در باب اهمیت سفر «آبه» / فریدون مجلسی
این روزها رفت‌وآمد غیرمستقیم در مسیر تهران و واشنگتن قوی‌تر و سازمان‌یافته‌تر از گذشته در جریان است. وساطت‌ها از سوی کشورهای مختلف از قطر، عمان و عراق تا شرقی‌ترین نقطه جهان، ژاپن برای تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا شتاب گرفته است. بعد از سفر عبدالمهدی به ایران و متعاقبا سفرش به نیویورک که در تلاش برای مدیریت بحران میان ایران و آمریکا و خارج‌کردن مسیر تنش دو کشور بود، صحبت از سفر قریب‌الوقوع شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن، به تهران است.
در پی سفر سه‌روزه ترامپ و یارانش به توکیو و رایزنی با مقامات این کشور برای حل تنش میان ایران و آمریکا، به نظر می‌رسد نخست‌وزیر ژاپن با دست پر و شاید حامل پیام‌های مهمی به تهران می‌آید. در اهمیت این سفر همین بس که در گذر تاریخ و دست‌کم در نیم قرن اخیر، ژاپن کنشگری بین‌المللی خاصی نداشته و کمتر در کشاکش‌های دیپلماتیک حضور داشته است. امروز رهبران این کشور بر این باورند که منافع ملی ژاپن و امنیت نظام جهانی ایجاب می‌کند نقشی جدی‌تر و فعال‌تر در صحنه بین‌المللی ایفا کنند؛ به‌و‌یژه اینکه توکیو حسن روابط بالایی هم با ایران و هم با آمریکا دارد. حساسیت ژاپنی‌ها وقتی به مدیریت منازعه ایران و آمریكا بیشتر شد که از نزدیک نشانه‌های افزایش تنش و به تبع آن احتمال رویارویی نظامی میان ایران و آمریکا را ملاحظه کردند.
حضور ناو لینکلن و بمب‌افکن « B52» این باور را در هیئت حاکمه ژاپن ایجاد کرده که منطقه خاورمیانه بیش از هر دوره تاریخی دیگری در نزاع بزرگ نظامی قرار دارد. ژاپنی‌ها نیک می‌دانند که عواقب و پیامد هرگونه منازعه احتمالی میان ایران و آمریکا چه میزان مخرب و ویرانگر خواهد بود. ژاپنی‌ها تجربه جنگ بین‌الملل دوم را دارند؛ در این جنگ امپراتوری ژاپن تنها زمانی تسلیم متفقین شد که با حمله مهیب و نابودگر هسته‌ای مواجه شد. برای همین این دیدگاه مطرح است که منازعه ایران و آمریكا با توجه به حضور اسرائیل، کش‌دار و فرسایشی خواهد بود و از سوی دیگر احتمال به‌کارگرفته‌شدن سلاح‌های ویرانگر هسته‌ای وجود دارد. وقوع چنین جنگی برای ژاپن مساوی با ازدست‌رفتن منافع سرشار اقتصادی هم از جهت واردات و هم صادرات است.
توکیو واردکننده انرژی از منطقه خاورمیانه است و از سوی دیگر صادرکننده انواع کالاهای صنعتی و الکترونیکی به منطقه است. ژاپن مایل نیست چنین بازار بزرگ و مهمی را از دست بدهد و طبیعی است که ایران سهم عمده بازار را در منطقه دارد. دولت ژاپن مخالف سیاست‌های تحریم نفتی آمریکا علیه ایران است. از نگاه ژاپنی‌ها خاصیت اقتصاد به تنوعش است. ایران کشور بزرگ نفتی است و ژاپن نمی‌خواهد صرفا به نفت اعراب متکی باشد. ایمنی تجارت در وجود بازار‌های متنوع و کار مستمر و فعال با این بازارهاست. حذف هرگونه منبع ورودی انرژی ریسک است و به تبع آن قیمت دگرگون می‌شود.
با عطف به همه این واقعیت‌ها نخست‌وزیر ژاپن به‌خاطر منافع ملی کشور خودش هم که شده با سفر به تهران دنبال جلب نظر بیشتر دولتمردان ایرانی به کاهش تنش با آمریکاست، زیرا منازعه منافع همه بازیگران را به خطر می‌اندازد. البته باید گفت هرچند دولت ایران اعلام کرده است رویکردی صلح‌طلبانه دارد و از این جهت جای نگرانی از آغاز منازعه از سوی ایران نیست؛ اما آبه به‌نوعی با انجام سفر به‌دنبال اعتمادسازی بیشتر برای حراست از صلح و امنیت جهانی و تداوم تجارت حیاتی بین‌المللی است.
