جلائی‌پور: فریب زمستان اروپا را نخورید

گفتگوی روزنامه جهان صنعت با حمیدرضا جلائی‌پور

* همانطورکه مستحضر هستید اروپا و آمریکا پاسخ ایران را سازنده ارزیابی نکردند و ایران خواهان بسته شدن مسائل پادمانی قبل از توافق است. اروپا نیز در پیش‌نویسی گفته که در سه ماهی که فرایند توافق صورت خواهد گرفت، با کمک ایران پرونده مسائل پادمانی را خواهد بست و گویا ایران موافقت کرده است. مشکلات فنی و حقوقی این مسئله چیست؟

البته برخلاف دوره قبل، یعنی زمان ظریف-عراقچی، گروه مذاکره‌کننده فعلی - باقری - به روز اطلاع‌رسانی نمی‌کنند. بر اساس اخباری که روس‌ها و غربی‌ها اعلام می‌کنند مشکل پیشرفت مذاکرات برجام دو مساله است. طرف ایرانی می‌خواهد که آمریکایی‌ها در متن اعلام کنند که پرونده‌های سابق پادمانی در آژانس هسته‌ای را مختومه کنند. یعنی پس از احیای برجام این ابزار تهدید از غرب گرفته شود. دوم این‌که ایران ضمانت می‌خواهد. بدین معنا که پس از احیای برجام ایران ابزارهایی داشته باشد تا آمریکا بدون هزینه از برجام خارج نشود.

* اینکه اکنون ایران ابتدا خواهان بسته شدن پرونده مسائل پادمانی و سپس انجام توافق است، آیا نشان‌دهنده این است که ایران حرفش را عوض کرده است؟

نه. ایران حرفش را عوض نکرده. به نظر می‌رسد ایران خود را در موقعیتی می‌بیند (خصوصا بخاطر قدرتمندشدن بیشتر ایران در غنی‌سازی و نیاز اروپا به انرژی) که می‌تواند این بار امتیازات بیشتری از آمریکا بگیرد. ضمنا دولت هم در این چانه‌زنی می‌تواند مقداری روی اصول‌گرایان رادیکال اثر بگذارد و بگوید که ما در برابر آمریکا سروری داریم. چون شما می‌دانید سال‌ها است که هوادران تندروی دولت برجام را جنازه متعفن می‌نامیده‌اند.

* واکنش‌هایی از طرف‌های مقابل مذاکره دیده می‌شود مبنی بر اینکه ایران به دنبال مذاکره نیست و می‌خواهد پرونده برجام را باز بگذارد؛ اگر این فرضیه را بپذیریم، پلن B ایران چه خواهد بود؟

به سوال شما در واقع سه پاسخ وجود دارد. پاسخ اول این است که ایران تصمیمش را بر احیای برجام گرفته و تا ساعت آخر تلاش می‌کند امتیاز بیشتری بگیرد ولی در نهایت توافق می‌کند. من خودم طرفدار این پاسخم.

پاسخ دوم این‌است که روس‌ها از ایران خواسته‌اند که ایران در امضای احیای برجام عجله نکند. زیرا احیای برجام تا قبل از پایان جنگ اکراین و تعامل ایران با اروپا در وضعیت کنونی و آیندهٔ بازار انرژی می‌تواند به ضرر روسیه عمل کند.

ایران کشوری است که دومین منابع گازی جهان را دارد و متاسفانه نزدیکی استراتژیک تندروها به روسیه و تحریم‌ها بلایی بر سر صنعت نفت و گاز ما آورده که ایران نمی‌تواند بازیگر جدی در بازار انرژی باشد و همچنین عراق و قطر هم‌اکنون چندبرابر ایران از منابع مشترک گاز و نفت برداشت می‌کنند. روسیه علاقه ندارد این وضعیت انرژی در ایران تغییر کند و‌ در این بازار ایران رقیب جدی شود.

ضمنا در میان تندروهای ایران روی این مانور داده می‌شود که زمستان سختی در انتظار اروپا است. لذا اگر ایران دوماه صبر کند، اشک اروپا در خواهد آمد و به ایران در احیای برجام بیشتر امتیاز می‌دهند.

در صورتیکه تلقی «زمستان سخت برای اروپا» ناشی از نشناختن اروپا از سوی تندروهای وطنی است. آن‌ها خبر ندارند که اروپا حمله پوتین به اوکراین را حمله به یک کشور بیرون اروپا نمی‌دانند. آن‌ها این حمله را حمله به امنیت خود اروپا می‌دانند و اروپا چند ماه هست که خود را در برابر اهرم انرژی روسیه دارد تجهیز می‌کند. اروپا شامل کشورهایی هست که تجربه دو جنگ جهانی را با ده‌ها میلیون کشته داشته‌اند آن‌ها قادرند زمستان در پیش را مدیریت کنند. برای مثال هم اکنون که هنوز زمستان نشده آلمان هشتاد و پنج در صد انرژی مورد نیاز خود را تامین کرده‌است.

پاسخ سوم پاسخ کسانی است که معتقدند ایران هدف پنهانش تجهیز صنایع هسته‌ای تا مرحله سلاح هسته‌ای است. لذا دنبال اتمام مذاکره نیست و با طول دادن و بازی با مذاکره دنبال خرید وقت است. به نظر من این پاسخ تندروها است و پاسخ بلوک قدرت در ایران نیست.

* از طرفی دیگر نیز باتوجه به تحولات اخیر که توافق دور از دسترس به نظر می‌رسد، رسانه اسرائیلی از قول وزارت خارجه اسرائیل ادعا کرده که توافق در ۲ الی ۳ هفته آینده حاصل می‌شود، این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

البته موضوع برجام و اسرائیل ساده نیست. فصل انتخابات در اسرائیل است. نتانیاهو و رقبایش به شدت با هم درگیرند. یکی از موضوعات درگیری آن‌ها همین برجام است. نخست‌وزیر فعلی دوست دارد برجام به فرجام نرسد و وضعیت تحریمی ایران همینجور بلاتکلیف بماند تا انتخاباتشان را پیش ببرند.

ضمنا توجه داشته باشید اسرائیل از یک ایران توسعه‌یافته می‌ترسد، اسرائیل نگران ایران در حال فقیر شدن و ایران رو در رو با جامعهٔ ناراضی نیست.

من معتقدم الان ایران در شرایط مناسبی برای احیای برجام است. هرچه زودتر برجام احیا شود و ایران از تله تحریم‌ها بیرون بیاید به نفع ایران است.

الان یکی از پایه‌های ضعیف امنیت ملی ایران وضعیت بد معیشتی مردم ایران است. ایران با اقتصاد تحریمی با خطر فقیر شدن مستمر روبرو است و همسایه‌های کوچک ایران (مثل کشور امارات) به قدرت اقتصادی اول منطقه تبدیل شده است.

امروز ایران از تحریم خارج شود بهتر از فردا است. ماه‌ها است ایران حداقل ماهی دو میلیارد در آمد ارزی را از دست می‌دهد و اکثر پروژه‌های مادر در ایران خوابیده است.