تصعید حکومت!
شورای سردبیری:
حکومت‌ها از مسیرهای مختلفی از میان می‌روند که یکی‌اش را می‌توان مسیر «تصعید» نامید. تصعید بخارشدن مستقیم از حالت جامد به حالت گاز است. مثال آن نفتالین است که در قدیم قرصی از آن را در گنجه لباس می‌گذشتند: دائماً کوچکتر می‌شود، بدون آن‌که تبدیل آن به گاز دیده‌شود.
ناپدیدشدن تدریجی حکومت‌ها به صورت تصعید نیز چنین است: هستند، و بعد نیستند؛ مثل کبوتری که در کلاه شعبده‌باز هست، و لحظۀ دیگر نیست.
آخرین مورد از تصعید حکومت در سوریه رخ‌داد. هنگامی‌که نیروهای جولانی راه‌افتادند کسی در برابرشان نبود و سبب پیدایش این فرضیه شد که همۀ فرماندهان و افسران سوری خریده‌شده‌اند. لحظۀ سقوط نیز دیده‌نشد. نیروها که به دمشق واردشدند همۀ ارگان‌های مسئول حفاظت از حکومت را خالی یافتند. در کاخ ریاست‌جمهوری نیز کسی نبود. حکومت تصعید شده‌بود. مورد قبلی هم حکومت اشرف‌غنی در افغانستان بود که واقعاً نمی‌توان روز و ساعت دقیقی برای تصعید آن تعیین‌کرد. طالبان در کابل بودند، دولت هم بود و بعد یک‌دفعه طالبان پشت میز اشرف‌غنی نشسته‌بودند. از این نوع تصعیدشدن‌ها بسیار می‌توان مثال‌زد: ژنرال ارتش عراق با خبرنگاران مصاحبه‌می‌کرد و پشت سرش تانک‌های آمریکایی در حال جابجایی بودند. حکومت طی چندساعت تصعیدشد.
چه عامل یا عواملی سبب چنین تصعیدی می‌شوند؟
اغلب مثال‌هایی که زدیم به گونه‌ای از مداخلۀ خارجی ارتباط می‌یابند: قدرت برتر بیگانه تصمیم‌می‌گیرد که حکومت دیگر نباشد. در موقعیت تصعید نه کودتایی در ارتش در کار است و نه انقلابی در خیابان؛ شیشۀ عمر رژیم مستقر می‌افتد و ساعتش به‌سرمی‌رسد. رژیم صدام با یورش مستقیم آمریکا و دولت اشرف‌غنی و اسد با جاخالی‌دادن توطئه‌آمیز ارتش آمریکا و روسیه از میان رفتند.
آیا بدون مداخلۀ خارجی هم تصعید ممکن است؟
این ممکن است و آن هنگامی است که یک حکومت به‌طور فزاینده از مسئولیت‌های تعریف‌شدۀ خود به‌عنوان دولت عقب‌می‌کشد و حوزۀ اعمال حاکمیتش دائماً کوچکتر می‌شود. این پس از آن رخ می‌دهد که حکومت ظرفیت‌های اقتصادی کشور را به‌مثابۀ پستان‌های گاوِ شیرده در دهان وابستگان سیاسی خود می‌گذارد و ظرفیت‌های دفاعی کشور را وسیله‌ای برای حفظ و حمایت از موقعیت خود و وابستگان سیاسی‌اش می‌کند و رابطه‌اش را با ملت بر مبانی اشتباهی استوار می‌کند که با عرف، عادات و گرایش‌های اجتماعی، نیازهای زمانه و زندگی خصوصی مردم در تضادند و حکومت‌ها برای اعمال آن‌ها مجبور به کاربست زورند. حکومت موجود ایران نمونۀ کاملی از این موقعیت است: هم فساد فراگیر و سیستمیک دارد (دوشیدن اقتصاد)، هم مرز بین نیروی دفاعی و نیروی حفظ نظم (سرکوب) را برداشته و هم به‌طرز واضحی بیش‌از چهار دهه تلاش برای کنترل ابعاد زندگی خصوصی جامعه داشته‌است.
چنین حکومتی می‌تواند بدون مداخلۀ خارجی هم به روش تصعید از میان برود: وابستگان با خشک‌شدن پستان اقتصاد بار خود را ببندند و بروند، نیروهای دفاعی وابروند و خود را یک‌باره از کنترل و سرکوب داخلی کنار بکشند و مهمتر از آن‌ها، مقاومت جامعه در برابر تحمیل، حکومت را به گوشۀ ضعف براند و نافرمانی مدنی غیرخشن توسعه‌یابد. به‌ویژه در این مورد خاص حکومت ایران در سراشیب سقوط و موقعیت تدافعی قراردارد و جامعۀ شهری تعیین‌کنندۀ ایران در موضع تهاجمی! تصعید از این نقطه آسان‌تر شروع می‌شود. عاقبت آن هزیمت است: یک‌روز برمی‌خیزی و می‌بینی حکومت دیگر نیست.
الگوهای تحمیل این تصعید متفاوت است. حتی می‌تواند از جلوگیری از برگزاری یک کنسرت و یا اجازه‌دادن به یک کنسرت دیگر شروع‌شود. هنگامی که حکومت در ترس از اجتماع خیابانی برای یک کنسرت به‌سرمی‌برد، قدرت اعمال حاکمیت آن در کنسرت فضای بسته زیر پاها له‌می‌شود و بهمن‌ها راه می‌افتد... و بهمن می‌تواند مجموعه‌های بزرگی را درهم‌بکوبد و ناپدیدسازد.
از نگاه حاکمیت عقب نشینی‌هایی که صورت می‌گیرند موقت است. چیزی به‌مثابۀ دم‌فروبستن‌های مصلحتی! رفتارش نیز همین را نشان‌می‌دهد: چماق‌هایش را به آتش نمی‌اندازد، می‌برد پشت سر (مانند قانون حجاب) به امید شرایط بهتر برای دوباره روی‌میزگذاشتن. اما این روندی تحلیل‌رونده است. به این‌که شکست‌خورده، با آن‌ها که قرار بوده شکست بخورند «هم‌باور» می‌شود. به‌این‌ترتیب است که بیشتر لاغر می‌شود.
شاید به‌ظن برخی لازم باشد جامعه را تشویق‌کنیم به خط‌شکنی‌های خود ادامه‌دهد و کوبش چکش را محکم‌تر کند؛ ولی نیازی نیست؛ رودخانه راه خود را می‌رود و در معبرهای تنگ سریع‌تر و پرموج‌تر. اما نصیحتش می‌شود کرد: جامعه بیش از آزادی به امنیت نیاز دارد و حالا که همه‌چیز حکومت در حال تصعید است اندیشه به این‌که چگونه باید عبوری امن‌تر از آن داشت لازم است: تکیه به نیروی خارجی می‌خواهد؟ نهاد مدنی می‌خواهد؟ سازش اجتماعی می‌خواهد؟ تفکیک نیروهای خیر و شر درون حکومتی می‌خواهد؟...
منبع: تلگرام جامعه نو
@jameeno
