جنس را باید به کجا برد؟
برگردان: پرویز هدایی
هفته‌نامه آلمانی «دی‌تسایت» (24.04.2025 Die Zeit von Jens Mühling)
تعرفه‌های ترامپ از جذابیت بازار امریکا برای تولیدکنندگان چینی کاسته است. ار این‌رو اکنون آنها می‌توانند به سوی بازار‌های اروپا سرازیر شوند، امری که صنایع اروپا را به خطر می‌اندازد.
معمولا یک کشتی کانتینری(۱) دو هفته و نیم لازم دارد تا خود را از سواحل شرقی چین به غرب آمریکا برساند, حال در نظر بگیریم که این کشتی در ۲ اوریل سفر دریایی خود را شروع کرده، یعنی روزی که دونالد ترامپ کارزار جهانی تعرفه خود را آغاز کرد.
روشن است که در اثنای سفر چگونه سرنشینان كشتی و مشتریانشان در چه شرایط دشواری جنگ تعرفه‌های چین و آمریکا را دنبال می‌کنند: چقدر باید تعرفه برای این کالاها بپردازیم؟ آیا واقعا تعرفه سرسام‌آور ۱۴۵ درصدی که ترامپ مطرح کرده؟ احتمالا هنوز نه؟
این شرایط برای بعضی از شرکتهای حمل‌ونقل(۲) جو بسیار نامساعدی را در حین سفر طولانی فراهم کرده: در رسانه‌های چینی شایعاتی بر سر زبان‌هاست که سرنشینان پاره‌ای از این کشتی‌ها از ترس تعرفه‌های خردکننده، بی‌سروصدا بارکشتی‌ها را در اقیانوس آرام خالی کرده‌اند.
این سوال که اگر صادرات چین به آمریکا به صرفه نیست، چه سرنوشتی برای تجارت خارجی چین می‌توان متصور شد، فقط دل‌نگرانی دریانوردان چینی نیست، بلکه تمام شرکتهای بزرگ تجاری در فکر آنند که برای تجارت خارجی چین طرحی نو درافکنند.
در ضمن باید به یاد داشت که در اروپا اکنون باردیگر ترس از سرازیر شدن انبوه کالاهای چینی به اروپا و در نتیجه موج وسیع ورشکستگی تولیدکنندگان اروپایی، شدت گرفته است.
از سوی دیگر اگر پای سخن تولیدکنندگان چینی بنشینید؛ می‌شنوید، بهتر است کمی صبر کنیم: «ایمنی و اطمینان»(۳) بهتر آن است که موقتا از هر اقدامی دست کشید؛ به‌زودی آشکار می‌گردد که کالا را نباید در دریا افکند، بلکه آن را به کجا فرستاد.
تجار چینی به دنبال بازار جدید
مثلا «جین» یک چینی جوان، مایل است فقط با نام کوچک از او یاد کنیم، که سالهاست به صادرات کالاهایی که به حیوانات خانگی مربوط می‌شود، به آمریکا مشغول است(مثلا دستگاه نوشیدن آب یا جعبه توالت برای گربه‌ها). او این وسایل را در چین می‌خرد و آنها را از طریق «تیک تاک»(۴) دانه‌ای ۴۰ تا ۵۰ دلار در آمریکا می‌فروشد. تا کنون چند هزار دستگاه در ماه معمولا فروش داشت.
«جین» می‌گوید که اکنون انبارش در ساحل غربی پر است و با اینها می‌تواند فروش سودمندی داشته باشد، اما پس از آن و با ورود کالاهای جدید، او می‌بایست ۱۴۵ درصد تعرفه گمرکی بپردازد که در آن‌صورت فروش در آمریکا برای او مقرون به صرفه نیست.
اما چین می‌تواند تعرفه‌های گمرکی را دور بزند
شرکتهای چینی می‌توانند مبدا صادراتی خود را عوض کنند، و با توجه به اینکه تعرفه ۱۴۵ درصدی ترامپ فقط برای کالاهایی است که از چین می‌آیند و نه کالاهای چینی که در کشور دیگری ساخته می‌شوند، دستکم در حال حاضر تغییر مبدا می‌تواند روزنه‌ای را در سیستم گمرکی آمریکا باز کند.
مثلا کارفرمایی که ما او را «کوین» می‌نامیم، در کارخانه خود در جنوب چین دوشاخه و لوازم موبایل تولید می‌کند. او تا کنون تولیدات خود را با کشتی به امریکا منتقل و در «وال مارت»(۵) و «تارگر»(۶) به فروش می‌رساند. اما از زمانی که ترامپ تعرفه‌های ۱۴۵ درصدی وضع کرده، شرکت کوین فاز «صبر و اطمینان» را انتخاب کرده و طرف‌های بازرگانی‌اش در امریکا تمام سفارشات را خط زده‌اند.
«کوین» برای نجات روابط تجاریش با آمریکا در صدد است که بخشی از تولید خود را به کشورهای همسایه منتقل کند. این کاری بود که پاره‌ای از شرکتهای چینی در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ انجام دادند تا خود را از شر تعرفه‌های گمرکی آمریکا نجات دهند: مثلا شرکتهای نساجی به ویتنام و سازندگان قطعات اتوموببل به مکزیک نقل مکان کردن.
او شرح داد در هفته‌های گذشته امکانات کشورهای همسایه را برای نقل مکان با هم مقایسه کرده:
ویتنام: در میان همسایگان چین در جنوب شرقی آسیا، مناسب‌ترین امکانات را دارد، اما سعی‌اش براین است که از شرایط اضطراری شرکتهای چینی حداکثر استفاده را بکند. مثلا اجاره بهای یک سالن تولیدی برای چینی‌ها در سالهای اخیر سر به فلک کشیده است.
کامبوج: غرق در فساد مالی و اداری، زیر ساخت‌های به‌درد نخور با قطع مداوم برق.
میانمار(برمه): چنان نامطمئن که هیچ شرکت چینی حاضر به سرمایه‌گذاری در آن نیست.
سنگاپور: خیلی گران.
تایلند: نسبتاً مناسب، اما برای فرهنگ چینی‌ها غریب.
اندونزی: خیلی دور از چین و سخت.
مالزی: متمدن، با درصد بالای ساکنین چینی، اما بدون شرکتهای چینی... بالاخره یافتم.
«کوین» روز بعد عازم کوالالامپور بود تا کارخانه مناسب را بخرد، و در صورت امکان تولید خود را بدانجا منتقل کند. او اظهار کرد که تحت لیسانس شرکت مالزیایی برای صادرات به امریکا فقط ۱۰ درصد عوارض گمرکی باید بپردازد(البته اگر وضعیت تعرفه‌ها به همین شکل بماند).
البته شرکتهای چینی هم هستند که در صدد خرید گواهینامه (۷) تقلبی هستند که منشا کالا را کشورهای دیگر نشان می‌دهند؛ مثلا در دبی می‌توان چنین گواهی‌نامه‌هایی را خرید.
بعضی شرکتهای چینی همچون گذشته صادرات خود را به امریکا دارند
اما برای پاره‌ای کالاهای چینی در حال حاضر جایگزینی در بازار آمریکا موجود نیست. و این دسته از کالاها همچون گذشته به آمریکا صادر می‌شوند، از آنجمله ۹۶درصد «فلاکس مایعات» که در سال گذشته در آمریکا به فروش رفته‌اند، ۹۵ درصد لامپ ال‌ای‌دی(۸)، ۹۰ درصد میکرو ویو، ۸۷ درصد تزئینات کریسمس، ۸۶ درصد کپسول ویدئویی، ۸٠ درصد اسمارت فون، ۷۵ درصد اسباب بازی بچه‌ها و....ساخت چین بودند.
محصولات ساده این لیست را می‌توان با تولیداتی از سایرکشورها جایگزین کرد، اما تولیدات پیچیده‌تر را باید آمریکایی‌ها برای مدتی به همین شکل قبول کنند.
در این لیست همچنین محصولات نیم‌ساخته‌ای هستند که صنایعی، از جمله صنایع اتوموببل، نیازمند واردکردن انها هستند.
«پاول گنگ»، که از سوی بانک بزرگ سویسی «یو اس بی» به تجزیه و تحلیل بازار مشغول است، می‌گوید: تولیدکنندگان چینی قطعات اتوموبیل در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ هزینه‌های افزوده تعرفه‌های گمرکی را به قیمت محصولات خود افزودند، و در همین دوره نیز بی‌شک همین شیوه را به کار خواهند گرفت، چرا که علیرغم افزایش تعرفه‌های گمرکی فیمت کالاهای چینی مناسب‌تر هستند و در کوتاه مدت هم این وضعیت را حفظ خواهند کرد.
«پل گنگ» معتقداست: به زودی در آمریکا قیمت اتومبیل‌ها افزایش یافته و میزان تولید کمتر می‌گردد.
اما افزایش تعرفه‌ها حتی در شاخه‌هایی که کمتر در صدر خبرها هستند، همچون صنایع بازی، تاثیر خود را می‌نهند. «پلاکو» مدیرعامل شرکت تولید بازی‌های «استیو جکسون گیمز» در پی افزایش تعرفه‌های گمرکی از طرف ترامپ در نامه سرگشاده‌ای خطاب به امریکاییان گفت: یک بازی ۲۵ دلاری به سرعت قیمتش ۴۰ دلار می‌شود، مسئله بر سر یک بازی لوکس نیست، بلکه بر سر بود و نبود یک شاخه از صنعت است.
مسئله بر سر آن است که با این تعرفه‌ها نمی‌‌توان در آمریکا قطعات را با قیمت قابل رقابت تولید کرد: مکعب بازی، پلاستیک، قطعات چوبی، ترکیب جوهر‌ها همه بسیار گران تمام می‌شوند. او افزود: حتی اگر آمادگی برای تولید قطعات وجود داشته باشد تجهیزات، نیروی کار و پروسه لازم وحود ندارد.
و نتیجه گیری کرد: تعرفه‌های گمرکی ترامپ باعث تقویت صنایع آمریکا نمی‌‌شوند، بلکه با افزایش هزینه‌ها، صنایع ما را تضعیف می‌کند، و موجب افزایش مخارج تولید و قیمت‌ها، برای مصرف کننده می‌شوند.
بازار داخلی چین می‌تواند مصرف کننده بزرگی باشد
دولت چین بر آن است که از اثر گذاری تعرفه‌های گمرکی بکاهد: کالاهایی که دیگر با قیمت مناسب در بازار آمریکا قابل عرضه نیستند، می‌بایست در مقیاس وسیع در بازار داخلی عرضه شوند و خریداران خود را در چین پیدا کنند.
مثلا دولت چنین غول‌های خصوصی تجارت آنلاین، همچون «جینگ دونگ»(۹) را مجبور به همکاری کرد. و این شرکت اعلام کرد در همکاری با وزارت بازرگانی ۲۵ میلیارد دلار از کالاهای صادراتی را خواهد خرید، بدینگونه گامی جدی در توسعه بازار چین برخواهد داشت.
به موازات آن دولت با اقدامات تشویقی مصرف داخلی را خواهد افزود، همگام با این اقدامات دولت‌های محلی امکان دادن یارانه به مردم را مطرح نمودند: تامین مالی خرید اتوموبیل، مبلمان و لوازم خانگی.
چه میزان پول در این کانال‌ها جاری می‌شود؟ هنوز دقیقا معلوم نیست، ولی می‌توان حدس زد که رقمی نجومی است. «شی» رهبر چین در این رابطه از گشودن تمام درها سخن گفت.
از هم اکنون در اقتصاد چین دو روند مشهود خواهند شد:
۱. صادرات چین از هم‌اکنون به بازار‌های جدید می‌نگرد.
۲. اقتصاد تضعیف‌شده چین با خرید‌های توده‌ای بازار داخلی، جان تازه‌ای خواهد یافت.
«هوانگ»(۱۰) از موسسه «پترسون»: من فکر می‌کنم، شانس‌های بزرگی به روی چین گشوده‌اند، و چین دلایل زیادی برای تکیه بر مصرف داخلی دارد، زیرا اگر توجه کنیم، رشد اقتصادی چین بر مبنای سرمایه‌گذاری و صادرات به مرز‌های خود رسیده‌اند.
البته این نخستین بار نیست که چین در بک بحران، شانسی برای پیشرفت می‌یابد، در ۲۰۰۸ هم با یک جهش اقتصادی به بحران جهانی آن سال پاسخ گفت. آیا اکنون هم بحران تعرفه گمرکی ترامپ را به یک «جشن مصرف» تبدیل می‌کند؟ چنانکه یک چینی در فضای مجازی به مزاح نوشته: در دوران کودکیم صرفه‌جویی کردن عبارت بود از کمتر خوردن، و چشم بر هدیه سال نو بستن، اما اکنون در چبن به پیشواز بحران رفتن یعنی: به رستوران رفتن، در هتل ۵ ستاره غذا خوردن، به مرخصی رفتن و اتومبیل نو خریدن.
به هر حال چین اکنون به پیشواز بحران می‌رود.
———————————
۱. container ship
۲. Spediteur
۳. لغت چینی Zanting
۴. Tiktok
۵. Wallmart
۶. Targer
۷. Zertifikat
۸. LED-Lampe
۹. JinDong
۱۰. Huang
نظر خوانندگان:
■ اطلاعات خوب و جالبی ارائه شد. یک نتیجه‌گیری سیاسی می‌تواند این باشد که برنامه تعرفه‌های ترامپ با هدف حمایت از تولید کننده داخلی نیست. ممکن است کسی ادعا کند که این یا آن تولید داخلی کمی افزایش داشته، که طبیعی است، اما نگاه اصلی سیاست ترامپ بازی در روابط بین‌الملی است نه حمایت از تولید و مصرف داخلی. و اما استراتژی این تاثیرات بین‌المللی چیست؟ کاملا ناروشن است. ظاهرا بیشترین تاثیرش فروپاشی نظم اقتصادی و گل‌آلود کردن فضا و چشم‌انداز زندگی صلح‌آمیز در کل دنیاست. بدبختانه خود آمریکا ضربه‌پذیر ترین و ضررپذیرترین کشور و اقتصاد جهان و در ضمن بزرگترین و مهمترین آنهاست، و انعکاس ضربه به اقتصاد آمریکا گریبان جمعیت‌های بسیاری را در اقصا نقاط جهان می‌گیرد.
با احترام، پیروز.
■ جناب هدایی درود بر شما. اطلاعات نو و ارزشمندی بود که من از آن سود بردم.
با سپاس بهرام خراسانی
■ سلام آقای هدایی. ترجمه خوب و بسیار مفیدی بود. اشاره به بازار داخلی چین برای مقابله با سیاست‌های ترامپ، با توجه به جمعیت بالای آن کشور، اهمیت زیادی دارد. در اساس، ترامپ با بستن تعرفه‌های گمرکی سنگین می‌خواهد به مشکلات “واقعی”، جواب‌های “تخیلی” بدهد. مشکل واقعی آمریکا این است که در سالهای طولانی گذشته، خیلی بیش از تولید خود، مصرف کرده است. یعنی کسری موازنه تجاری، که آمریکا را در معرض خطر ورشکستگی قرار داده است. در چنین شرایطی آمریکا به یک سیاست بسیار رادیکال اقتصادی نیاز دارد، که آن نیز بدون یک سیاست رادیکال پولی و اجتماعی امکان ندارد. نباید از ورشکستگی آمریکا خوشحال شد. این امر برای کشورهای دمکراتیک یک فاجعه است.
موفق باشید. رضا قنبری. آلمان
■ دوست گرامی آقای خراسانی، از اینکه مثل همیشه به بنده لطف داشته اید سپاسگزارم، و از اینکه بعد از مدتها همدیگر را در ایران امروز «می‌بینیم» شادمانم.
با مهر، پرویز هدایی
■ با درود آقای قنبری عزیز، قبل از، همه سپاس از لطف همیشگی شما، اما در مورد این ترجمه: راستش سرمایه‌داری لیبرال تا کنون پایدارترین نظام اجتماعی اقتصادی در سده‌های اخیر بوده، اما در شرایط کنونی در بسیار ی کشورها از جمله آمریکا و آلمان دچار بحران جدی شده. در مورد آمریکا مسئله تا آنجا که من متوجه شده‌ام برمی‌گردد به چند دهه اخیر با گسترش گلوبالیسم سرمایه‌های عظیمی آمریکا را به سوی بازار های جهانی از جمله چین ترک کردند، چون در انجا کارگر، مواد خام و قوانین کار به صرفه‌تر بود. بسیاری از کارخانه‌ها و معادن بسته شدند. چهره‌های لیبرال و حقوق بشری چون کلینتون‌ها، اوباماها در راس این جریانات بودند. حاصل آن ده‌ها و صدها میلیون آمریکایی همه‌چیز باخته بود که جنبش «ماگا» و ترامپیسم روی آوردند، که معتقدند تنها با روش‌های «اتوکراسی» همچون چین می‌توان این مسائل حاد را تحت کنترل درآورد. البته ترامپ به جز این مشکل بزرگتری هم دارد که به مسائل بسیار کوتاه مدت و بیشتر به عنوان یک بازرگان می‌نگرد تا یک سیاستمدار دوراندیش. این یک نظر مختصر، امید در آینده بیشتر به آن بپردازیم.
با مهر، پرویز هدایی
■ به نظر من علت اصلی کسری تراز تجاری آمریکا با دیگر کشورهای صنعتی، همانطور که یکی دیگر اظهار نظرکنندگان گفته، بازار مصرف داخلی بی در و پیکر آن است. امریکا ۴ درصد جمعیت جهان را دارد در حالی که سهم بازار مصرف داخلی آن ۲۶ درصد بازار مصرفی جهان است. تا این بی‌تناسبی عظیم رفع یا دست کم متعادل نشود، مشکل کسری تراز تجاری آمریکا حل نخواهد شد. اعمال تعرفه های گوناگون هم مشکل آمریکا را نه حل که پیچیده تر خواهد کرد. ضمن آن که به رشد اقتصاد جهانی هم ضربه خواهد زد. حکایت ترامپ و اقتصاد آمریکا همان حکایت دیوانه است و سنگ در چاه!
شاهین
■ دوست گرامی جناب شاهین، اینکه تراز تجاری آمریکا منفی است، و علل ان چیست، مسئله دیگری است. اما آنچه در چند دهه اخیر در آمریکا مطرح بوده، همان پدیده‌ای است که اکنون در آلمان هم شاهد آن هستیم، یعنی سرمایه‌ها آلمان را به سوی شرق اروپا و جنوب شرقی آسیا ترک می‌کنند، در نتیجه چند دهه است شرکتهای بزرگ در آمریکا وسیع اخراج می‌کنند، معادن را می‌بندند، ترامپ هم در شعارهایش می‌گوید باید برگردیم به آمریکا قبل، که در آن تولید می‌شد.
با احترام، هدایی
■ جناب هدائی اینکه می فرمائید در چند دهه اخیر نخست آمریکا و سپس آلمان و دیگر کشورهای پیشرفته صنعتی غرب شرکتهای بزرگ خودرا تعطیل و به شرق اروپا و آسیای جنوب شرقی منتقل کردند، این در واقع پیآمد جهانی شدن اقتصاد است و از قضا خود آمریکا سردمدار آن بوده است. ترامپ می‌خواهد با در پیش گرفتن سیاست اقتصاد مرکانتالیستی ِ متعلق به اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم عقربه ساعت تاریخ اقتصاد را به عقب بازگرداند ـــ که شدنی نیست. آن سیاست به دورانی تعلق داشت که اقتصاد جهانی‌شده وجود خارجی نداشت.
موفق باشید / شاهین
■ جناب شاهین گرامی، قبل از همه یادآور این نکته می‌شوم که امریکا یک چهارم تولید جهانی را دارد و مصرف داخلی ان فقط ۱۷ درصد مصرف جهانی است. مسئله منفی بودن تراز بازرگانی ان دلایل دیگری دارد که پرداختن به آن از حوصله ان نوشته خارج است. مسئله کنونی اقتصاد آمریکا در چند دهه اخیر ورود کالاهای ارزان چینی و کلا آسیایی است، که تولیدات بخصوص کالاهای مصرفی آمریکا را با مشکل روبرو کرده است. و اما ترامپ برای پاسخگویی به این مشکل جنگ تعرفه‌ها پیش گرفته که همانگونه که قبلا ذکر شد و در مقاله آمده را حل کارسازی نیست. اما انچه من بر آن تاکیدکردم پاسخ گویی به نیازهای مردم امریکا ست: باید پاره‌ای صنایع را برای افزایش باراوری کمک کرد، رشته‌های نوینی افرید، نیروهای جوان و میان سال را نوآموزی کرد.
در ضمن لازم به یاداوریست که چنین فاجعه در کشور خود ما نیز، بویژه از دوران احمدی‌نژاد به بعد، بوقوع پیوسته، و در پاره‌ای رشته‌ها که تولیدات خوبی داشتیم که بازار داخلی را میپوشاند و حتی صادرات داشتیم، با دامپینگ به‌ویژه چینی، صنایع ما ورشکست شده، صدها هزار کارگر و متخصص ایرانی بیکار گردیدند، از انجمله می‌توان از صنایع کفش و نساجی می‌توان نام برد. حفاظت معقول از صنایع داخلی، نه به شیوه ترامپی آن‌چیزی است که ما بدان نیازمندیم، این مرکانتالیسم نیست.
با احترام، هدایی
■ از نگاه من انتقال سرمایه از کشور متروپل به کشورهای کم توسعه موجب توسعه کاپیتالیزاسیون و نشت توسعه و یکنواختی در جهان خواهد شد. این حرکت سرمایه به دنبال سود بیشتر که ذاتی سرمایه‌داری ست به زودی کره خاکی را از بند عقب ماندگی و نا همسانی با قطب‌های پیشرفته خلاص خواهد کرد. تورم سرمایه و رفاه باعث کاهش قهری نرخ سود در متروپل شده و جابه‌جایی امپراتوری‌ها را سبب می‌شود. همان چین با سیل کالاهای ارزان که حاصل کارگر ارزان است خود بزودی دررقابت با کشور های تازه نفس‌تر چون ویتنام و افریقای جوان به گوشه رینگ پرتاب می‌گردد و همه را باید در جهت گلوبالیزسیون به فال نیک گرفت.
بهرنگ
■ جناب بهرنگ عزیز، من هم فکر می‌کنم گلوبالیسم مثبت است، که شما به پاره‌ای جوانب آن بدرستی اشاره کردید، اما در ضمن همانگونه که سرمایه‌داری در کنار یک شبکه رفاه اجتماعی بهتر کار می‌کند، گلوبالیسم هم به شکل افسار گسیخته می‌تواند برای کشور مادر نتایج منفی داشته باشد، پاره ای تعرفه‌ها می‌تواند عملکرد آنرا تصحیح کند.
با احترام، هدایی
