سودای گنج نابرده رنج

وضعیت بد اقتصادی، بیکاری، نداشتن تخصص و رؤیابینی و خیالبافی برای یک‌شبه پولدار شدن از جمله عواملی است که در این سال‌ها به جمعیت جست‌و جوگران گنج افزوده است. بازار نسخه‌های شاهی و وزیری دفینه و انواع فلزیاب‌ها و طلسم‌ها و باطل السحر‌ها گرم است. گروه‌های مختلف در ائتلافی فراشهرستانی شبانه به جان تپه‌های باستانی و قبرستان‌های متروک می‌افتند و تن خاکی تمدن هفت‌هزار ساله‌ را می‌خراشند و می‌کاوند. کار آنقدر بالا گرفته است که علاوه بر پلیس و نهادهای متولی میراث فرهنگی، نهادهای امنیتی و اطلاعاتی کشور هم به ماجرا ورود کرده‌اند و دایره یا دفتری را اختصاصاً برای مقابله با لشکر غارتگران میراث فرهنگی اختصاص داده‌اند.
روزنامه ایران هفتم آذرماه پس از چاپ گزارش «سودایی که گنج‌باز‌ها را به بیابان می‌کشد» با انبوهی از تماس‌های تلفنی رو به رو شد که عمدتاً به جای نگرانی و ابراز انتقاد از تاراج میراث فرهنگی میهن، به اشتباهات روش ذکر شده در گزارش می‌پرداختند و اینکه بهترین شیوه برای استخراج دفینه چیست! چیزی شبیه رؤیای نسل اول امریکا و غربال آب رودخانه و سودای طلا؛ نسلی از مهاجران که امریکا را کشور خود نمی‌دانست و تنها به این می‌اندیشید که چگونه می‌شود از آب، طلای بیشتری گرفت.
«گنج‌بازی» که در این سال‌ها به یکی از محورهای اصلی گفت‌و‌گوهای شبانه و دورهمی‌های دوستانه و حتی خانوادگی تبدیل شده، علاوه بر تحلیل از زاویه تخریب میراث فرهنگی به بررسی‌های جامعه‌شناسانه نیاز دارد؛ اینکه چرا جامعه امروز ایرانی، به این موضع رسیده که پول، حلال همه مشکلات است. چرا جامعه جوان ایرانی به این نتیجه نمی‌رسد که اگر نتوان برای به دست آوردن پول، فلزیاب و نقشه‌ای برداشت و راهی کوه و بیابان شد و یا این شانس را نداشتی که ساکی پر از سکه و طلا جلوی پایت افتاده باشد، لااقل می‌توان هر نوع کاری را به مثابه یک گنج دانست و با کمترین هزینه و صرف وقت، بیشترین سود را برد.
رؤیای یک شبه پولدار شدن و حل کردن همه مشکلات با پول و جست و جوی هدف پولداری در خود پول و نه چیزی دیگر، به بیماری‌های جدی اجتماعی اشاره دارد که یک سر آن را باید در فرسایش سرمایه و اعتماد اجتماعی و احساس تنهایی و غمزدگی جست‌و‌جو کرد و یک سر دیگر آن را در نارضایتی از سطح معیشت، رفاه و برخورداری در همه پایگاه‌ها و طبقات اجتماعی که خود ریشه در بهم ریختگی نظام اقتصادی، رانت‌خواری و اختلافات جانکاه طبقاتی دارد و تردید نکنید که دولت قبل اگر مقصر اصلی چنین وضعیتی نباشد لااقل شتاب‌دهنده و محرک اصلی آن است.
دولت مهرورزان با به هم ریختن نظام اخلاقی و اقتصادی و برکشیدن کسانی چون بابک زنجانی از یک سو و بی توجهی به تخصص از سوی دیگر و نیز با بی‌توجهی به میراث فرهنگی کشور، عملاً جمعیت بزرگی از رؤیابین‌های بیکاری را پدید آورد که روز‌ها در خوابند و شب‌ها با بیل و کلنگ در بیابان‌ها مشغول کندن و کاویدن؛ یافتن و نیافتن هم اهمیتی ندارد، مهم زنده ماندن این رؤیاست که می‌شود روزی فاصله‌های پرناشدنی طبقاتی را با گنجی بادآورده و به ضرب و زور ورد و طلسم پر کرد. تا همین چند وقت پیش یعنی قبل از دادگاه بابک زنجانی، آرزوی رؤیابین‌ها ۳ هزار میلیارد تومان بود اما حالا آن‌ها با خیال تأسیس ۶۵ شرکت در ترکیه و مالزی و تاجیکستان سر به بیابان می‌گذارند.