دویچه وله فارسی

بیانیه شورای عالی امنیت ملی ایران درباره تعلیق برخی از تعهدات برجام، واکنش‌های متفاوتی در پی داشته است. اسرائیل و فرانسه ایران را تهدید کرده‌اند و آلمان و روسیه و چین خواستار پایبندی همه کشورها به برجام شده‌اند.

انتشار بیانیه شورای عالی امنیت ملی ایران در رابطه با توقف اجرای برخی از الزام‌های پیش بینی شده در توافق هسته‌ای بازتابی وسیع در سطح جهانی داشته است.

در حالی که برخی از سیاستمداران از بابت شکست احتمالی توافق هسته‌ای ابراز نگرانی کرده‌اند، برخی دیگر آشکارا ایران را تهدید کرده‌ و از ایران خواسته‌اند تا به توافق هسته‌ای پایبند بماند.

واکنش اسرائیل

خبرگزاری رویترز، روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت (هشتم مه) با انتشار گزارشی از اورشلیم (بیت‌المقدس) مواضع بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در قبال بیانیه شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را بازتاب داده است.

نتانیاهو گفته است: «اسرائیل هیچگاه به ایران اجازه نخواهد داد به جنگ‌افزارهای هسته‌ای مجهز شود.»

نخست‌وزیر اسرائیل گفته است: «امروز صبح در در طول مسیر از موضوع از سرگیری برنامه هسته‌ای توسط ایران مطلع شدم.» او در ادامه گفت: «ما به ایران امکان تجهیز به سلاح هسته‌ای را نخواهیم داد. ما به مبارزه با آنانی که قصد کشتن ما را کرده‌اند، ادامه می‌دهیم.»

واکنش فرانسه

فرانسه احتمال تجدید تحریم‌ها علیه ایران را منتفی نمی‌داند. خبرگزاری آلمان با انتشار گزارشی از پاریس، به واکنش وزارت دفاع فرانسه نسبت به توقف برخی از اقدامات پیش بینی شده در برجام اشاره کرده است.

فلورنس پارلی، وزیر دفاع فرانسه پس از انتشار بیانیه شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران گفته است هرگاه ایران به تعهدات پیش بینی شده در توافق هسته‌ای پایبند نماند، کشورهای اروپایی باید به گزینه تجدید تحریم‌ها علیه ایران توجه مجدد کنند.

وزیر دفاع فرانسه گفته است که در حال حاضر اروپا اقدام به تحریم ایران نکرده است و علت آن را باید در پایبندی ایران به تعهدات و الزامات پیش بینی شده در توافق هسته‌ای یافت. اما اگر ایران به تعهدات خود عمل نکند، بدیهی است که گزینه تجدید تحریم‌های ایران مجددا مطرح خواهد شد.

این در حالی است که فرانسه در شمار کشورهایی است که خواستار نجات توافق هسته‌ای است و ظرف یک سال گذشته، بارها بر پایبندی خود به توافق هسته‌ای تاکید کرده است.

موضع چین

چین روز چهارشنبه از همه کشورهای ذینفع در توافق هسته‌ای خواست به این معاهده بین‌المللی پایبند بمانند.

جمهوری اسلامی ایران پایبندی به همه تعهدات پیش بینی شده در توافق هسته‌ای را منوط به پایبندی سایر کشورها به الزامات و تعهدات آن توافق کرده است. از این رو، چین از همه کشورها خواسته است تا با اجرای سهم خود مانع از شکست توافق هسته‌ای با ایران شوند.

سخنگوی وزارت امور خارجه چین خواستار خویشتن‌داری، آمادگی برای شرکت در گفت‌وگو و همچنین تلاش برای تنش‌زدایی در ارتباط با توافق هسته‌ای شده است.

چین در عین حال تصریح کرده است که این کشور به‌شدت مخالف تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران است.

واکنش روسیه

خبرگزاری رویترز در گزارش دیگری که روز چهارشنبه از مسکو منتشر کرده به مواضع روسیه در قبال بیانیه شورای عالی امنیت ملی این کشور و تصمیم مسئولان جمهوری اسلامی مبنی بر توقف اجرای برخی از تعهدات پیش بینی شده در برجام پرداخته است.

بر اساس این گزارش، روسیه معتقد است پا پس کشیدن ایران از برخی از تعهدات برجام برخاسته از فشارهای خارجی و سیاست‌های تحریک‌آمیز ایالات متحده آمریکا بوده است.

دمیتری پشکوف، سخنگوی کرملین در یک کنفرانس تلفنی مطبوعاتی به خبرنگاران گفته است: «ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه بارها درباره پیامدهای ناشی از اقدامات ناسنجیده علیه ایران هشدار داده است.» پشکوف تاکید کرد که منظور از اقدامات ناسنجیده، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای است.

پشکوف تاکید کرد: «اکنون ما شاهد وقوع آن پیامدها هستیم.» محمد جواد ظریف در حال حاضر به منظور گفت‌وگو پیرامون توافق هسته‌ای به مسکو سفر کرده است.

در گفت‌وگوی بین ظریف و همتای روسی او، سرگئی لاوروف، دمیتری پشکوف نیز حضور داشته است.

سرگئی لاوروف نیز از همه کشورهای حاضر در مذاکرات هسته‌ای با ایران درخواست کرده است به تعهدات خود پایبند بمانند.

وزیر خارجه روسیه به‌طور مشخص رفتار ایالات متحده آمریکا را منشا وضعیت کنونی می‌داند. سرگئی لاوروف در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای ایرانی خود، محمد جواد ظریف، در مسکو امضاکنندگان برجام را به پایبندی به آن فراخواند. به باور او «تنها گام عملی لازم برای حل مشکل» این است که امضاکنندگان باقی‌مانده در برجام (۴+۱) «به تعهدات خود عمل کنند».

به گفته لاوروف، برجام از یک سال پیش که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که کشورش از این توافق خارج می‌شود، «شکننده» بوده است.

وزیر خارجه روسیه معتقد است که طرف‌های اروپایی برجام کوشیده‌اند “نگاه‌ها” را از ناتوانی خود در عمل به مفاد آن “منحرف کنند». او در کنفرانس خبری مشترک روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت با ظریف گفت: «ما همچون گذشته از آنها می‌خواهیم که بر اجرای آن‌چه در برجام تعیین شده و به تأیید شورای امنیت سازمان ملل رسیده است، متمرکز شوند.»

واکنش آلمان

دولت آلمان ایران را به پایبندی به برجام فرا خواند. سخنگوی دولت این کشور امروز چهارشنبه گفت: «ما از ایران هم انتظار اجرای کامل [برجام] داریم.» به گفته اشتفان زایبرت، آلمان و دیگر طرف‌های ایران در برجام به حفظ آن علاقه‌مند هستند: «ما به عنوان کشوری اروپایی، به عنوان آلمان سهم خود را ادا خواهیم کرد.»

نوربرت روتگن، سرپرست کارگروه سیاست خارجی بوندس‌تاگ، پارلمان آلمان نیز نسبت به توقف اجرای برخی از تعهدات پیش بینی شده در برجام توسط ایران هشدار داد.

روتگن افزایش تنش در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران را بسیار خطرناک ارزیابی کرد. او گفت، تصمیم ایران در واکنش به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و تجدید و تشدید تحریم‌های ایران از سوی آمریکا قابل پیش بینی بود.

یورگن هاردت، سخنگوی سیاست خارجی فراکسیون پارلمان احزاب سوسیال مسیحی و دموکرات مسیحی آلمان این اقدام ایران را اقدامی پردامنه و پیامد دار برای وضعیت امنیتی کل منطقه خاورمیانه دانست.

او تاکید کرد که آلمان و کشورهای اروپایی باید همه تلاش خود را برای نجات توافق هسته‌ای به کار گیرند. هاردت همچنین از آمریکا درخواست کرده است تا در سیاست خود در قبال برنامه هسته‌ای ایران تجدید نظر کند.

*****

واکنش سیاستمداران آلمانی به خروج محدود از برجام:
«خطر وقوع جنگ زیادتر می‌شود»

امید نوری‌پور نماینده ایرانی‌تبار مجلس آلمان در مصاحبه با دویچه وله فارسی می‌گوید، اگر موضوع خروج محدود ایران از برجام در مورد بندهای داوطلبانه این پیمان باشد، این نشان می‌دهد که ایران تلاش می‌کند برجام را نجات دهد.

با اعلام خروج محدود ایران از برجام، کشورهای اروپایی شرکت‌کننده در مذاکراتی که منتهی به برجام شد با نگرانی اوضاع خاورمیانه را دنبال می‌کنند و نسبت به تشدید تنش‌ها در این منطقه هشدار می‌دهند. سیاستمداران آلمانی هم نسبت به اعلام خبر خروج محدود ایران از برجام، واکنش نشان داده‌اند.

رولف موتسه‌نیش، کارشناس مسائل خارجی حزب سوسیال دموکرات آلمان معتقد است: «هرچند تندروها در تهران نتوانستند خواست خود را مبنی بر خروج کامل از برجام عملی کنند اما این اقدام ایران [خروج محدود] منطقه را بیش از پیش بی‌ثبات و نظم بین‌المللی را از بین خواهد برد.»

به اعتقاد این سیاستمدار آلمانی، آلمان باید با دیگر کشورهایی که در انعقاد قرارداد اتمی با ایران شرکت داشتند، «در شورای امنیت همه آنچه را که در توان دارند برای نجات بخش‌ اعتمادساز قرارداد به کار بندند، حتی به قیمت وتوی آمریکا».

امید نوری‌پور: اروپا به حفظ برجام علاقمند است

اما ایران با خروج محدود از برجام چه هدفی را دنبال می‌کند؟ امید نوری‌پور، سخنگوی روابط خارجی حزب سبزهای آلمان می‌گوید: «بندهایی در این توافقنامه وجود دارد که داوطلبانه هستند و از نظر حقوقی الزا‌م‌آور نیستند. اگر موضوع بر سر این بندها باشد، این نشانه‌ای است که ایران همچنان تلاش می‌کند برجام را نجات دهد و ما هم [اروپا] باید بیشتر تلاش کنیم. اما اگر صحبت از بندهای اصلی برجام باشد، [اقدام ایران به خروج محدود] واقعا مخرب است و دیگر نجات برجام تنها یک حرف است و این واکنش اشتباه ایران به سیاست غلط آمریکایی‌ها خواهد بود و احتمال تشدید تنش در خاورمیانه را بیشتر می‌کند.»

نوری‌پور با اشاره به بغرنج بودن حل مشکلی که در آن یک طرف دعوا میز را ترک کرده و طرف دیگر هم می‌خواهد میز را ترک کند، بر اهمیت برجام برای اروپا تأکید کرده و می‌گوید: «ما اروپایی‌ها شدیدا به پابرجا بودن برجام علاقمندیم و برجام مهمترین مانع اتمی شدن خاورمیانه و نه تنها ایران است و ما باید همه توانمان را برای نجات برجام به کار گیریم.»

این سیاستمدار آلمانی این ادعا را که اروپایی‌ها در یک سال گذشته تلاشی برای برجام نکرده‌اند رد می‌کند و می‌گوید: «وظیفه من دفاع کردن از دولت آلمان نیست. اما باید اقرار کنم که دولت فدرال آلمان به همراه فرانسه و بریتانیا تلاش‌های زیادی کرد.»

او به «موج فشار آمریکا» بر شرکت‌های آلمانی و اروپایی اشاره می‌کند و معتقد است اگر در این راه تا حدی جلو نرفتیم به دلیل این است که «فشار آمریکا شرکت‌هایمان را در برابر این انتخاب قرار می‌داد که میان ایران و آمریکا یکی را به عنوان شریک تجاری برگزینند».

نوری‌پور معتقد است آلمان در این زمینه کار زیادی نمی‌توانست و نمی‌تواند انجام دهد. به گفته‌ی این سیاستمدار آلمانی اما کاری که آلمان می‌تواند بکند این است که «بیش از پیش از سیاست آمریکا فاصله بگیرد که می‌گوید، مهمترین شریک ما در منطقه خاورمیانه عربستان است، در این زمینه ما اروپایی‌ها باید موضع مشخص‌تری بگیریم تا به ایران این حس را منتقل کنیم که برایمان به نتیجه رساندن برجام مهم است».

«خطر رخ‌دادن یک جنگ هر روز زیادتر می‌شود»

نماینده سبزهای آلمان در مجلس این کشور در پاسخ به این پرسش که آیا ایران این ریسک را می‌کند که کاملا از برجام خارج شود یا خیر، می‌گوید: «تندروهای زیادی در ایران وجود دارند که مسلما می‌خواهند ایران از برجام خارج شود. اما اگر ایرانی‌ها دوباره سانتریفوژها را به کار بیندازند، عربستانی‌ها هم تلاش خواهند کرد به سلاح‌های اتمی دست یابند. باید پرسید که آیا این مسئله برای امنیت خود ایران خوب است؟ نیست.»

سخنگوی حزب سبزهای آلمان در امور سیاست خارجی با اشاره به دیدار غیرمنتظره مایک پمپئو، وزیر دفاع آمریکا از عراق معتقد است، پمپئو به عراق سفر کرده تا دولت این کشور را برای پیروی از خط آمریکا قانع کند. نوری‌پور با اشاره به واردات نفت و برق از ایران به عراق، می‌گوید، باید منتظر پاسخ و واکنش عراق بود. او همچنین با اشاره به این ادعا که «ایران احتمالا به عراق حمله خواهد کرد»، می‌گوید: «چرا باید ایران این کار را بکند؟ ایرانی‌ها به اندازه کافی سرباز و نفوذ در عراق دارند که نخواهند به این کشور حمله کنند.»

نوری‌پور اما با اشاره به استقرار ناو هواپیمابر آبراهام لینکن در منطقه و تجهیز کردن عربستان و هم‌پیمانانش توسط آمریکا، وضعیت را “مصیبت‌بار” می‌داند و می‌گوید: «خطر رخ‌دادن یک جنگ هر روز زیادتر می‌شود.»

او افزایش احتمال درگیری را با این مسئله که «تندروها در تهران و واشنگتن مدام به دست هم بهانه می‌دهند» مرتبط می‌داند. نوری‌پور با اشاره به گفته‌ی بولتون که آمریکا قصد جنگ علیه ایران را ندارد اما با ارسال ناو به ایران پیام می‌فرستد، می‌گوید: «نمی‌دانم آیا این پیام درستی است که ناو هواپیمابر به منطقه بفرستد. اما از طرف دیگر تهدید ایران به بستن تنگه هرمز هم درست نیست و جامعه جهانی هم نمی‌تواند [این تهدیدها را] بپذیرد.»

نوری‌پور در مورد احتمال نجات برجام و مذاکره ایران و آمریکا با یکدیگر به پیشنهاد آمریکا اشاره می‌کند و این نکته را  که البته این پیشنهاد در آمریکا هم از حمایت کامل برخوردار نبود. از سوی دیگر او به شکاف بزرگی اشاره می‌کند که به گفته او در ایران در میان نیروهای تصمیم‌گیرنده وجود دارد و از فقدان نیرویی که بتواند طرف‌ها را سر میز بنشاند، سخن می‌گوید.

واکنش نمایندگان احزاب مختلف و کارشناسان آلمان

واکنش‌ها به خروج محدود ایران از برجام از تمامی جناح‌های سیاسی در آلمان به گوش می‌رسد. آرنه لیتس، نماینده سوسیال دموکرات آلمان در پارلمان اروپا در توییتی نوشته است: «از ایران می‌خواهم از آمریکا پیروی نکند و خروج محدود از برجام را عملی نکند. [در صورت کاهش اجرای تعهدات از سوی ایران] بیم شکست برجام را دارم، برجامی که هنوز اتحادیه اروپا به آن پایبند است و آن را به عنوان بخشی مهم در صلح منطقه و همین‌طور برای اسراییل می‌بیند.»

ماتیاس هُن از حزب چپ‌ آلمان و عضو کمیته دفاعی در مجلس این کشور هم در توییتر اروپایی‌ها را فراخوانده است که علیه یک “ماجراجویی نظامی” به روشنی موضع بگیرند.

آکسل فوس ، سیاستمدار آلمانی از حزب سوسیال مسیحی این کشور هم در مصاحبه با رادیو “دویچلند فونک” با اشاره به “وضعیت خطرناکی” که “به ویژه رفتار آمریکا” به وجود آورده است، می‌گوید:  «اتحادیه اروپا کماکان تلاش خودش را برای جلوگیری از شکست برجام به کار خواهد بست.»

«گام بعدی می‌تواند به جنگ ختم شود»

میشاییل لودرز، کارشناس مسائل خاورمیانه هم در گفت‌گو با «دویچلند فونک» خروج ایران از برجام را قدمی دیگر در جهت وخامت اوضاع می‌داند. به اعتقاد او «با خروج آمریکا از برجام در یک سال پیش، ایرانی‌ها دیگر نمی‌خواستند منفعلانه نظاره‌گر این باشند که چه بر سرشان می‌آید». به اعتقاد او اما تهران تمام تلاش خود را به کار خواهد بست تا مانع شکست کامل برجام شود. چون به گفته لودرز، خروج کامل، «بهترین بهانه برای حمله است».

این کارشناس مسائل خاورمیانه معتقد است: «دیگر نه امیدی به نجات برجام هست و نه پیشنهادی برای مذاکره. در وضعیتی هستیم که گام بعدی می‌تواند به جنگ ختم شود.»