ایران به پروژه‌های انرژی خورشیدی شتاب بخشیده است
بیتا غفاری / فایننشال تایمز / ۲۲ اکتبر ۲۰۲۵
ایران در تلاش است تا با شتاب بخشیدن به پروژه‌های انرژی خورشیدی، کمبود شدید برق ناشی از زیرساخت‌های فرسوده و سال‌ها تحریم‌های ایالات متحده را کاهش دهد.
تهران امیدوار است که افزایش ظرفیت انرژی خورشیدی بتواند بحران انرژی را که امسال به دلیل کمبود سوخت حیاتی، خاموشی‌های دوره‌ای را دوباره به این کشور تحمیل کرده، تسکین دهد؛ این در حالی است که ایران سومین ذخایر بزرگ نفت و دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان را در اختیار دارد.
محسن طرزطلب، معاون وزیر انرژی، هفته گذشته در کنفرانسی درباره انرژی خورشیدی در تهران اظهار داشت: «توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از یک سیاست حمایتی به یک ضرورت استراتژیک تبدیل شده است. گسترش انرژی پاک در مرکز دستیابی به امنیت انرژی و کاهش وابستگی ایران به سوخت‌های فسیلی قرار دارد.»
کمبود سرمایه‌گذاری مزمن و زیرساخت‌های قدیمی، که به دلیل سال‌ها تحریم‌های اقتصادی آمریکا تشدید شده‌اند، باعث اختلال در تأمین برق در تابستان و عرضه گاز طبیعی در زمستان شده است.
این کشور که به طور سنتی برای تولید ۸۰ درصد برق خود به گاز طبیعی وابسته است، اکنون به دنبال تنوع‌بخشی از طریق استقرار انرژی‌های تجدیدپذیر است. با این حال، کارشناسان تردید دارند که اقتصاد تضعیف‌شده ایران بتواند به اهداف بلندپروازانه خورشیدی خود دست یابد، زیرا این کشور به واردات وابسته است و از دسترسی به تأمین مالی جهانی محروم مانده است.
نصرالله پژمان‌فر، نماینده مجلس، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس در اوایل این ماه، تأخیر در اجرای پروژه‌های خورشیدی را به «تأمین کند و ناکافی ارز خارجی توسط بانک مرکزی» نسبت داد.
بر اساس اعلام سازمان تنظیم‌کننده انرژی‌های تجدیدپذیر دولتی، ایران هدف‌گذاری کرده است که ظرف سه سال آینده به ظرفیت ۱۲ گیگاوات در انرژی‌های تجدیدپذیر دست یابد. وزارت انرژی اعلام کرده که ظرفیت این بخش در سال جاری به ۲.۵ گیگاوات دو برابر شده و ۲.۵ درصد از برق تولیدی کشور را تشکیل می‌دهد؛ این در حالی است که این رقم در مقایسه با سهم ۱۶.۳ درصدی ترکیه از انرژی خورشیدی و بادی در سال ۲۰۲۳ بسیار ناچیز است.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، اعلام کرده که دولت او آماده همکاری با شرکت‌های خصوصی برای پاسخگویی به تقاضای رو به افزایش است.
او در مراسم آنلاین افتتاح ظرفیت جدید خورشیدی در این ماه گفت: «تمام قراردادهای ساخت نیروگاه‌های خورشیدی می‌توانند ظرف یک سال اجرایی شوند. ما باید اطمینان حاصل کنیم که هیچ کارخانه‌ای در تابستان آینده با کمبود برق مواجه نشود.»
قطعی برق تولید را مختل کرده، هزینه‌ها را افزایش داده و میلیاردها دلار خسارت به صنایع وارد کرده است.
خاموشی‌های دوره‌ای در تابستان گذشته، زمانی که شبکه برق، طبق آمار رسمی، با کسری ۱۵ گیگاواتی در اوج مصرف به دلیل استفاده بیشتر از سیستم‌های تهویه مطبوع مواجه شد، دوباره اعمال شدند. خاموشی‌ها در سال‌های اخیر به صورت مقطعی اعمال شده‌اند، اما در حال حاضر اجرا نمی‌شوند.
صندوق ثروت ملی ایران در ماه ژوئیه متعهد شد که ۲.۳ میلیارد دلار برای ساخت ۷ گیگاوات انرژی تجدیدپذیر در همکاری با بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کند، که بخش خصوصی ۲۰ درصد از سرمایه مورد نیاز را تأمین خواهد کرد.
کارشناسان می‌گویند با حدود ۳۰۰ روز آفتابی در سال، ایران در موقعیت مناسبی برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی قرار دارد. چندین مزرعه خورشیدی در هفته‌های اخیر در سراسر کشور به بهره‌برداری رسیده‌اند.
مسلم موسوی، رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران، اظهار داشت: «من از انرژی‌های تجدیدپذیر حمایت می‌کنم، اما ظرفیت قراردادهای کشور محدود است و به همین دلیل بعید است که این اهداف تا مهلت تعیین‌شده محقق شوند.»
او افزود: «حتی با افزودن نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر در سه یا چهار سال آینده، تا زمانی که مصرف را بهینه نکنیم و بهره‌وری انرژی را بهبود ندهیم، نمی‌توانیم شکاف عرضه را پر کنیم.»
برای کاهش فشار بر شبکه برق، خانوارها نیز تشویق شده‌اند تا با مشوق‌هایی مانند وام و امکان فروش برق «سبز» خود، پنل‌های خورشیدی روی پشت‌بام نصب کنند.
قیمت‌های به شدت یارانه‌ای انرژی در ایران، مصرف بیش از حد را تشویق کرده است. پزشکیان روز دوشنبه گفت که کاهش ۱۰ درصدی مصرف انرژی، روزانه ۸۰۰,۰۰۰ بشکه نفت و گاز صرفه‌جویی خواهد کرد.
ایران عمدتاً به واردات از چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده تأسیسات خورشیدی در جهان، وابسته است.
ناآرامی‌های ناشی از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران در ماه ژوئن، که ایالات متحده برای مدت کوتاهی به بمباران سایت‌های هسته‌ای ایران پیوست، و همچنین بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل در ماه گذشته، باعث سقوط ارزش پول ملی ایران شد. این موضوع هزینه واردات را بیش از پیش افزایش داده است.
موسوی گفت: «تحریم‌ها هم بر تأمین مالی تأثیر می‌گذارند و هزینه‌ها را افزایش می‌دهند و هم ما را از سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش محروم می‌کنند.» او افزود که شرکت‌های خارجی که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و بازگرداندن تحریم‌ها ایران را ترک کردند، پیش‌تر ۴ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر تعهد کرده بودند.
