

موضع ایران کاملا قابل درک است. برای ایران هر چیزی که مایه تضعیف ترامپ شود دستاورد است. ترامپ از معاهده هسته‌ای ایران با کشورهای غربی خارج شد و جنگی سخت علیه ایران و بازوهای منطقه‌ای آن راه انداخته است. ضمن اینکه قرار است به زودی «قانون قیصر» اجرا شود که فشارها بر دولت ایران و سوریه و حزب‌الله را دوچندان خواهد کرد.

در این میان اسرائیل می‌کوشد که متناسب با تحولات امریکا در اولویت‌های خود تجدیدنظر کند. تل‌آویو در هفته‌ها و ماه‌های اخیر حملات خود به مواضع ایران در نقاط گوناگون سوریه را شدت بخشیده است بی‌آنکه هیچ مانعی در این راه ببیند. ترکیه و روسیه، شرکای ایران در روند آستانه در این باره سکوت کرده‌اند. اسرائیل می‌کوشد که صرف نظر از نتایج انتخابات امریکا، از فرصت باقی مانده تا پایان دولت فعلی امریکا بیشترین استفاده را برای افزایش فشار بر ایران ببرد.

در همین راستاست که می‌بینیم که در روزهای اخیر اعتراضات به طرح انضمام اراضی کرانه باختری در اسرائیل شدت گرفته و بسیاری از احزاب و نیروهای سیاسی و فعالان مدنی خواستار توقف اجرای این طرح شده‌اند. تل‌آویو روز شنبه شاهد تظاهراتی گسترده علیه این طرح بود و در اقدامی جالب توجه «برنی سندرز» نامزد سابق انتخابات امریکا در این تظاهرات سخنرانی کرد.

«عاموس یادلین»، رئیس مرکز پژوهش‌های قومی در دانشگاه تل آویو، و رئیس سابق دستگاه اطلاعات ارتش اسرائیل، گفت که نتانیاهو با اجرای طرح انضمام بخش‌هایی از کرانه باختری که شامل ۳۰ درصد این اراضی می‌شود مرتکب خطایی مضاعف خواهد شد: نخست آنکه تلاش‌های جهانی بر توقف پیشرفته هسته‌ای ایران را تضعیف می‌کند، دوم اینکه اسرائیل را دربرابر مخاطرات استراتژیک اقتصادی و اخلاقی قرار می‌دهد.

در اسرائیل این طرز فکر جا افتاده که دولت ترامپ که درگیر مسائل داخلی و نزاع با چین شده، زمان اندکی را می‌تواند به خاورمیانه اختصاص دهد و باید کوشید که همه این زمان متمرکز بر ایران شود.

در پایان می‌توان گفت که تابستانی داغ در راه است که چه بسا در آن برخی مسائل به صورت کامل فیصله یابد. بعید نیست که دونالد ترامپ بار دیگر سراغ خاورمیانه بیاید، نزدیک‌ترین و فوری‌ترین دروازه وی برای بازیابی تعادل در آستانه انتخابات نوامبر.