دستاوردهای علمی ايرانيان در سال گذشته

چهارشنبه ۱۰ فروردين ۱۳۸۴
سال ۱۳۸۳ خورشيدی سال پرفعاليتی برای دانشمندان ايرانی چه در داخل ايران و چه در خارج بود. مهمترين عرصه پژوهشهای علمی در ايران همچنان رشته های پزشکی و زيست شناسی ست. با نگاهی به شاخص انتشار مقالات در مجله های بين المللی در سال ۱۳۸۳، در حدود ۹۰۰ مقاله پزشکی و زيست شناسی از ايران در مجله های بين المللی به چاپ رسيد که بيش از نيمی از آن از دانشگاه ها و مرکزهای تحقيقاتی تهران تهيه شده بود. بدنبال تهران، شيراز مقام دوم را دارد. در حاليکه اصفهان، تبريز و مشهد با فاصله زيادی در مقام سوم با هم برابری می کنند.

بر اساس اين شاخص علوم پزشکی در سال ۱۳۸۳، رشد نامحسوسی نسبت به سال ۱۳۸۲ داشته، اما در مقايسه با سال ۱۳۸۰ شمار مقاله ها دو برابر شده است. مقاله های علمی منتشر شده از ايران، بطور عمده در زمينه سرطان و مطالعات اپيدميولوژی يا همه گير شناسی بوده و سهم علوم پايه در آن همچنان ضعيف است. با وجود پيشرفت های محسوس می توان گفت که ايران هنوز از اين جهات، به جايگاه شايسته ای در جهان در حال توسعه دست نيافته است.

در مقايسه با ۹۰۰ مقاله ای که در سال گذشته از سوی ايرانيان منتشر شده ، تعداد مقاله های چاپ شده از هند در سال گذشته در حدود ۷ هزار و از سنگاپور ۲۰۰۰ بوده است. البته انتظار می رود تفاوت ميان ايران و سنگاپور در اين زمينه در سالهای آينده به مراتب فاحش تر شود زيرا سنگاپور در سال گذشته در زمينه بيوتکنولوژی سرمايه گزاری گسترده ای کرده و بسياری از دانشگاه های معروف از جمله دانشگاه جانز هاپکينز آمريکا، مراکز تحقيقاتی بزرگی در سنگاپور تاسيس کرده اند. در حاليکه صنعت بيوتکنولوژی در ايران همچنان در مراحل اوليه تکامل خود قرار دارد.

از جمله مسائلی که در سال ۱۳۸۳ بوضوح به چشم می خورد، گسترش تعداد سايت های اينترنتی مربوط به علوم و تکنولوژی در ايران است. در اين سايت ها که البته هنوز به خوبی تکامل نيافته اند، می توان شمه ای از فعاليت علمی در ايران را مشاهده کرد. از جمله اين سايت ها می توان به سايت جامعه بيوتکنولوژی ايران و مرکز ملی تحقيقات مهندسی ژنتيک در تهران اشاره کرد.

بطور طبيعی، يکی از عرصه های مهم تحقيقات علمی در ايران، باستانشناسی ست. در سال گذشته برخی از باستان شناسان طی مقاله هايی خواستار توجه به آثار باستانی زير آب در ايران شدند. بايد توجه داشت که شهرهای قديمی کيش، گرگان و تخت سليمان در زير آبهای ساحلی ايران قرار دارند. در سال گذشته موزه جديد باستانشناسی، توسط موسسه باستانشناسی ايران تاسيس شد. آثار باستانشناسی که اکنون در اين موزه به نمايش گذاشته شده، چهل سال در شرايط نامناسب مورد بی توجهی قرار گرفته بود و تاسيس اين موزه، خيال بسياری از باستانشناسان را راحت کرد.

از ديگر خبرهای باستانشناسی اين که تحقيقات کارشناسان در اواخر سال اخير نشان داد که مهندسان دوره هخامنشی، تخت جمشيد را برای برپايی مراسم نوروز ساخته بودند و علت انتخاب اين مکان در نزديکی مرودشت، آب و هوای خوش اين منطقه در فروردين ماه بوده است.

سال ۸۳ اما برای دانشمندان ايرانی خارج از کشور نيز با دستاوردهايی همراه بوده است

بی شک در صدر اين دانشمندان بايد از دانشمند ايرانی تبار فيروز نادری نام برد. دکتر نادری که ۲۵ سال است در ناسا کار می کند، رئيس پروژه اکتشاف آثار حيات در مريخ بود که برنامه موفق سفر کاوشگران مريخ زير رهبری او، توجه جهانی را به خود جلب کرد. دکتر نادری اخيرا به علت موفقيت چشمگيرش در اين پروژه، به مقام مديريت اکتشافات در سراسر کهکشان ارتقا يافت.

در همين عرصه بايد از دکتر آزاده تبازاده نام برد که تحقيقات مهمی در زمينه ارتباط ابرها و آلاينده ها در جو زمين داشته است. به همين علت، ضميمه علم و تکنولوژی مجله تايم، در ماه ژانويه گذشته، تصوير او را روی جلو خود به چاپ رساند و مقاله ای در تجليل از فعاليت علمی اين داشمند ۳۹ ساله ايرانی منتشر کرد.

از جمله ديگر ايرانيان موفق در خارج از کشور، دکتر شهريار افشار استاد فيزيک دانشگاه روان در ايالت نيوجرسی آمريکا بود که مدل آزمايشی جديدی برای اصل تکميلی بُهر ساخته و در اين زمينه مجله نيوساينتيست، در تابستان گذشته، مقاله ای در تجليل از او به چاپ رساند.

از ديگر موفقيت های علمی ايرانی ها در خارج از کشور، بايد از کاشف گيرنده سلولی ويروس سارز يعنی دکتر مايکل فرزان استاديار دانشگاه هارواد نام برد. مقاله او در مجله علمی نيچر Nature به چاپ رسيد و توجه زيادی را در محافل علمی به خود جلب کرد.

دکتر فرزين فرزانه رئيس دانشکده پزشکی مولکولی کالج کينگ لندن، در اين سال راهبرد جديدی برای تهيه واکسن سرطان خون تدوين کرد که در مجله درمان مولکولی به چاپ رسيد. يک دانشمند جوان ايرانی صبا ولدخان در سال گذشته جايزه انجمن توسعه علم آمريکا را از آن خود کرد. اين جايزه به پاس تحقيقات مهم اين پژوهشگر دانشگاه کلمبيا در زمينه زيست شناسی مولکولی به وی اعطا شد.

از ديگر دانشمندان موفق در اين سال می توان از دکتر رامين شيخ عطار استاد زيست شناسی مولکولی از دانشگاه پنسيلوانيا، دکتر فرح خردمند محقق پزشکی بيماری آسم از کالج پزشکی بيلر در تگزاس و دکتر عماد تاج خورشيد از دانشگاه ايلی نوی اربانا شامپن نام برد.