بحران حافظه تاریخی و جمعی در ایران

حافظه‌ی تاریخی و جمعی چیست؟ آیا ایرانیان از نبود و کم‌بود حافظه‌ی تاریخی رنج می‌برند؟ چه نسبتی میان حافظه‌ی جمعی و فرهنگ یا سنت تاریخ‌نویسی هست؟
آشکارا پس‌وپشت هیچ ملت و سرزمینی خالی نیست. یعنی هیچ ملت و سرزمینی از زیربته نیامده است. هر ملتی در یک معنا تاریخی ویژه دارد؛ و می‌توان در شرایط مناسب توضیح داد آن هویت ملی از کجا آمده است؛ چه‌گونه برآمده است؛ و به کدام سرنام‌ بزرگ‌تری می‌رسد. اگر تاریخ را به رخ‌دادها ی گذشته فروکاهیم، هیچ سرزمینی بی‌‌تاریخ نیست؛ و نبوده است. اما اگر تاریخ نوشتن تاریخ و خودآکاهی به آن رخ‌دادها باشد، داستان دگرگون می‌شود؛ مردمانی همانند یونان با ایران بسیار گوناگون هستند. آن‌ها نه‌تنها تاریخ خود را نوشته‌اند که تاریخ هم‌سایه‌گانی همانند ایران را هم نوشته‌اند. چه تفاوتی میان حافظه ی تاریخی در غرب یونانی و شرق ایرانی هست؟ در این چشم‌انداز آیا می‌توان کشورها و سنت‌ها را به دو بخش تاریخ‌دار و بی‌تاریخ بخش کرد؟ آیا ما ایرانیان گرفتار بی‌تاریخی هستیم؟ و انحطاط، پس‌مانده‌گی، درمانده‌گی، استبداد یا فرومانده‌گی در فرآیند گذار از سنت به جهان‌ها ی جدید و نوینش نام دیگر همین بی‌تاریخی و بحران در حافظه ی جمعی است؟ منحنی‌ها ی پخش طبیعی (Normal distribution curves) چه می‌گویند؟ و ما را در کجا قرار می‌دهند؟

این همه را با سعید پیوندی که یکی از چهره‌های جمهوری‌خواه برجسته‌ی دانشگاهی و سیاسی است در میان گذاشته‌ام و در پی آن بوده‌ام که داشته‌ها و ناداشته‌ها ی خود در ایران، و در گستره‌ی فرهنگ را پوست‌گیری کنم. در این برنامه از او که ‌جامعه‌شناسی برجسته است، پرسیده‌ام: ریشه‌های بحران در حافظه جمعی در ایران به کجا می‌رسد؟ و اگر ایرانیان گرفتار بحران، آشفته‌گی یا حتا بی‌حافظه‌گی تاریخی هستند، هویت ایرانی چه‌گونه بالا می‌آید؟ گذشته در این بحران چه‌گونه به حال و آینده پیوند می‌خورد؟ آیا شکست‌ها ی ایرانیان در جهان معاصر در استقرار دمکراسی، و .. با این بحران هم‌وندی دارد؟ برای خودپایی از حافظه‌ی جمعی چه نسبتی باید میان سپهر سیاسی و گستره‌ی همه‌گانی باید تعریف شود؟ تا چه میزان جدایش میان سپهر سیاسی و گستره ی همه‌گانی به این فرآیند کمک می‌کند؟ آیا با چیره‌گی سیاست بر گستره‌ی همه‌گانی در بنیادها امکانی برای برساختن حافظه‌ی جمعی پویا و ملی وجود دارد؟ چه‌گونه می‌توان حافظه‌ی جمعی را از دست‌اندازی سیاست‌مدارها و جریان‌ها ی چیره دور داشت؟