ایرناپلاس- «آمار مبتلایان به کرونا هر روز داشت بالا می‌رفت. بیماری جدی‌تر و فراگیرتر شد. بچه‌های تحریریه ترسیده بودند، دنبال راهکاری بودند تا از ابتلا به این بیماری در امان بمانند، اما از اعضای تحریریه و حتی بچه‌های فنی کسی راهکار مشخصی نداشت. مدیریت هم خودش در قرنطینه خانگی بود. تا اینکه...» این بخشی از صحبت‌های یک خبرنگار در یکی از رسانه‌هاست؛ کرونا تحریریه‌ها را هم به‌هم‌ریخت.

ویروسی کوچک، به «جان جهان» افتاده و دمار از روزگار ما درآورده است. آنقدر کوچک که حتی دیده نمی‌شود، اما کره زمین را با این همه عظمت، به ستوه آورده و ذلیل کرده است. کرونا همه را چیز فلج و حتی چرخه انتشار کاغذی مطبوعات را که در خط مقدم اطلاع‌رسانی بودند، متوقف کرد.

هر چند از همان روزهای اول اسفند تعدادی از روزنامه‌ها اعلام کردند لزومی به حضور خبرنگاران در تحریریه نیست و کسانی که مایل باشند می‌توانند سرکار نیایند. به دنبال این وضعیت، برخی از رسانه‌ها تعدیل نیرو کردند و بعضی خبرنگارها هم وضعیت قراردادشان تغییر کرد یا بیکار شدند.

حالا پس از دو ماه از ورود کرونا به ایران، وضعیت کاری خبرنگاران در تحریریه‌ رسانه‌ها چگونه است؟ مدیران رسانه‌ها چه تمهیدات و تدابیری در این باره اندیشیده‌اند و با خبرنگاران در فضای تحریریه در شرایط کرونایی چگونه برخورد می‌کنند؟ اظهارنظرهای خبرنگاران حاکی از آن است که اتفاقات متفاوتی در رسانه‌ها تجربه شده است.

هیچ خللی در روند کاری ما به‌وجود نیامده است

محمد تاجیک، خبرنگار خبرگزاری فارس در این باره به ایرناپلاس می‌گوید: در مجموعه خبرگزاری فارس فعالیت خبری معمولاً به‌صورت دورکاری است. کسانی هم که تمایل داشته باشند، می‌توانند در تحریریه حضور داشته باشند. در واقع هیچ خللی در روند کاری ما به‌وجود نیامده است. درباره رعایت نکات پیشگیرانه در خبرگزاری، از همان روز اول تمهیدات خوبی برایمان در نظر گرفته شد.

تاجیک می‌افزاید: در لابی ورودی خبرگزاری هر روز تست تب‌سنجی صورت می‌گیرد، همان‌جا که همکاران انگشت می‌زنند، محلول ضدعفونی‌ کننده هست و با آن انگشت را ضدعفونی می‌کنند؛ یعنی خدماتی که کاملاً نیاز هست، ارائه می‌شود. کسی هم اگر نشانه‌ای داشته باشد، موظف است که به مدیریت خبر بدهد. همه همکاران نکات بهداشتی را رعایت می‌کنند. در سایه این تمهیدات به‌جرئت می‌توانم بگویم اولین خبرگزاری هستیم که اخبار و گزارش‌های اختصاصی کرونا را منتشر می‌کنیم؛ از گزارش‌های میدانی کرونایی تا بحث پوشش بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های ویروس‌شناسی تا فعالیت پزشکان و پرستاران. روال کار ما روبه‌راه است، از نظر پرداختی هم مشکلی پیش نیامده است.

دورکاری و صرفه‌جویی در آب، برق، گاز، قندوچای‌، تلفن و اینترنت

مهسا قوی‌قلب، خبرنگار روزنامه ایران هم در این باره به ایرناپلاس می‌گوید: یک هفته قبل از عید که اوضاع خطرناک شد، به ما گفتند که دورکاری کنید. با شروع عید هم ما از روز دوم مشغول به کار بودیم و در عید ۶ روز صفحه داشتیم و به‌صورت شیفتی کار می‌کردیم و همچنان هم وضعیت ادامه دارد. یعنی هر روز روزنامه منتشر می‌شود، اما به‌صورت دورکاری همه کارها هماهنگ می‌شود. در روزهای شیفت هم دستکش لاتکس می‌دادند و هم مواد ضدعفونی کننده که بعد از مدتی نایاب شد، اما روزنامه با هر بدبختی که بود، تهیه کرد، اما به نظر من بهداشت عمومی آن طوری که باید از بیماری جلوگیری کند، خیلی رعایت نمی‌شد. آدم نمی‌تواند اعتماد کند به نیروهای خدماتی که ۵۰ میز را با یک پارچه تمیز می‌کنند.

قوی‌قلب ادامه می‌دهد: اول بچه‌ها را کشیک کرده بودند و ما به‌نوبت سرکار می‌رفتیم. اما این بحث ویروس است. اگر شما امروز مریض باشید، فردا این ویروس را می‌برید داخل تحریریه و بقیه را هم آلوده می‌کنید. باید این دورکاری را در همان روزهای اول برای همه کارمندها در همه کشور اعمال می‌کردند. به هر حال کسی که در هفته شیفت دارد، نوبتش که بشود، ویروس را منتقل خواهد کرد. از نظر پرداختی هم ما اسفندماه را تقریباً کامل حضور داشتیم و تغییری نکرد، حقوق فروردین هم که فعلاً معلوم نیست به چه صورت است.

دورکاری فعلاً بهترین راه است

وی معتقد است: من فکر می‌کنم این دورکاری فعلاً و تا مشخص شدن وضعیت ابتلا و سلامت عمومی باید ادامه پیدا کند و بهترین راه ممکن است. چون همان کاری که در روزنامه انجام می‌دادیم، در خانه هم می‌توانیم انجام دهیم. به نظر من این دورکاری بسیار تجربه خوبی است. از طرف دیگر، برای تحریریه‌ها این روش بسیار به‌صرفه است؛ چرا که پول آب، برق، گاز، قندوچای‌، تلفن، اینترنت و دیگر هزینه‌ها پرداخت نمی‌شود. ما خبرنگارها خودمان حاضریم این هزینه‌ها را متحمل شویم اما در عوض سلامت ما تضمین شود. چون اگر مبتلا شویم، هزینه‌های ۱۰ برابری هم برای خودمان و هم برای جامعه دارد.

مهسا شمس، خبرنگار خبرگزاری مهر هم به ایرناپلاس توضیح می‌دهد: از روزی که شیوع کرونا در ایران مطرح شد، مدیرعامل ما آقای شجاعیان اعتقاد داشتند که در خط مقدم مبارزه هستیم و اطلاع‌رسانی یک لحظه هم نباید متوقف شود. گفتند که همکاران سر کار بیایند و فاصله‌ اجتماعی را رعایت کنند. از دیگر اتاق‌ها برای فاصله‌گذاری می‌توانید استفاده کنید. نگران لوازم بهداشتی هم نباشید، چون هست. اما اگر کسی علایمی دارد می‌تواند اعلام کند و فعلاً سر کار نیاید و دورکاری کند.

شمس بیان می‌کند: بعد از یکی دو هفته که شیوع خیلی زیاد و وضعیت بحرانی شد، شرایط ما هم به‌صورت شیفتی تغییر کرد. یعنی اگر یک سرویس ۱۰ نفر بودند، برای مثال چهار نفر می‌آمدند و بقیه دورکاری می‌کردند. از نظر لوازم بهداشتی برای مثال ما در سلفمان قبلا غذا می‌آمد و آشپز برایمان غذا می‌کشید، اما این بار غذا بسته‌بندی شده و قاشق , چنگال داخل پلاستیک بود. البته قبل از این داستان ما در سلف اسپری ضدعفونی کننده داشتیم. محلول‌های ضدعفونی کننده داخل راهروهای خبرگزاری نصب شد و به هر سرویس یک محلول دادند. برای خبرنگارانی که برنامه پوششی می‌رفتند، ماسک و دستکش می‌دادند. داخل آسانسور هم از علامت‌های فاصله‌گذاری اجتماعی استفاده شد.

من خودم چون گزارش‌های میدانی می‌گیرم، در فضای بیمارستان‌ها یا غسال‌خانه‌ها می‌روم، مدیرعامل گفته‌اند که ایشان برای مثال تا فلان روز در قرنطینه باشند و ساعت حضورش را هم در کارتابل اعلام کند. از طرفی دیگر، ما در همان حالت دورکاری اضافه کار هم پر می‌کنیم و ساعت حضور هم می‌زنیم. بنابراین پرداختی ما هم از این جهت تغییری نکرده است. یعنی دورکاری تأثیری در حقوق ما نداشته است.

از حقوق‌های ما کم نشده و تعدیل نیرو نداشته‌ایم

فرید عطارزاده، خبرنگار روزنامه هفت‌صبح به ایرناپلاس می‌گوید: در روزنامه خوشبختانه اقدامات بسیار خوبی در این زمینه انجام شده است. در همان هفته اول اسفند که درگیر این بیماری شدیم، مدیریت مجموعه مایع ضدعفونی کننده برای همه همکاران خرید و در ورودی تحریریه دستگاه ضدعفونی کننده نصب کردند که هر کسی وارد می‌شود، دست‌هایش را ضدعفونی کند. به نیروهای خدماتی‌مان هم اسپری و محلول ضدعفونی کننده دادند که محیط کار را به‌صورت مداوم ضدعفونی کنند و از همان موقع تاکنون این روند همچنان ادامه دارد. در ادامه تب‌سنج دیجیتالی خریداری کردند. ما هر روز که وارد تحریریه می‌شویم، خودمان دمای بدنمان را می‌گیریم.

عطارزاده توضیح می‌دهد: از همان هفته اول هم اعلام کردند که از هر سرویس یک نفر حضور داشته باشد، کافی است. میزهای تحریریه هم در حالت معمول دو متری با هم فاصله دارد. بقیه اعضا در خانه سوژه‌ها را به‌صورت آنلاین در واتساپ یا در دیگر شبکه‌ها با هم چک می‌کنند. این کار هم برای بچه‌های فنی، هم ویراستاری و هم تحریریه اتفاق افتاد. هنوز هم همین روند را ادامه می‌دهیم تا وقتی که شرایط عادی شود. این نکته را هم بگویم که کرونا تأثیری روی حق و حقوق ما نگذاشته و همه چیز به روال قبل پرداخت می‌شود و خوشبختانه تعدیل نیرو نداشته‌ایم.

گفتند لزومی ندارد تحریریه بیایید

در این میان، روح‌الله نخعی، خبرنگار روزنامه شرق هم در مورد شرایط کاری این روزنامه در روزهای کرونایی به ایرناپلاس می‌گوید: از وقتی ماجرای کرونا در کشور جدی شد، در همان اوایل اسفندماه ما به‌صورت شیفتی به کار ادامه دادیم، کم‌کم همه سرویس‌ها شیفتی شدند و حالا هم از هر گروه یکی دو نفر به تحریریه می‌آیند. نیروهای خدماتی مرتب محیط کار را ضدعفونی می‌کنند و وسایل لازم برای رعایت بهداشت محیط برای خبرنگاران در تحریریه وجود دارد. البته همکاران ما خودشان هم وسایل ضدعفونی کننده همراه دارند.

نخعی ادامه می‌دهد: در طول این مدت اکثر ما دورکاری می‌کردیم و از وقتی هم که روزنامه‌ها اجازه چاپ پیدا کرده‌اند، باز هم روال ما به همان صورت شیفتی است. در رفتار بچه‌ها کاملاً محسوس است  که حتی بعد از عید مسئله کرونا را جدی‌تر گرفته‌اند. تعداد همکارانی که از ماسک استفاده می‌کنند به نسبت قبل خیلی زیاد شده است. دیگر هیچ‌کدام از همکاران غذا سفارش نمی‌دهند. حتی بچه‌ها برای گرفتن میان‌وعده یا تنقلات یا سیگار بیرون نمی‌رود، اگر هم بگیرند باید کاملاً ضدعفونی کنند. من وقتی کوچک‌ترین علایمی در خودم احساس کردم، مجموعه مدیریت یعنی از دبیرم تا سردبیر و مدیر مسئول همه حساسیت نشان دادند و برخورد خوب و منطقی با موضوع داشتند. گفتند لزومی ندارد تحریریه بیایید، بخشی از کارم را هم سبک کردند و حتی گفتند استراحت کن، اما من به اصرار خودم به کارم ادامه دادم.

پاداش برای تلاش بیشتر؛ هدیه برای تشویق

اما ایسنا در این ایام در مواردی به خبرنگاران پاداش پرداخت کرده است. مژگان زینلی‌پور، خبرنگار خبرگزاری ایسنا در ارتباط با این موضوع به ایرناپلاس می‌گوید: قبل از اعلام دستوالعمل‌های وزارت بهداشت، تحریریه ایسنا را شیفت‌بندی کردند و دورکاری می‌کردیم. دو هفته اول دو روز در هفته سرکار می‌رفتیم و در خانه به ما دسترسی به سیستم داده بودند. همین وضعیت ادامه پیدا کرد تا ایام عید. روزهای عید هم طبق معمول هر سال شیفت‌بندی کردیم. البته بچه‌های حوزه سلامت شیفت‌هایشان بیشتر بود. چون وزارت بهداشت یک سری نشست‌های ویدیوکنفرانسی گذاشته که از عید به بعد تا همین امروز هم ادامه دارد و ما به‌صورت ویدیوکنفرانس نشست‌هایشان را پوشش می‌دهیم.

زینلی‌پور تشریح می‌کند: در تحریریه هم مدیران ما وسایل لازم برای ضدعفونی کردن محیط کاری را تهیه کردند و ایسنا از طبقات گرفته تا آسانسور روزی دو بار ضدعفونی می‌شود؛ در اتاق‌ها هم محلول ضدعفونی برای کسانی که شیفت دارند، موجود است. میز و وسایل کارشان را ضدعفونی می‌کنند و کارشان را انجام می‌دهند. از ساعت ۹ تا ۶ باید شیفت می‌ماندند. به‌طور کلی کرونا روی حقوق همکاران اثری نداشته، اما برای بچه‌های حوزه سلامت برای مثال من و دو سه نفر دیگر که در حوزه بهداشت و درمان خبرنگار و دبیر بودیم و کل عید را درگیر و در شیفت ماندیم و بچه‌هایی که زیاد شیفت آمدند، پاداش در نظر گرفتند. در مناسبت‌های عید هم هدیه‌هایی به ما دادند که حالت تشویقی برای بچه‌ها داشت.

دریغ از یک مایع ضدعفونی کننده

اما متفاوت‌ترین برخورد را یک روزنامه اصلاح‌طلب با تحریریه‌اش داشته است. خبرنگار یکی از روزنامه‌های اصلاح‌طلب در این باره به ایرناپلاس می‌گوید: از روز اول که کرونا تأیید رسمی شد ما طبق روال قبل کارمان را پیش بردیم. آمارهای مبتلایان به کرونا هر روز داشت بالا می‌رفت. بیماری جدی‌تر و فراگیرتر شد. بچه‌های تحریریه ترسیده بودند، دنبال راهکاری بودند تا از ابتلا به این بیماری در امان بمانند، اما از اعضای تحریریه و حتی بچه‌های فنی کسی راهکار مشخصی نداشت. مدیریت هم خودش در قرنطینه خانگی بود. تا اینکه خبری بین بچه‌ها پیچید که روزنامه‌ شرق حق دورکاری به اعضای تحریریه داده است. از دوستان و همکارانمان در بقیه رسانه‌ها هم شنیدیم که یا دورکار شدند یا شیفتی به کارشان ادامه می‌دهند.

این خبرنگار که خواست نامش فاش نشود، ادامه می‌دهد: اما در روزنامه ما نه خبری از شیفتی‌ شدن بود و نه خبری از دورکاری. فقط یک ترس و استرس کشنده در تحریریه حاکم بود که حتی به نظرم می‌شد تأثیرش را بر کاهش کیفیت کار احساس کرد. اما اینکه مدیریت مجموعه چه تدابیری اندیشید، می‌توانم بگویم تقریباً هیچ! در اسفندماه حتی یک مایع ضدعفونی‌کننده هم به تحریریه اضافه نشد. همه خبرنگارها باید در دفتر حضور پیدا می‌کردند و بدون هیچ وسیله بهداشتی به کارشان ادامه می‌دادند.

کرونا دستاویز خوبی برای حق‌خوری خبرنگاران است

وی می‌افزاید: حتی فاصله‌ صندلی‌های بچه‌ها از همدیگر بیشتر هم نشد. وقتی هم که پیشنهاد دورکاری دادیم، پاسخ شنیدیم: «فعلاً برنامه‌ای برای دورکاری نداریم». گذشته از این، در این ماه حجم کار بچه‌ها بیشتر از گذشته هم شد و مجبور بودند نسبت به ماه‌های گذشته یکی دو ساعت بیشتر کار کنند. تنها کمکی که از دست مدیریت برآمد این بود که ثبت اثرانگشت برای ورود و خروج را ممنوع کند و ارتباط واحد فنی و تحریریه را به حداقل برساند. البته این کارها هم اقدامی خودجوش از سمت اعضای تحریریه و واحد فنی بود.

این خبرنگار توضیح می‌دهد: با اینکه در این یک ماه خبرنگاران روزنامه جان خودشان و خانواده‌شان را به خاطر انجام رسالت اجتماعی‌شان به خطر انداختند، اما در پایان سال تسویه‌حساب‌های من‌درآوردی انجام شد که هنوز هم نحوه‌ محاسبه این اعداد و ارقام مشخص نیست و از حق و حقوق ما کم شد. البته مدیریت مجموعه در پاسخ به چرایی این حساب و کتاب‌ها بهانه‌ای بهتر از کرونا پیدا نکرد. در واقع کرونا به دستاویز خوبی برای حق‌خوری از خبرنگاران بدل شد.

وی می‌افزاید: با توجه به این اتفاقات و اعلام تعطیلی چاپخانه‌ها از سوی دولت، اعضای تحریریه برای شروع فعالیت در سال جدید، این بار نامه‌ای را به شکل مکتوب امضا کردند و درخواست دورکاری دادند که بعد از چانه‌زنی‌های فراوان، با این کار موافقت شد. اما این موضوع هم دوام چندانی نداشت و عمرش به بیشتر از یک هفته قد نداد. به نظر می‌رسد موافقت با این نامه هم نه به احترام روزنامه‌نگاران، بلکه به دلیل تعطیلی چاپخانه‌ها بود. مدیریت مجموعه در حال سبک سنگین کردن ماجرا بود تا در صورت ادامه تعطیلی چاپخانه و ریزش احتمالی آگهی‌ها و تعداد فروش، دست به تعدیل یا به‌عبارت بهتر، اخراج تعدادی از بچه‌ها بزند، اما از روز جمعه، ۲۲ فروردین، که خبر بازگشایی چاپخانه‌ها منتشر شد، اعضای تحریریه موظف به حضور در دفتر تحریریه شدند. در سال جدید باز هم خبری از ضدعفونی کردن محل کار نیست و کم‌ترین امکانات مثل الکل، مایع ضدعفونی‌کننده، ماسک و ... برای همکاران تحریریه در نظر گرفته نشده است.

گزارش از آسو محمدی