اعتراض به ادعاهای خلاف واقع حسن روحانی مبنی بر وجود آزادی بیان در دانشگاه‌های ایران از سوی دانشجویان

حسن روحانی رییس جمهور ایران دو روز پیش از روز دانشجو در سخنرانی در سمنان به مناسبت روز دانشجو مدعی شد ایران آزاد‌ترین دانشگاه‌های دنیا را از نظر آزادی بیان و عقیده دارد. حسن روحانی روز ۱۴ آذر ماه گفت: «دانشگاه‌های ما آزادترین دانشگاه‌های دنیا از لحاظ اظهارنظر و بیان نقد هستند و فکر نمی‌کنم کشوری مانند ایران باشد که دانشجویان خیلی آزاد نظرات و انتقادات خود را مطرح کنند.»

رییس جمهور حتی از این هم فراتر رفت و گفت در دولت او هر سال به مناسب روز۱۶ آذر ماه در کشور «با گرمی و نشاط فراوان» برنامه‌های برای روز دانشجو برگزار می‌شود. روحانی در تاریخ ۱۳ آذر ماه نیز با اظهار اینکه «نقد دولت، حق دانشجوست» در سخنرانی دیگری در سمنان گفت تا قبل از سال ۵۷ فضایی وجود نداشته تا «دانشجو با راحتی و آزادی با لحنی که خود مناسب می‌داند دولت را نقد کند.»

در حالی روحانی نقد را حق دانشجو دانسته و مدعی شده دانشگاه‌های ایران آزادترین دانشگاه‌ها در بیان عقیده هستند که در اعتراضات سراسری دی ۹۶ بیش از ۱۵۰ دانشجو بازداشت شدند و پس از احکام سنگین زندان برای آنها صادر شد.

در واکنش به صحبت‌های حسن روحانی، بسیاری از دانشجویان در توییتر به مثابه تریبون خود نقدهایشان را ابراز کردند. محمدعلی کامفیروزی،  فعال دانشجویی که در سال ۹۵ نیز سخنرانی‌‌اش در دانشگاه صنعتی شریف لغو شد در توییتر خود با کنایه به روحانی نوشت: «آقای روحانی خواستم به عرض برسانم که امسال در #دانشگاه_علوم_پزشکی_کرمان، به عنوان یکی از آزادترین دانشگاههای دنیا، فقط بسیج دانشجویی اجازه برگزاری برنامه به مناسبت #۱۶_آذر را دارد. هرچند همین مهر امسال گفته بودید همه می‌توانند مراسم ۱۶آذر برگزار کنند!»

آرش محمدنیا، فعال سابق دانشجویی نیز با پخش فیلمی که در آن دانشجویان دانشگاه نوشیروانی بابل در محوطه دانشگاه شعر معروف «یار دبستانی» را می‌خوانند نوشت: «دانشجویان #دانشگاه_نوشیروانی بار دیگر به بهانه #روز_دانشجو با زمزمه سرود یار دبستانی، نشان دادند #دانشگاه_زنده_است و دانشجو ذلت نمی‌پذیرد.»

فرشته طوسی دانشجو دانشگاه نوشیروانی بابل نیز با انتشار عکسی از تجمع دانشجویان در محوطه مدرسه با پلاکاردهای اعتراضی بر دست در توییتر خود بخشی از بیانیه این دانشجویان به مناسبت روز دانشجو را منتشر کرد: «امروز شعار ما این است: «#جدایی_از_ترس، رهایی_از_نیاز نیک می‌دانیم که راه رهایی،تکیه بر سیاست مردمی و حرکت‌های جمعی دموکراتیک است. از جنبش ملی شدن صنعت نفت و سه قطره خون سال ۳۲ گرفته تا انقلاب ۵۷ و جنبش سبز.» در برخی از پلاکاردهای داخل عکس نوشته شده : «دانشگاه زنده است» و یا پوسترهای از عکس‌های دانشجویان زندانی در دست دانشجویان است.»

بهاره هدایت، دانشجوی محروم از تحصیل و زندانی سابق در توییترش با اظهار اینکه هنوز روند جریان دانشجویی «سیاه» است با کنایه به روحانی نوشت که او «بدجوری خراب» کرده است: «پوستر #دانشگاه_زنده_است تو دوره ما خیلی باب شد. اونموقع می‌گفتیم حال دانشجو همینه: واژه‌های زنده اما حروف به خون‌نشسته و شتک‌زده روی دیوار با یه طرح‌وارهٔ عاصی.. ۱۲-۱۳سال گذشته و باز #روز_دانشجو هرسال همون نمادها: طرحهای زنده ولی سیاه به‌خون‌نشسته.. یعنی بدجوری خراب کردی #روحانی»

مهدیه گلرو، دانشجوی محروم از تحصیل و زندانی سابق در توییتر خود نوشت: «#١۶_آذر #روز_دانشجو نیست، روز دانشجو به مثابه محصل نیست! روز فعالین دانشجویی است، کسانی که دانشگاه را صحن مبارزه با استبداد و دیکتاتوری می‌دانند، کسانی که برای دنیای بهتر تلاش میکنند،سه نفر در این روز برای مبارزه با #استبداد جان دادند. روزی دوباره معنای این روز را احیا میکنیم.»

مجید توکلی فعال دانشجویی و زندانی سابق نیز در توییتر خود نوشت: «۱۶ آذر درواقع روز جنبش دانشجویی و روز فعالان دانشجویی است. فعالیت دانشجویی فراتر رفتن از نقشِ دانشجویی است و با پیگیری دغدغه‌های اجتماعی و سیاسی شکل گرفته است. اگر ۱۶ آذر روز دانشجو شده، به اعتبارِ دانشجویانی است که فقط نقشِ دانشجویی را نپذیرفته‌اند و فعالِ آگاه سیاسی بوده‌اند.»

دانشجویان به خصوص پس از اتفاقات کوی دانشگاه در سال ۷۶  با سرکوب، بازجویی، شکنجه و بازداشت مواجه شده‌اند. علاو بر بازداشت‌ها و حکم‌های بی‌رویه در دولت‌های گذشته، دانشجویان با با موضوع «ستاره‌دار» شدن مواجه شدند. به نحوی که بسیاری از دانشجویان منتقد به بهانه‌های مختلف و با چسباندن انگ سیاسی و امنیتی «ستاره‌دار» و از دانشگاه اخراج و یا برای چند ترم محروم از تحصیل شدند. پس از ریاست جمهوری حسن روحانی، او به وزیر علوم خود دستور داد تا مقوله ستاره‌دارها از دانشگاه‌ها جمع شود و به دانشجویانی که دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد منع تحصیل شدند مجددا به شرط درخواست دانشجو امکان تحصیل داده شود.  با این حال به درخواست بسیاری از دانشجویان محروم از تحصیل که درخواست بازگشت به دانشگاه را داد پاسخ مثبتی داده نشد. از سوی دیگر برخی از دانشجویان نخبه محروم از تحصیل در آن زمان از کشور خارج شدند.

با این کماکان  بسیاری از دانشجویان منتقد به دلیل فعالیت‌های سیاسی یا ابراز عقیده از سوی مسوولین دانشگاه با محدودیت‌های تحصیلی مواجه می‌شوند.

بازداشت بیش از ۱۵۰ دانشجو در اعتراضات دی ماه ۹۶ و حکم‌های فله‌ای/ بازداشت دانشجویان درویش و بهایی

یکی از بزرگترین موج‌های سرکوب علیه دانشجویان در دی ماه سال ۹۶ ایجاد شد که طی آن دهها تن از دانشجویان به دلیل اعتراضات مسالمت آمیز مدنی دستگیر شدند. در ۲۶ دی‌ماه ۹۶، چهل نماینده مجلس شورای اسلامی در نامه‌ به رییس جمهور خواستار آزادی سریع دانشجویان شدند. ۱۲۵ استاد از دانشگاه‌های مختلف کشور، در نامه‌ دیگر به حسن روحانی در تیر ۹۷ خواستار آزادی دانشجویان و  دستور توقف کامل پرونده‌های قضایی دانشجویان شدند اما در مقابل به صدور حکم‌های سنگین و فله‌ای برای دانشجویان انجامید.

۱۲۵ استاد با یادآوری سخنان قبلی‌ رییس جمهور در راستای آزادی بیان و عقیده در نامه خود نوشته بودند طبق حرف‌هایش باید آزادی دانشجویان را فراهم کند: «در ماه‌های اخیر به ویژه پس از اعتراضات دی ‌ماه، عده‌ای از دانشجویان سراسر کشور را نهادهای امنیتی کشور بازداشت کرده‌اند. این بازداشت‌ها و اخبار احکام قضایی سنگین علیه دانشجویان، ما را بر آن داشت تا نکاتی را به شما به عنوان رئیس جمهور و رئیس شورای امنیت ملی یادآور شویم؛ همان نکاتی که شما در سخنرانی‌هایتان، در سال‌های گذشته در دانشگاه، در جمع دانشجویان و در رقابت‌های انتخاباتی به کرات بیان کرده‌اید؛ سخنانی که بسیاری از همکاران ما را نیز به حمایت از جنابعالی برانگیخت.

همچنین ۶۳ تشکل دانشجویی از دانشگاه‌های مختلف ایران در واکنش به صدور احکام قضایی سنگین حبس، ممنوع الخروجی و محرومیت اجتماعی علیه این دانشجویان بیانیه‌ای را صادر کردند. در بخشی از این بیانیه با انتقاد از نقش دولت حسن روحانی آمده بود: «تعداد دانشجویان زیر تیغ دادگاه‌ها از طیف‌های مختلف فکری و سیاسی و به بهانه‌های مختلف در سراسر کشور آن‌قدر زیاد است که از شمارش خارج شده.»

علاوه بر صدها دانشجو که در جریان دی ماه ۹۶ بازداشت شدند، تعداد کثیری از دانشجویان بهایی و درویش به دلیل عقیده متفاوت‌شان از تحصیل در دانشگاه محروم شده‌اند و حتی برخی از آنها در زندان به سر می‌برند. سپیده مرادی، از درویش گنابادی و دانشجوی کارشناسی ارشد کامپیوتر دانشگاه علوم ریاضی دانشگاه تربیت مدرس از بهمن ۹۶ از تحصیل محروم شد. او در زمان محروم شدن در آستانه شروع ترم دو دانشگاه بود. خانم مرادی مدتی بعد در سی‌ام بهمن ۹۶ به دلیل عقیده‌اش همراه با عده کثیری از دراویش بازداشت و اکنون در زندان قرچک به سر می‌برد.

همچنین محمد شریفی مقدم از دراویش گنابادی و دانشجوی دانشگاه شریف نیز در بهمن ۹۶ بازداشت و با حکم سنگین ۱۲ سال حبس در بازداشت به سر می‌برد.

واحد خلوصی نیز دانشجوی محروم از تحصیل بهایی نیز که از شهریور ۹۴ در زندان است به پنج سال حبس دو  اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی و فعالیت تبلیغی علیه محکوم شده است. آقای خلوصی از اعضای «جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی» نیز بود.

سایت امتداد همچنین خبر از اعتصاب غذای روح الله مردانی دانشجوی ادبیات دانشگاه تهران در زندان اوین در روز دانشجو داده است. روح‌الله مردانی معلم و دانشجوی ادبیات دانشگاه تهران در اعتراضات سراسری دی ماه ۹۶ بازداشت و پس از آن به اتهام فعالیت تبلیغی علیه نظام و اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی به شش سال حبس و دو سال ممنوع الخروجی از کشور محکوم شد. این حکم در دادگاه تجدید نظر به دو سال حبس تغییر کرد. مردانی اکنون به دلیل دادرسی ناعادلانه‌اش در زندان دست به اعتصاب غذا زده است. پیش تر نیز این دانشجو از تاریخ ۱۳مرداد ماه برای مدتی دست به اعتصاب غذا زد که به دنبال آن به بیمارستان منتقل شد.

روز دانشجو، نمادی برای دفاع از آزادی‌های مدنی و سیاسی

شانزدهم آذر ماه، یادآور آذرماه سال ۱۳۳۲ است که حدود چهار ماه بعد از کودتا علیه دولت محمد مصدق نخست‌وزیر وقت، گروهی از دانشجویان در دانشگاه تهران تجمعی اعتراضی برگزار کردند که با حمله گارد نظامی، سه تن از دانشجویان کشته شدند. پس از آن حادثه، این روز به صورتی نمادین به روز اعتراض دانشجویان در ایران تبدیل شد و بعدها با پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷ این روز در تقویم رسمی «روز دانشجو» نام‎گرفت.

تا سال ۹۵، روز دانشجو در ایران بهانه‌ای بود تا دانشجویان فعال، گردهم‌آیی‌، تجمع‌ و راهپیمایی‌‌های اعتراضی برگزار کنند. اما این اعتراضات و به طور کلی هرگونه تحرک سیاسی جنبش دانشجویی، کرارا توسط دستگاه‌های امنیتی و با سرکوب مداوم مواجه شد و آرام آرام تغییر شکل داد.

از سال ۹۵ سیاست دیگری وزارت علوم اتخاذ کرد تا نقد‌ها را در نطفه خفه کند و اساسا مجالی برای سخنرانی انتقادی قائل نشود. از سال ۹۵ به جای برگزاری سخنرانی‌های سیاسی که عرف دانشگاه‌ها در روز دانشجو بود، برگزاری «مراسمی برای شادی و تفریح دانشجویان» و حتی در برخی دانشگاه‌ها «استنداپ کمدی» باب و جایگزین شد تا به اینگونه خطر ابراز عقاید متفاوت و بازداشت‌ها گرفته شود.

علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در آذر ماه سال ۱۳۹۲ تنها چند ماه پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری، طی دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، نسبت به سیاسی بودن دانشگاه‌ها ابراز نگرانی کرد و گفت: «یکی از چیزهایی که جلو این را می‌گیرد، سیاسی شدن دانشگاه‌ها است. این را توجه کنند آقای فرجی‌دانا و آقای هاشمی؛ نگذارید دانشگاه جولانگاه حرکت‎های سیاسی بشود.»

یک‎سال بعد از ریاست‌جمهوری حسن روحانی، در تیرماه سال ۱۳۹۳ باز هم آیت الله خامنه ای از سیاسی شدن دانشگاه‌ها ابراز نگرانی و تاکید کرد: «من خواهش می‌کنم از مدیران دانشگاه‌ها و مسئولان گوناگون مدیریّتى که دانشگاه را مرکز جوَلان سیاسى و تلاشها و فعّالیّتهاى جناحهاى سیاسى قرار ندهید. سمّ مهلک حرکت علمى این است که دانشگاه‌ها تبدیل بشوند به باشگاه‌هاى سیاسى؛ کارى که در یک دوره‌اى انجام گرفت.» او همچنین خواستار برقراری «آرامش» در دانشگاه‌ها شد.

روز دانشجو سال ۹۷ در ایرانی که از بهمن ۹۶ مواجه با بازداشت عده کثیری از دانشجویان دانشگاه‌های ایران بوده در جو ساکت برگزار شد و نهایت تلاش‌های اعتراضی خواندن شعر «یار دبستانی» در محوطه دانشگاه بود.