تصاویر درباره انفجار بیمارستان غزه چه می‌گویند

پال براون، جاشوا چیتام، شان سدون و دانیلی پالومبو
بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی
۲۶ مهر ۱۴۰۲ - ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳

بیم آن می‌رود که در انفجار مرگبار روز سه‌شنبه در بیمارستان پرازدحام الاهلی در شهر غزه صدها نفر کشته شده باشند.

مقام‌های فلسطینی وابسته به حماس در نوار غزه فورا اسرائیل را مقصر شناختند و ادعا کردند که این یک حمله هوایی عامدانه بود. اما اسرائیل مشارکت در آن را رد کرده است.

در میان ادعاها و ضدادعاها، دستیابی به حقیقت از هر زمان سخت‌تر است.

تیم راستی آزمایی بی‌بی‌سی (بی‌بی‌سی وریفای) سعی دارد آنچه را که معلوم هست و آنچه را که معلوم نیست بشکافد - با بررسی تصاویر ویدئویی، عکس‌ها و سایر شواهد، از جمله روایت شاهدان عینی. به علاوه یک خبرنگار بی‌بی‌سی در محل انفجار حاضر شده است، جایی که دسترسی به آن با محدودیت شدیدی رو به روست.

اطلاعات تازه پیوسته منتشر می‌شود، برای همین ما این مقاله را با دریافت اطلاعات بیشتر و گفت‌وگو با کارشناسان درباره شواهد، مرتب روزآمد خواهیم کرد.

همچنین مهم است اشاره کنیم که علاوه بر نبردهای فیزیکی، این مناقشه یک بعد اطلاعاتی هم دارد. این اولین بار نیست که مقام‌ها در اسرائیل و غزه روایت‌های کاملا متفاوتی از یک انفجار ارائه کرده‌اند. ما هم ادعاهای متفاوت و بیانیه‌های آنها را بررسی می‌کنیم.

انفجار

انفجار در بیمارستان در حدود ساعت ۱۹:۰۰ (۱۶:۰۰ گرینویچ) در روز سه‌شنبه اتفاق افتاد. یک ویدیوی ۲۰ ثانیه‌ای که در شبکه‌های اجتماعی در گردش است و ظاهرا انفجار را نشان می‌دهد، اولین قطعه شاهد تصویری قابل توجه است که از حادثه به دست می‌آید.

در این فیلم می‌توان صدای سوت یک پرتابه درحال حرکت را شنید و بعد از آن انفجار و آتش بزرگی روی می‌دهد.

تصاویر زنده از شبکه رسانه‌ای الجزیره که در ساعت ۱۸:۵۹ به وقت محلی پخش شد یک نور قوی که در آسمان غزه به هوا می‌رود را نشان داد. این نور دو بار کم و زیاد شد (فلاش زد) و بعد تغییر مسیر شدیدی داد و منفجر شد.

سپس یک انفجار در نقطه‌ای دور در روی زمین دیده می‌شود، و بعد از آن یک انفجار خیلی بزرگ‌تر در جایی نزدیکتر به دوربینی که فیلم را گرفته اتفاق می‌افتد که بی‌بی‌سی موقعیت جغرایی آن را تعیین کرده است.

برخی ناظران گفته‌اند که این ناشی از راکتی است که به نظر می‌رسد منفجر یا متلاشی می‌شود.

سایر تصاویر که در شبکه‌های اجتماعی ظاهر شده آنچه را که به نظر می‌رسد همان انفجار از زاویه و فاصله‌های متفاوت است را نشان می‌دهد.

ما با ۲۰ اندیشکده، دانشگاه و شرکت که در زمینه تسلیحات تخصص دارند تماس گرفتیم. ۹ عدد از آنها هنوز پاسخ ما را نداده‌اند، و پنج تا گفتند که حاضر به اظهار نظر نیستند. اما ما با کارشناسان در شش مرکز باقی مانده صحبت کردیم.

ما از آنها پرسیدیم آیا می‌توان از شواهد موجود - از جمله شدت انفجار و صدایی که قبل از آن شنیده شد - برای تعیین علت انفجار در بیمارستان استفاده کرد.

یافته‌ها تا اینجا قطعی نیست. سه کارشناس که با آنها صحبت کردیم می‌گویند که این‌ها با آنچه از یک حمله متعارف هوایی اسرائیل با مهماتی بزرگ انتظار می‌رود همخوانی ندارد.

جی آندرس گانون، استادیار در دانشگاه وندربلت در آمریکا می‌گوید که انفجارهای زمینی در تصاویر کوچک به نظر می‌رسد، که به این معنی است که حرارت ناشی از برخورد احتمالا به دلیل سوخت به جا مانده از یک راکت بوده، نه در اثر انفجار یک کلاهک جنگی.

جاستین برانک، محقق ارشد در موسسه سازمان خدمات رویال یونایتد در بریتانیا با این نظر موافق است. او می‌گوید هرچند در این مرحله به راحتی نمی‌توان مطمئن بود، اما شواهد ظاهرا انفجار ناشی از بخشی از یک راکت عمل نکرده که به یک پارکینگ اصابت می‌کند و در نتیجه آن برخورد، سوخت و پیشراننده راکت آتش می‌گیرد را نشان می‌دهد.

آقای گانون می‌گوید براساس تصاویری که او دیده تعیین اینکه پرتابه به هدف مورد نظر برخورد کرد یا نه ممکن نیست. او می‌افزاید که کم و زیاد شدن نور در آسمان احتمالا به این معنی است که پرتابه راکتی بود که موتور آن بیش از حد داغ شد و از کار افتاد.

واریا اسکوتو، تحلیلگر ارشد خاورمیانه در شرکت ارزیابی خطر «سیبیلاین» اشاره کرد که اسرائیل توان آن را دارد که شیوه‌های دیگری از حملات هوایی را با استفاده از پهپاد تهاجمی و موشک‌هایی مانند هل‌فایر انجام دهد.

این موشک‌ها حرارت قابل توجهی تولید می‌کنند اما لزوما یک گودال بزرگ ایجاد نمی‌کنند. اما او می‌گوید که تصاویر تایید نشده الگویی از آتش‌سوزی در بیمارستان را نشان می‌دهد که با این توضیح (یعنی استفاده اسرائیل از این نوع موشک‌ها) همخوانی ندارد.

شواهد تصویری از محل انفجار

بی‌بی‌سی توانسته جزئیات ساختمان‌ها و شکل بیمارستان الاهلی را با تصاویر ماهواره‌ای موجود تطبیق دهد، که نشان می‌دهد بیمارستان محل این انفجار بوده.

براساس شواهد موجود، به نظر می‌رسد که انفجار در یک محوطه که بخشی از بیمارستان است اتفاق افتاد. تصاویر محلی که بعد از انفجار گرفته شده خسارتی جدی به ساختمان‌های بیمارستان در آن مجاورت را نشان نمی‌دهد. چیزی که این تصاویر نشان می‌دهد نشانه‌های سوختگی و خودروهای سوخته است.

این بیمارستان متعلق به کلیسای انگلیکان است و توسط همین کلیسا اداره می‌شود.

کانون ریچارد سوئل، رئیس کالج سن جورج در بیت‌المقدس (اورشلیم)، به بی‌بی‌سی گفت که در زمان انفجار حدود هزار آواره در محوطه بیمارستان پناه گرفته بودند، و حدود ۶۰۰ بیمار و کارکنان هم در داخل ساختمان بودند.

جان‌باختگان

رشدی ابوالعوف خبرنگار بی‌بی‌سی به محل بیمارستان الاهلی رفته است. شاهدان عینی در آنجا صحنه‌های ویرانی را توصیف می‌کنند و می‌گویند که جمع‌آوری اجساد همچنان ادامه دارد.

مردی در آنجا به او گفت که زنان، کودکان و سالخوردگان در زمان انفجار در بیمارستان بودند.

ما هنوز درحال تحلیل تصاویر و ویدئوهای جان‌باختگان این واقعه هستیم تا براساس نوع جراحات ببینیم حاوی چه نکاتی درباره انفجار است.

بی‌بی‌سی تصاویری بسیار دلخراش از کشته‌شدگان و بازماندگان در صحنه انفجار را دیده است، که نشان دهنده جراحات فاجعه‌بار است.

دریک پاوندر، پاتولوژیست، از اعضای بنیانگذار «پزشکان برای حقوق بشر» در بریتانیا که کارشناس جراحات در میدان جنگ است برخی از عکس‌ها را مرور کرد.

او گفت: «الگوی کلی جراحات پراکنده از نوعی است که از برخورد ترکش در اثر انفجار انتظار می‌رود.»

اما او اضافه کرد که با توجه به محدود بودن شمار تصاویر تایید شده، امکان تشخیص کلیه جراحات وجود ندارد.

وزارت بهداشت فلسطینی‌ها روز چهارشنبه گفت که ۴۷۱ نفر در انفجار کشته شدند.

ارتش اسرائیل گفت که در ارائه این رقم عمدا اغراق شده است، اما ارزیابی خود از تعداد کشته‌ها را منتشر نکرد. به دلیل فقدان دسترسی به محل برای سازمان‌های مستقل، تایید شمار کشته‌ها مشکل است.

آنچه هنوز نمی‌دانیم

یکی از مهم‌ترین قطعه شواهد ماهیت گودال به جا مانده از انفجار است.

ارتش اسرائیل می‌گوید که بزرگ نبودن گودال ایجاد شده در اثر انفجار یا وارد نیامدن خسارت به ساختمان‌های مجاور، ثابت می‌کند که حادثه ناشی از برخورد یک سلاح اسرائیلی نبوده است.

در تصاویر موجود می‌توان یک گودال کوچک را دید و ما درحال تحقیق درباره سایر نشانه‌ها هستیم.

شواهد مهم دیگری که مفقود است تکه‌های موشک است. پرتابه‌ها اغلب با کمک بقایای به جا مانده از گلوله قابل شناسایی هستند، و می‌توان از آنها برای تعیین سرمنشاء پرتابه استفاده کرد. اما در این مورد، شواهد لازم را ندیده‌ایم.

ارتش همچنین یک فایل صوتی منتشر کرده که می‌گوید محاوره استراق سمع شده میان دو پیکارجوی حماس است که اذعان می‌کنند بیمارستان هدف اصابت پرتابه‌ای متعلق به جهاد اسلامی فلسطین قرار گرفته است. سازمان جهاد اسلامی فلسطین دومین گروه بزرگ پیکارجو در غزه است که از حمله روز ۷ اکتبر حماس به اسرائیل حمایت کرد.

تایید اصالت این فایل صوتی به طور مستقل ممکن نیست. سازمان جهاد اسلامی در بیانیه‌ای نقش داشتن در حادثه را انکار کرد و اسرائیل را مقصر دانست.

سایر گزارشگران: تام اسپنسر، شایان سرحدی زاده، اما پنگِلی و جِیمی رایان