همشهری آنلاین - بهزاد رنجبر: شوک بزرگ؛ قیمت هر بشکه نفت سبک تگزاس، در مبادلات روز دوشنبه، با سقوط سنگین ۴۰ درصدی، به زیر ۱۱ دلار رسید. این قیمت نفت تا ساعت ۶ بعد از ظهر روز دوشنبه، به وقت تهران است؛ پایین ترین قیمت، برای نفت آمریکا در ۲۰ سال گذشته.

با وجود آنکه انتظار می رفت پس از توافق اوپک پلاس برای کاهش تولید ۹.۷ میلیون بشکه‌ای، روند کاهش قیمت نفت متوقف شود اما انتشار گزارش‌هایی که نشان می‌داد سطح عرضه بسیار بیش‌تر از تقاضاست نفت را دوباره روی منحنی نزول قرار داد. منابع خبری می‌گویند: میزان مصرف  انرژی در آمریکا، به دلیل شیوع کرونا، به کمترین حد در ۱۶ سال گذشته رسیده و در عین حال میزان ذخیره سازی نفت بر روی آب‌ها به شدت افزایش یافته است. قیمت نفت درپی شیوع کرونا، تحت تاثیر رکود جهانی اقتصاد، با افت سنگینی مواجه شده و از سطح ۶۵ دلار در هر بشکه تبه مرز ۱۰ دلار نزول کرده است.

عوامل سقوط دوباره قیمت نفت

توافق تولیدکنندگان عمده نفت (اوپک پلاس) در ۲۱ فروردین برای کاهش تولید روزانه ۹.۷ میلیون بشکه ای در تاریخ بی سابقه بود. ۲۰ کشور با هماهنگی عربستان سعودی و روسیه و با وساطت غیرمعمول ایالات متحده برای کاهش تولید به توافق رسیدند اما به عقیده تحلیلگران بازار نفت این مقدار کاهش هنوز کافی نیست. تحلیلگران معتقدند برای جلوگیری از سیر نزولی قیمت، عرضه نفت باید تا ۳۵ میلیون بشکه در روز کاهش یابد با توجه به این موارد به نظر می‌ رسد توافق کاهش تولید در اوپک پلاس در کوتاه‌ مدت نمی‌ تواند ترمز سقوط قیمت نفت را بکشد. چنان که مدیر آژانس بین المللی انرژی گفته است اقدامات اوپک پلاس برای کاهش تولید نفت در شرایط کنونی برای افزایش قیمت کافی نیست. 

علاوه بر این تولید سرسام آور نفت از سوی تولیدکنندگان در دو ماه مارس و آوریل باعث شده تا جهان در نفت غرق شود، به طوری که حجم ذخیره سازی نفت بر روی آب به عدد بی سابقه ۱۶۰ میلیون بشکه رسیده یعنی ۲ برابر نسبت به دو هفته پیش. 

این عدد به آن معناست که همه تولیدکنندگان نفت باید دو روز کامل تولید نفت را متوقف کنند تا نفتکش های موجود در جهان از نفت خالی شوند. مطابق آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا ظرفیت مخازن نگهداری نفت در حال اشباع است و زمانی که مخازن کاملا پر شوند، پالایشگاه ها چاره‌ای جز کاهش پالایش نفت خام ندارند که باعث می‌شود روند رشد ذخایر نفت شتاب بیشتری بگیرد.

این میزان ذخایر نفتی موجب شده است تا تولید کننده ها هم تولیداتشان را با تخفیف های گسترده در بازار های جهانی بفروشند به طوری که به گزارش رویترز، قیمت نفت و قراردادهای آتی با تخفیف های چشمگیری عرضه می شوند تا نفتی که خریدار ندارد یا در ژوئن به فضای نگهداری دسترسی ندارد را به فروش رسانند.

جنگ نفتی عربستان

خبرهای دریافتی حاکی است اقدام عربستان برای افزایش میزان ذخیره سازی نفت در خلیج مکزیک افزایش یافته، موضوعی که برخلاف خواست دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا ارزیابی شده و اقدام تهاجمی در جنگ جهانی نفت تلقی می‌شود.

به گفته تحلیل گران این موضوع می تواند صدمات زیادی به صنعت نفت آمریکا، که به تولید نفت شیل وابسته است، وارد کند. زیرا تولید نفت شیل در شرایطی که قیمت جهانی کمتر از ۳۰ دلار در هر بشکه است، برای تولید کننده های آمریکایی صرفه اقتصادی ندارد، به نظر می‌رسد دلیل نزول سنگین‌تر نفت تگزاس در مقایسه با نفت برنت همین عامل بوده است.

تا عصر دوشنبه  قیمت نفت وست تگزاس ۴۰ درصد و نفت برنت ۷ درصد نزول کرد. کرک ادواردز، مدیر اجرایی شرکت لاتیگو پترولیوم، تولیدکننده نفت در تگزاس گفته است اگر قیمت نفت به طرز چشمگیری افزایش یابد. ۴۰ هزار کارگر فقط در حوضه پرمین غربی غرب تگزاس اخراج خواهند شد.

***

طلای سیاه باز هم روی خوشی را خواهد دید؟

چرا چنین کاهشی نتوانست افسار را بر پشت اسب سرکش بازار نفت بیندازد. جواب این سوال را شاید بتوان در رفتار طرفین میز مذاکره یافت؛ پافشاری مکزیک بر کاهش تنها ۱۰۰ هزار بشکه، عدم شرکت برزیل در نشست به دلیل مخالفت با هر کاهشی بیشتر از کاهش تحمیل شده از سوی مکانیزم کاهشی بازار، عدم وجود نقشه راه و اجماع در بین تولیدکنندگان نفت تگزاس برای به انجام رسانیدن کاهش محول شده به نفت آمریکا، اخبار افزایش تولید و افزایش ذخیره در تانکرها از سوی عربستان و همچنین عدم اعتماد بازار به تعهدات و وعده‌های روسیه برخورد خواهیم کرد.

سعید ساویز در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در ارزیابی فضای جدید حاکم بر بازار نفت اظهار داشت: قیمت نفت در طول زمان تحت‌تاثیر مکانیزم‌های مختلفی تعیین شده است، پیشترها که تکنولوژی و علم حفاری و تولید آنقدرها پیشرفت نکرده بود و کانون‌های تولید بیشتر در خاورمیانه بود، این تولیدکننده بود که می‌تواست بازار را کنترل کند. تقاضای روزافزون برای مصرف نفت و منابع محدود، درست مانند شوک نفتی اول در ۱۹۷۳ و شوک نفتی دوم در ۱۹۷۹ باعث شده بود، تا بسته شدن شیر نفت به معنی هرج و مرج و فقدان سوخت در ممالک پیشرفته باشد.

نفتِ زیاد نگرانی ندارد، مشتری آن را پیدا می‌کند

وی افزود: با پیشرفت علم و تکنولوژی و افزایش و تنوع جغرافیای عرضه و همچنین ظهور انواع دیگری از انرژی مانند منابع تجدیدپذیر آرام آرام ابتکار عمل از عرضه به سمت تقاضا میل کرد؛ تقاضا برای نفت در پی مکانیزم‌های پولیِ انبساطیِ بانک‌های بزرگ رشد کرد و کاهش ارزش دلار در مقابل ارزهای دیگر به افزایش تقاضا در کشورهای پرجمعیتی مانند هند و چین شتاب بخشید. از اینروست که عده‌ای از کارشناسان معتقدند  هر قدر که نفت تولید شود مشتری آن را پیدا می‌کند، فقط ممکن است روی قیمت آن تاثیر بگذارد.

نفتِ گران در سال ۲۰۱۹ جا ماند

این کارشناس حوزه انرژی در ادامه تصریح کرد: شرایط امروزه با روزگاران پیشین تفاوت زیادی کرده است؛ احتمالاً نفت در ۲۰۱۹ در اوج قله میزان تولید تاریخ خود ایستاده است، عده‌ای از تحلیلگران قله را در ۲۰۲۳ می‌دانستند، اما معتقدند بحران و رکود اخیر، بیش از پیش ما را به آن نزدیک کرده است و چه بسا بدون آنکه خودمان بدانیم در سال گذشته از آن گذشتیم.

کاهش تقاضا و افزایش ترس مانعانِ روزهایِ خوشی

وی خاطرنشان کرد: وضعیت فعلی بازار و سقوط شدید قیمت نفت تا اینجا حاصل عملکرد دو عامل کاهش شدید تقاضای جهانی خصوصاً در بازارهای بزرگی چون چین، هند و آمریکا و  همچنین تاثیر افزایش شاخص ترس در بازار بوده است، اولین عامل باعث مازاد شدید عرضه شده و دومی باعث شده است تا کاهش قیمت و در واقع کاهش ارزش نفتی که بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون بشکه مازاد عرضه دارد سریع‌تر اتفاق بیفتد. در چنین شرایطی اوپک تشکیل جلسه فوق العاده داد، روسیه اقتدار عربستان را به چالش کشید و جنگ قیمت شروع شد، این جنگ قیمت سقوط را سریع‌تر کرد و تمامی مخازن و تانکرهای خالی را از نفت مالامال کرد که خود عاملی برای بازگشت دیرتر بازار به روزهایِ خوب در آینده خواهد بود.

آیا ۱۹ میلیون بشکه نفت را نجات خواهند داد؟

ساویز گفت: اکنون ترامپ که خطر فروریختن پایه‌های نفت شیل را بسیار جدی می‌بیند، از تولیدکنندگان خواست تا مجدداً برای مهار کاهش قیمت تلاش کنند و حتی در توییتر میزان کاهش مورد نظر را نیز مشخص کرد. اوپک و همکاران نیز مجدداً در کنار هم جمع شدند بر روی ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه کاهش توافق کردند. عربستان، امارات و کویت نیز وعده ۲ میلیون بشکه کاهش داوطلبانه دادند، از سوی دیگر  کشورهای عضو G۲۰ هم تعهد کاهش ۳ میلیون و هفتصد هزار بشکه‌ای را دادند و اگر این اعداد را با ۳۰۰ هزار بشکه‌ای که آمریکا متعهد شد تا جای مکزیک از تولید خود کاهش دهد و ۳ میلیون بشکه‌ای که بناست تا افزون بر نیاز بازار خریداری شود جمع کنیم، مجموعاً حدود ۱۹ میلیون بشکه از عرضه در بازار کاسته خواهد شد.

سعودی و روسها مقصرترند یا تگزاسی‌ها؟

وی بیان کرد: انتظار می‌رفت تا با توافق یاد شده ترمز سقوط قیمت نفت کشیده شود و قیمت در مرز کانال ۳۰  و ۲۰ دلاری متوقف بماند، اما این اتفاق رخ نداد و نفت هر چند آهسته و خزنده اما همچنان سیر نزولی دارد و این علامت سوال بزرگ وجود دارد که چرا چنین کاهشی نتوانست افسار را بر پشت اسب سرکش بازار نفت بیندازد. جواب این سوال را شاید بتوان در رفتار طرفین میز مذاکره یافت؛ با یک جستجوی ساده در اخبار به عناوین مطالبی از قبیل پافشاری مکزیک بر کاهش تنها ۱۰۰ هزار بشکه، عدم شرکت برزیل در نشست به دلیل مخالفت با هر کاهشی بیشتر از کاهش تحمیل شده از سوی مکانیزم کاهشی بازار، عدم وجود نقشه راه و اجماع در بین تولیدکنندگان نفت تگزاس برای به انجام رسانیدن کاهش محول شده به نفت آمریکا، اخبار افزایش تولید و افزایش ذخیره در تانکرها از سوی عربستان و همچنین عدم اعتماد بازار به تعهدات و وعده‌های روسیه برخورد خواهیم کرد.

تبلیغاتِ صوریِ توافقِ کاهشِ تولید

این تحلیلگر بازار نفت توضیح داد: با چنین آشفتگی و عدم اعتمادی که ناشی از تعدد بازیگران عرصه نفت و همچنین تضعیف و بی‌اعتباری کشوری مانند عربستان در اوپک است، قطعاً توافقات کاهش تولید بیشتر جنبه تبلیغاتی خواهد داشت تا جنبه یک استراتژی موثر. و همانگونه که از بازار هویداست، تاثیر کاهش تقاضا و عامل ترس بسیار قوی‌تر از این آرایش‌های نامنظم است.

وی تاکید کرد: پیش‌بینی می‌شود که قیمت تا مرز ۲۰ دلار پیش رود و احتمالاً پس از خارج شدن کامل نفت‌های گران از بازار به یک تعادل دست یابد و به احتمال زیاد پس از مدت زمانی که برای تمام شدن نفت‌های روی آب کافی باشد، دوباره احیا شود.