چالش‌های روشنفكران مردمی در چين

شنبه ٣٠ مهر ١٣٨٤
آيا فضای سياسی چين در حال بازتر شدن است يا اين كه دولت آن كشور همچنان به سياست سركوب و زهر چشم گرفتن ادامه می‌دهد؟ پاسخ اين پرسش دشوار است. گاهی چنين به نظر می‌رسد كه رئيس جمهور و دبيركل حزب كمونيست چين هو جينتائو هم زمان هر دو راه را پی می‌گيرد.
برای مثال هو جينتائو چنين تصميم گرفت كه ياد و خاطره‌ی استاد خود و دبير كل پيشين حزب يعنی هو يائوبانگ را گرامی دارد و دوره‌ی صدارت او را به عنوان دوره‌ی اصلاح طلبی جلا دهد. اما موضوع اينجاست از بسياری جهت‌ها دوره‌ی تصدی هو جينتائو به عنوان رهبر نسل چهارم رهبران حزب كمونيست چين ـ كه در سال ٢٠٠٢ با دبيری او آغاز گرديد ـ شديداً با استادش متفاوت است.
هو يائوبانگ يكی از بنيانگذاران انجمن جوانان چين بود كه به عنوان نهادی نسبتاً ليبرال در جمهوری خلق چين محسوب می‌شود. وی در دهه‌ی ١٩٨٠ اصلاح طلبان سياسی را مورد تشويق قرار داد و عملاً از تمامی قربانيان تصفيه‌های سياسی مائوتسه دونگ اعادئه‌ی حيثيت نمود. بر خلاف او، هو جينتائوی جوان تر فضای عمومی برای گفتمان سياسی را محدودتر كرد، يعنی همان گشايشی كه طی سال‌های آخر مسئول قبلی اش جيانگ زمين و در هنگامی انجام شده بود كه فشار بازار رسانه‌ها را مجبور می‌ساخت با شجاعت بيشتر و دامنه‌ی بيشتری از مسئوليت حرفه ای به كار خود بپردازند.
هو جينتائو از زمان به قدرت رسيدن خود تعدادی از روزنامه نگاران صريح اللهجه را برای ترساندن و كنترل رسانه‌ها توقيف نمود. دولت او همچنين مجموعه ای از روشنفكران مردمی را كه منتقد سياست‌هايش بودند بازداشت نمود، از جمله‌ی آنها ليو دی و شی تائو (كسانی كه در اصل به يمن همكاری yahoo شناسايی شده و به چنگ پليس چين افتادند) و نويسندگان مستقل يو جی و ليو اكسيابو. دكتر ارتش جيانگ يانيونگ در سال ٢٠٠٣ دستگير شد، آنهم پس از آن كه وی ادعای حزب مبنی بر تحت كنترل قرار گرفتن شيوع سارس (SARS) را تكذيب نمود. در ٢٠٠٤ هنگامی كه او از حزب درخواست نمود كه در قضاوت خود در مورد تظارهرات ميدان تيان آن من در ١٩٨٩ تجديد نظر كند تحت مراقبت نزديك قرار گرفت.
نظارت‌های هو بر گفتمان سياسی و رسانه‌ها با انتشار ليستی در سپتامبر ٢٠٠٤ با عنوان « پنجاه روشنفكر برجسته » در نشريه‌ی Southern Weekly شديدتر شد. اين ليست كه در آن روشنفكرانی تفوق داشتند كه در دهه‌ی ١٩٩٠ خواهان آزادی سخن و مشاركت سياسی شده بودند با اين اظهاريه ظاهر گشت: « اين زمانی است كه چين با بيشترين معضلات در دگرگونی بی سابقه اش روبرو است و هنگامی كه بيشترين نياز را به روشنفكران مردمی دارد كه در صحنه باشند و به آزادی سخن گويند ».
در ٢٣ نوامبر ٢٠٠٣ مقاله ای در Liberation Daily نشريه‌ی رسمی حزب در شهر شانگهای با آنها به مخالفت برخاست. آن مقاله به مفهوم « روشنفكران مردمی » حمله برد و ادعا نمود كه « استقلال آنها ميان روشنفكران و حزب از يك طرف و روشنفكران و توده‌ها از طرف ديگر شكاف ايجاد می‌كند ».
تلاش رياست هو بر اين بود كه توجه عموم را به شكاف در حال افزايش ميان فقير و غنی جلب نمايد. اما واكنش او به كتاب « مطالعه ای در وضعيت دهقانان چينی » كه مبتنی بود بر مصاحبه‌هايی طی چندين سال پياپی با كشاورزان در استان فقير آنهويی تذكر آشكار و گويايی بود بر اين كه علاقه ای به شركت روشنفكران مردمی در چين وجود ندارد.
زن و شوهری كه نويسنده‌ی آن كتاب بودند يعنی چن گوئيدی و وو چونتائو سال‌های آغازين كار خود را در روستاها سپری نموده و وضع ماليات‌های ناعادلانه توسط مسئولين محلی و تصرف زمين‌های زراعی افراد محلی توسط مقامات را با جزئيات تمام شرح داده بودند. فقر فزاينده‌ی كشاورزان كه در آن كتاب به روشنی تمام و به طرز درخشانی به تصوير درآمده بود پيامد سوء استفاده‌ی شديد قدرت بود كه هو جينتائو نيز خود را مخالف آنها اعلام می‌نمود. با اين وجود آن كتاب در فوريه ٢٠٠٤ و يك ماه پس از انتشارش توقيف شد.
به صورتی مشابه وانگ يوئی، يك مدرس حقوق در دانشگاه چنگدو و كسی كه در طلب آزادی سخن و گردهمايی برآمده بود، از تدريس در دانشگاه منع گرديد. نشريه‌ی ليبرال Strategy and Management نيز تعطيل شد. حتی سر دبير China Youth Daily يعنی روزنامه ای كه به انجمن جوانان چينی متعلق به پايگاه قدرت هو جينتائو وابسته بود و در افشای فساد مقامات رسمی بسيار بی پروا عمل می‌نمود دستگير گرديد.
حكومت هو جينتائو بازگشتی به عصر مائو تسه دونگ نيست. علی رغم امكانات وسيع برای سانسور، استقبال او از فن آوری‌های ارتباط جمعی جديد مانند اينترنت به نحو فزاينده ای كنترل موثر بر ديدگاه‌های مردم چين را برای حزب دشوار ساخته است.
علاوه بر آن تعقيب و آزار مخالفين سياسی امروزه فراتر از خود افراد متهم نمی‌رود و به افرادی كه به طريقی با آنها در رابطه قرار می‌گيرند كشيده نمی‌شود. در حالی كه افراد بسياری موقعيت‌های خود را از دست داده و ديگران به زندان افتاده اند، اما بيشتر آنها برای مدت كوتاهی بازداشت شده و سپس به آنها اجازه داده می‌شود كه در جامعه‌ی مدنی در حال شكوفايی چين شغل‌های ديگری بيابند.
هرچند كه در مقايسه با دهه‌ی ١٩٩٠، فضای گفتمان سياسی به نحو انكارناپذيری محدودتر شده، و به اين ترتيب انتظاراتی در اين خصوص كه چين به مسير آزادسازی خود ادامه دهد اكنون در هم شكست شده است. هو جينتائو شايد در برابر استاد ليبرال تر خود به زانو افتاده باشد، اما در دو دهه از زمانی كه هوی پيرتر از قدرت كنار رفته، حتی با وجودی كه فضای شخصی گسترده تر شده است، اما چين از جهت يك جامعه‌ی باز سياسی محدوديت‌های بيشتری يافته.
-----------------
مرله گولدمن نويسنده‌ی كتابی است با عنوان « از رفيق تا شهروند: نبرد برای حقوق سياسی در چين » كه به زودی منتشر خواهد شد. وی همچنين از اعضای Fairbank Center for East Asian Studies در‌هاروارد می‌باشد.
1: China’s Struggling Public Intellectuals by Merle Goldman
Project Syndicate2005