جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در  امور ایران نخستی گزارش خود را منتشر کرد. این گزارش ۱۳ صفحه‌ای به زبان انگلیسی و در تاریخ پنجم مهر (۲۷ سپتامبر) منتشر شده است.

جاوید رحمان در نخستین گزارش خود از مقام‌های ایران خواسته تا به ممنوعیت ۱۳ ساله ورود گزارشگران حقوق بشر سازمان ملل به این کشور پایان داده و به او اجازه سفر به این کشور را بدهند.

گزارشگر ویژه سازمان ملل در گزارش خود نسبت به موارد نقض حقوق بشر در ایران نظیر اعدام زندانیان از جمله متهمان زیر ۱۸ سال بدون داشتن محاکمه‌ای عادلانه، شکنجه و دیگر مجازات‌های بی‌رحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز علیه زندانیان، نقض حقوق اولیه آزادی بیان و آزادی تشکیل اجتماعات، خدشه‌دار کردن حقوق زنان و نقض سیستماتیک حقوق اقلیت‌ها ابراز نگرانی کرده است.

رحمان در گزارش خود هم‌چنین به نقض حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، وضعیت مدافعان حقوق بشر و وضعیت شهروندان خارجی و دو تابعیتی، اعدام‌های دسته‌جمعی در دهه ۱۳۶۰ و نقض حقوق افراد به واسطه معلولیت، گرایش جنسی و هویت جنسی در ایران اشاره کرده و خواستار توجه و مذاکره درباره این موارد شده است.

گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران در گزارش نخست خود بر قصدش برای ایجاد مذاکراتی سازنده با مقام‌های جمهوری اسلامی، در جهت اجرای وظایفی که دارد، تاکید کرده‌است.

او با استقبال از وجود روحیه تعامل در پی دیدارش با نماینده جمهوری اسلامی، می‌گوید سفر احتمالی به ایران، برپایه ارتباطات و تماس‌های بدون مانع، اهمیت به‌سزایی دارد و به افزایش تعاملات بین گزارشگر ویژه و مقام‌های مسئول در امور حقوق بشر در جمهوری اسلامی، می‌انجامد.

جاوید رحمان در نخستین گزارش خود، با مروری بر گزارش‌های پیشین از سوی سازمان ملل و نهادهای ناظر، بار دیگر شماری از نگرانی‌های موجود در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران را برشمرده‌است: از جمله این موارد نقض حق حیات (اعدام‌ها)، به‌طور مشخص اعدام متهمان نوجوان، شکنجه، حق آزادی تجمع، آزادی بیان و عقیده، حقوق زنان، تبارها و باورمندان به دین‌ها و آیین‌های مختلف، به شمار می‌روند.

او در عین حال خواستار توجه و مذاکره در مورد مسائل دیگری که موجب نگرانی ناظران حقوق بشر است، شده؛ از جمله نقض حقوق اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، وضعیت مدافعان حقوق بشر، وضعیت زندانیان دوتابعیتی و یا اتهام‌های مربوط به اعدام‌های دست‌جمعی در دهه ۱۳۶۰.

آقای رحمان با تاکید بر درخواست‌های دبیرکل سازمان ملل، مجددا از مقام‌های جمهوری اسلامی خواسته است به حبس افرادی که در جریان اعتراضات مسالمت‌آمیز بازداشت شده‌اند، از جمله راهپیمایان و معترضان ماه‌های اخیر، پایان دهند. این حقوقدان پاکستانی خواستار انجام تحقیقات در مورد مرگ بازداشت‌شدگان در زمان حبس و دیگر اتهام‌های وارد شده در مورد نقض حقوق زندانیان شده‌است.

جاوید رحمان در مورد اعدام متهمان در نوجوانی «عمیقا ابراز نگرانی» کرده‌است و از مقام‌های جمهوری اسلامی خواسته فورا اجرای حکم اعدام تمام کسانی که زیر ۱۸ سالگی مرتکب جرم شده‌اند را متوقف کنند.

این درخواست نیز تا کنون بارها از سوی نهادهای بین‌المللی، از جمله سازمان‌های وابسته به ملل متحد و نیز مدافعان جهانی حقوق بشر مطرح شده‌است. با این وجود این اعدام‌ها همچنان انجام می‌شوند. از جمله تازه‌ترین موردی که در مورد آن ابراز نگرانی شده، موضوع زینب سکانوند است؛ سازمان عفو بین الملل روز ۹ مهر با صدور بیانیه‌ای گفت خانم سکانوند که در سن ۱۷ سالگی «مرتکب جرم» شده احتمالا به‌زودی اعدام می‌شود.

جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران، خواستار توقف موارد شکنجه و دیگر آزارهای غیرانسانی در طول بازداشت و زندان، پایان دادن به تمامی موارد نقض حقوق زنان و احترام به حقوق اقوام و اقلیت‌ها شده‌است.

تهران هنوز به گزارش جاوید رحمان واکنشی نشان نداده‌است، اما تقریبا در تمامی موارد پیشین، این گزارش‌ها را رد کرده‌است. در واپسین ماه‌های ماموریت عاصمه جهانگیر، گزارشگر پیشین در امور ایران، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، گزارش او را «مجموعه ای از اطلاعات نادرست و پیش داوری های ناصواب» توصیف کرده و گفته بود تهران، گزارش و ماموریت گزارشگر ویژه را « به رسمیت نمی شناسد».

جاوید رحمان، ۵۱ ساله متولد شهر فیصل‌آباد پاکستان است و دکترای حقوق بین‌الملل دارد. این فعال حقوق بشر، تحقیقاتی در زمینه آزادی ادیان، قوانین جهانی حقوق بشر و قوانین اسلامی انجام داده و هم اکنون استاد دانشگاه برونِل لندن است. شورای حقوق بشر سازمان ملل، روز جمعه ۱۵ تیرماه، او را رسماً به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در ایران معرفی کرد.

آندرس آگوئیلار، نخستین گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران در سال ۱۹۸۴ برگزیده شد. پس از او پرفسور ریندالدو پول به این مقام برگزیده شد که بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۲، سه بار به ایران سفر کرد اما پس از سومین بار، ورود او به ایران ممنوع شد. بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ کسی در این مقام برگزیده نشد. سپس احمد شهید، عاصمه جهانگیر و در نهایت جاوید رحمان در این مقام انتخاب شدند.

جاوید رحمان تیرماه امسال جانشین عاصمه جهانگیر گزارشگر پیشین حقوق بشر شد. خانم جهانگیر فوریه سال ۲۰۱۸ به دلیل سکته قلبی درگذشت.

جاوید رحمان در پاکستان متولد شده و دارای مدرک دکترا در رشته حقوق از دانشگاه هال انگلیس است. او در زمینه قوانین اسلامی، حقوق بشر و تروریسم بین‌المللی تخصص دارد و به عنوان استاد رشته قانون اسلام و قانون بین‌الملل در دانشگاه برونل تدریس می‌کند.

منابع: رادیو فردا، دویچه وله