وضعيت شهر كركوك كُردها را عصبانی کرده است

يكشنبه ١٠ مهر ١٣٨٤

در روزهای اخیر شاهد بالا گرفتن درگیری سیاسی میان جلال طالبانی رئیس جمهور و ابراهیم جعفری نخست وزیر عراق بودیم. برای بسیاری از مسؤولان این کشور که مایل بودند چنین اختلافاتی از طریق میانجی گری حل و فصل شود ، شیوه مطرح شدن آن در مطبوعات و رسانه‌های جمعی عملی ناشایست به حساب می‌آید که اگرچه بطور مستقیم از انتقاد کردن از طالبانی بعنوان رئیس جمهور عراق و فردی که این مسائل را به مطبوعات کشاند پرهیز شده است اما تلویحا اعتراض خود را از در پیش گرفتن چنین روشهائی برای حل مسائل فی مابین به وی رسانده‌اند.
با وجود این برای خود کردها دلایل قانع کننده‌ای برای مطرح کردن اعتراضات خود بر علیه ابراهیم جعفری نخست وزیر در مطبوعات وجود داشته است. آنها استدلال می‌کنند که دولت فعلی نتیجه توافق کتبی میان تشکل شیعی « ائتلاف عراق یکپارچه » و « اتحاد نیروهای کردستان عراق » بوده است. براساس این توافق قدرت نخست وزیر بخشی از قدرت شورای ریاستی عراق است که در آن رئیس جمهور، نخست وزیر ، رئیس پارلمان و قوه قضائیه به اندازه هم سهم دارند. جلال طالبانی، نخست وزیر فعلی را متهم کرده است که اختیارات رئیس جمهور را نادیده گرفته و به صورت یکجانبه تصمیم می‌گیرد. برخی گزارشها هم حاکی از اختلافات شدید شخصی میان این دو نفر می‌باشد بطوری که هر دو شخصیت فعلی عراق مشارکت در جلسات طرف مقابل را تحریم کرده است. فراتر از این کردها خواهان عزل ابراهیم جعفری از ریاست کابینه و انتخاب شخص جدید به جای آن شده‌اند. اخبار رسیده از عراق حاکی از آن است که کردها خواهان تعیین « عادل عبدالمهدی » یکی از اعضای کادر رهبری « مجلس اعلا » به جای ابراهیم جعفری شده‌اند.
در آن سوی قضیه ابراهیم جعفری نخست وزیر تاکنون واکنشی نسبت به این اعتراضات از خود نشان نداده است اما « حزب الدعوه » حزبی که ابراهیم جعفری ریاست آنرا به عهده دارد ، در واکنش به سخنان جلال طالبانی و مسعود بارزانی تشکیل جلسه داده و اعتراضات مطرح شده را مورد بررسی قرار داده است. در واکنشی دیگر علی دباغ نماینده پارلمان از « ائتلاف عراق یکپارچه » و نزدیک به دفتر علی سیستانی مرجعیت شیعه در عراق ، از مطرح کردن اختلافات میان رئیس جمهور و نخست وزیر فعلی عراق در مطبوعات به شدت انتقاد کرد. او گفت که بالا گرفتن اختلافات میان رئیس جمهور و نخست وزیر در این مرحله حساس هیچ سودی برای دو طرف ندارد.
اما واقعا کردها در پی این اعتراضات به دنبال چه چیزی هستند؟ رهبران احزاب کرد و به خصوص مسعود بارزانی در گذشته نشان داد که در زمان پیچیده شدن ائتلافها و داد و ستدهای سیاسی ، تلاش کرد مسأله پیچیده شهر کرکوک را در ورای تمامی معادلات سیاسی قرار داده و بر خواسته‌های خود برای پیوند دادن این شهر به قلمروی دولت نیمه مستقل کردستان عراق اصرار ورزد. در زمان تشکیل دولت فعلی عراق و هنگامیکه شیعیان به شدت به ائتلاف با کردها نیاز داشتند ، موضوع کرکوک در رأس خواسته‌های کردها قرار گرفت. در آن زمان مسعود بارزانی فشارهای زیادی را برای الحاق این شهر به اقلیم کردستان عراق وارد کرد و در نهایت به نظر آمد که توافقهائی با طرف شیعه بر سر این مسأله به عمل آمده است. اکنون کردها معتقد هستند که ابراهیم جعفری تعهدات خود را درباره شهر کرکوک فراموش کرده و هیچگونه اقدامی در راستای حل و فصل این قضیه به نفع کردها انجام نداده است. اکنون کردها سخن از پروژه‌ای بنام « عادی سازی وضعیت شهر کرکوک » میکنند که ابراهیم جعفری در آغاز کار نخست وزیری خود به آنان قول داد آنرا به فعلیت دربیاورد اما به اعتقاد رهبران کرد وی تاکنون اقدامی در این زمینه به عمل نیاورده است.
از سوی دیگر وضعیت ترکیب سیاسی امروز عراق کردها را تشویق میکند که یک بار دیگر بر خواسته‌های سابق خود پافشاری کنند. آنها میدانند که ائتلاف عراق یکپارچه وحدت کامل خود را همانند گذشته ندارد و در میان آن مرزبندیها و شکافهائی حاصل شده است. این مرزبندیها به موضوعاتی چون رابطه با اردن ، چگونگی برخورد با اعتراض سنی‌های عراق به قانون اساسی جدید ، میزان نقش دادن به ایالات متحده در مناقشات داخلی و تقسیم مناصب دولتی و ثروت‌های منطقه جنوب برمیگردد. طی روزهای اخیر رهبران مجلس اعلا که اختلافات شدیدی با دولت اردن داشتند در یک چرخش مبرهن درهای خود را به سوی اردن گشوده و با سفر عمار حکیم فرزند عبدالعزیز حکیم به عمان و به دنبال آن سفر وزیر کشور فعلی عراق به این کشور روابط میان این تشکل سیاسی و اردن رو به بهبود گذاشت. موضوعی که مورد اعتراض دیگر گروه‌های موجود در ائتلاف عراق یکپارچه قرار گرفت و آنرا عملی یکجانبه توصیف کردند. اعتراض سنی‌ها به برخی مواد قانون اساسی جدید عراق موضوع دیگری است که در صف ائتلاف یکپارچه عراق شکاف ایجاد کرده است. زیرا برخی از نمایندگان شیعه پارلمان عراق معتقد هستند که باید به شکلی به خواسته‌های سنی‌ها توجه شود و از تبدیل شدن آنان به مخالفان قانون اساسی جلوگیری به عمل آورد.
این اختلافات و شکافهای دیگر در صف ائتلاف عراق یکپارچه و چرخش نیمه علنی سیاستهای امریکا در عراق به سوی سنی‌ها موجب میشود کردها این اعتقاد را داشته باشند که زمان مناسب برای گرفتن امتیاز بر سر مسأله کرکوک فرا رسیده است و در حالیکه گروه‌های دیگر سیاسی دچار اختلافات داخلی شده و میان آنها مرزبندیهای مشخصی صورت گرفته است، کردها با حفظ وحدت خود میتوانند از شکافهای شکل گرفته در صف ائتلاف یکپارچه عراق استفاده کرده و گروه‌ها و شخصیتهای موجود در این ائتلاف را در جهت منافع خود آرایش دهند. وقتی کردها سخن از عزل ابراهیم جعفری و انتخاب فرد دیگری به جای او میکنند مطمئن هستند که چنین سخنانی در دیگر گروه‌های شیعه طرفدار دارد و اگرچه نمیتواند به نتیجه عزل که توسط آنها مطرح میشود ، برسد اما میتواند زمینه را برای گرفتن امتیاز بر سر شهر کرکوک مهیا سازد و این تمام چیزی است که کردها به دنبال آن هستند.