تحقيقات دانشمند جوان ايرانی پروفسور كيوان شوكت

پروفسور كیوان شوكت، استاد ایرانی دانشگاه «بركلی» آمریكا شیمیدانی است كه همانند یك زیست شناس می‌اندیشد؛ وی با ساخت ابزارهای شیمیایی برای درك و كنترل ماهرانه سیستم‌های ارتباطی پیچیده در قلب هر سلول، افق جدیدی در ساخت داروهای موثر در درمان بیماری‌هایی چون سرطان، اختلالات عصبی، بیماری‌های سیستم ایمنی و دیابت گشوده است.

به گزارش سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تحقیقات این دانشمند جوان ایرانی در نهایت به طراحی یك نقشه داروشناسی از سلول انسانی منجر خواهد شد كه دانشمندان را به سوی تولید سریع داروهای جدید برای مقابله با بیماری‌های صعب‌العلاج هدایت خواهد كرد.

دكتر شوكت كه از پدری ایرانی و مادری آمریكایی به دنیا آمده، سال‌های كودكی را تا هفت سالگی(1971) در ایران سپری كرده و پس از مهاجرت به آمریكا، تحصیلات كارشناسی خود را در رشته شیمی در سال 1986 در Reed College در پرتلند اورلئان و تحصیلات دكتری را در سال 1991 در دانشگاه كالیفرنیا در بركلی در همین رشته به پایان برده و پس از طی دوره پست دكتری در دانشگاه پرینستون و تدریس در آن دانشگاه به هیات علمی دانشگاه بركلی محقق شده و در حال حاضر استاد تمام دپارتمان شیمی این دانشگاه و استاد و معاون دانشكده فارماكولوژی سلولی مولكولی دانشگاه سانفرانسیسكو است.

پرفسور شوكت در گفت‌و‌گویی تلفنی با خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) درباره تحقیقات خود اظهار داشت: ما به دنبال پاسخگویی به آن دسته از سوالات بیولوژیكی هستیم كه دانش ژنتیك و بیوشیمی نمی‌توانند به راحتی به آنها پاسخ دهند و در نتیجه به دنبال ابزار شیمیایی برای حل این پرسش‌ها هستیم.

وی خاطرنشان كرد: تحقیقات ما در آزمایشگاه معطوف به آنزیمی موسوم به كیناز است كه این آنزیم انرژی ذخیره شده درون سلول را به پروتئین‌های دیگر منتقل می‌كند.

آنزیم كیناز به عنوان كلید كنترلی برای انجام بسیاری از فعالیت‌های سلولی از زمان رشد تا هنگام مرگ عمل می‌كند؛ با توجه به وجود بیش از 500 كیناز در هر سلول، مشخص كردن عملكرد یك كیناز خاص و كنترل ماهرانه آن بدون اینكه كه تاثیری بر روی سایر انواع آنزیم در درون خانواده پروتئینی برجای بگذارد، كار ساده‌ای نیست ولی نتیجه و بازده عظیمی دارد.

وی افزود: كینازها تقریبا در تمام جنبه‌های فیزیولوژی دخالت دارند در حالی هنوز انسان هیچ ایده‌ای درباره عملكرد حتی شناخته‌شده‌ترین انواع این آنزیم ندارد.

توانایی درك این مطلب كه یك كیناز چگونه نشانه‌گذاری مسیرها را تنظیم می‌كند، امكان تولید داروهای جدید و راه‌كارهای جدید برای كنترل تقریبا تمام اختلالات شامل سرطان‌ها، اختلالات عصبی، اختلالات سیستم خودایمنی بدن و نیز مشكل پس‌زدن‌های بافتی را فراهم خواهد كرد.

پرفسور شوكت در تشریح این مطلب اظهار داشت: برای مثال جلوگیری از فعالیت یك كیناز خاص در یك سلول سرطانی می‌تواند موجب مرگ آن سلول شود. از سوی دیگر همزمان دستكاری كردن یك نوع دیگر كیناز می‌تواند اثرات جانبی خطرناكی در پی داشته باشد.

وی درباره زمان احتمالی ساخت این قبیل داروها به خبرنگار ایسنا گفت: مرحله آزمایشگاهی این تحقیقات تا دو سال دیگر به اتمام می‌رسد و در صورت موفقیت‌ در این مرحله فكر می‌كنم تا چهار سال دیگر بتوانیم نمونه اولیه این داروها را بسازیم.

استاد ایرانی دانشگاه بركلی برای كمك به درك نقش هر یك از این كینازها در سلول، ابزار ژنتیكی شیمیایی طراحی كرده است كه به طور انتخابی كینازها را تحریك می‌كند، به طوری كه این آنزیم‌ها می‌توانند به هنگام وارد شدن یك داروی خاص به بدن به صورت انفرادی فعال یا غیرفعال شوند.

وی در توصیف این ابزارها به ایسنا گفت: این ابزارها مثل این است كه یك كلید را به گونه‌ای تغییر دهیم كه آنزیم را روشن و خاموش كند و ما هم‌اكنون با بهره‌گیری از این كلید، بیش از 100 كیناز را تحریك و آزمایش كرده‌ایم. هدف ما شناسایی كینازهایی است كه ممكن است با بیماری‌هایی چون آسم، دیابت، سرطان و اختلالات عصبی و حتی اعتیاد به مواد مخدر در ارتباط باشند.

پرفسور شوكت با بیان این كه این تكنیك شیمیایی - ژنتیكی همچنین می‌تواند نحوه رشد سلول‌ها در مغز را نیز نشان دهد، تصریح كرد: درك نحوه تنظیم رشد نورون‌ها (سلول‌های عصبی) می‌تواند دید جدیدی از بیماری‌هایی چون آلزایمر در اختیار دانشمندان قرار دهد.

وی در ادامه با اشاره به نقش كلیدی دانش شیمی در پیشبرد تحقیقات زیست‌شناسی و داروسازی اظهار داشت: ما نقشه ژنوم انسان را در اختیار داریم اما مایلیم از تاثیر متوقف كردن هر پروتئین انسانی و ارتباط آن با یك بیماری نیز آگاه شویم كه تمام اینها مستلزم درك پدیده‌های زیستی در متن دانش شیمی است.

پرفسور شوكت در پایان با ابراز علاقه شدید نسبت به دیدار از زادگاهش اظهار داشت: من تاكنون از طریق مراجع علمی به كشورهای مختلف از جمله چین و هند دعوت شده‌ام ولی تاكنون دعوتی برای سفر به ایران نداشته‌ام و بسیار دوست دارم در فرصتی مناسب به ایران بیایم و از نزدیك با همكاران ایرانی خود دیدار كنم.