بانک مرکزی در خدمت دلالان نزدیک به خود
اقتصاد۲۴: در روز دهم مهرماه، نرخ دلار آزاد به رکورد تاریخی ۱۱۷ هزار تومان رسید، اما طی کمتر از دو هفته، با کاهش حدود ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان، در ۲۶ مهر به سطح ۱۰۶ هزار و ۶۰۰ تومان عقب‌نشینی کرد. با این حال، این کاهش موقت نتوانست مسیر صعودی بازار ارز را متوقف کند. با وجود ابلاغ قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم (CFT)، تقاضا برای ارز بار دیگر افزایش یافت. دلار که روز یکشنبه ۲۷ مهر ماه با رقم ۱۰۷ هزار و ۲۹۰ تومان بازگشایی شد، با افزایش ۳ هزار تومانی به ۱۰۹ هزار تومان رسید.
تحلیلگران معتقدند این افزایش قیمت دلار بیش از آنکه ناشی از عوامل اقتصادی باشد، ریشه در انتظارات تورمی و جو هیجانی بازار دارد. در چنین فضایی، حتی کوچک‌ترین سیگنال کوتاه‌مدت می‌تواند منجر به نوسانات شدید و جهش قیمتی شود.
رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران و موج‌های مقطعی تقاضا نشان می‌دهد که بازار ارز همچنان در معرض نوسانات شدید قرار دارد. در صورتی که سیاست‌گذاران نتوانند نقدینگی را کنترل کرده و انتظارات را به‌درستی مدیریت کنند، احتمال ادامه روند افزایشی دلار و تشدید بی‌ثباتی در بازار بسیار بالاست.
کنترل مصنوعی دلار جواب نمی‌دهد
حسین محمودی اصل، کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به اینکه چرا قیمت دلار طی دو هفته اخیر عقب‌نشینی کرد؟ گفت: «بازار ارز دنبال پالس‌های مثبت بود تا قیمت‌ها اندکی تعدیل پیدا کند. برخی افراد سرمایه‌هایشان را به سایر بازار‌ها از جمله مسکن یا بورس منتقل کردند. همچنین با توجه به صحبت‌های اخیر ترامپ، برخی خوش‌بین شده و حتی احتمال جنگ مجدد برایشان کمرنگ‌تر شده است.»
وی ادامه داد: «چند عامل دیگر هم داشتیم که منجر به افت قیمت دلار شد. از جمله اینکه به دلیل جذابیت طلا در بازار جهانی، بانک‌های مرکزی هم دارند طلا می‌خرند. این امر منجر به مثبت شدن چشم‌انداز طلا شده و احتمال ریزش قیمت آن را هم تا حدودی منتفی کرده است؛ هرچند اصلاح قیمت ممکن است. از این رو برخی دلار‌های خود را به بازار طلا بردند.»
محمودی اصل با اشاره به اثر عرضه شمش طلا بر کاهش قیمت دلار نیز بیان کرد: «شمش طلایی که بانک مرکزی عرضه می‌کند از بازار ارزان‌تر است و این برای قاچاق جذابیت دارد. این شمش‌ها به کشور‌هایی مانند عراق و ترکیه قاچاق و آنجا تبدیل به دلار می‌شود. چون سود مناسبی دارد، قاچاقچیان آن را سریع به دلار تبدیل می‌کنند. آنها دلار را ارزان‌تر می‌فروشند تا دوباره از بازار طلا بخرند و از کشور خارج کنند. این چرخه هم باعث افت اخیر قیمت دلار شده است.»
این کارشناس مسائل اقتصادی ضمن تاکید بر اینکه یکی از عوامل عقب‌نشینی قیمت دلار، مربوط به شایعه برکناری رییس کل بانک مرکزی بوده است، گفت: «هر شخصی که در این مقطع رییس بانک مرکزی باشد، ناچار می‌شود که هرچه دارایی دارد، ولو به قیمت پایین‌تر، به بازار عرضه کند تا صندلی‌اش را حفظ کند. همچنین درصورتی که نتواند صندلی را حفظ کند، قیمت را در زمان تحویل صندلی مدیریت پایین می‌آورد تا هم کار برای رییس بعدی سخت‌تر شود و هم در قضاوت‌ها بگویند رییس بانک مرکزی دلار را با فلان نرخ تحویل داد ولی رئیس بعدی آن را در فلان رقم افزایش داد.»
محمودی اصل ادامه داد: «در مجموع قیمت دلار متاسفانه مبنای تعیین قیمت قطعی نشده است. کنترل و محدودیت‌های دلار باعث شده عده‌ای از این بازار خارج شوند و به سمت بازار کالایی حرکت کنند. کما اینکه دلار ظرف ۳ سال حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ درصد رشد داشته ولی باقی کالا‌ها بین ۲۰۰ تا ۷۰۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند. از جمله برنج که افزایش قیمت بیش از ۲۰۰ درصدی را ظرف چند ماه تجربه کرده است؛ بنابراین کنترل مصنوعی قیمت دلار نمی‌تواند کارساز باشد و گاهی نوسانات باعث می‌شود دلالان اندک پس‌انداز مردم را که به هر دلیلی و باتوجه به شرایط کشور به دلار و طلا تبدیل کرده‌اند را ذخیره می‌کنند. این کار را خطرناک‌تر می‌کند چراکه هرچه سهم بلوکه شده بیشتری در اختیار دلالان باشد، کنترل بازار دشوارتر می‌شود.»
وی خاطرنشان کرد: «من همیشه تاکید می‌کنم نوساناتی که می‌گیریم، کار دولت و بانک مرکزی نیست، بلکه دلالان هماهنگ با بانک مرکزی از این نوسانات بهره می‌برند، چراکه دلالان بزرگ به دلیل ارتباطاتی که دارند، قبل از اینکه بانک مرکزی عرضه کند، ارزهایشان را عرضه می‌کنند و یکی دو روز بعد بانک مرکزی تازه اعلام می‌کند که ما در بازار دخالت می‌کنیم. سپس بانک مرکزی قیمت را پایین‌تر می‌فروشد و این دلالان خودشان در همان قیمت پایین می‌خرند و از این رو نرخ کاهشی می‌شود. به نوعی بانک مرکزی دانسته یا ندانسته به نفع دلالان نزدیک به خود عمل می‌کند.»
محمودی اصل در توصیه به بانک مرکزی گفت: «باتوجه به آتش‌بس موجود میان ایران و اسرائیل و همچنین توافقی که اسرائیل هر لحظه ممکن است در مورد حماس زیر پا بگذارد، توصیه ما این است که بانک مرکزی به جای تمرکز بر مدیریت بازار ارز، روی تشویق به صادرات تمرکز کند که ارز بیشتری وارد می‌شود. متاسفانه علیرغم توصیه‌ها و برنامه‌ها ازجمله برنامه هفتم توسعه که باید رشد ۸ درصدی و رشد ۲۳ درصدی صادرات غیرنفتی داشته باشیم، این اعداد محقق نشده است؛ بنابراین اگر بانک مرکزی تمرکزش را بر اصل رانت بگذارد و فاصله بین ارز آزاد و مبادله‌ای را کمتر کند، انگیزه صادرات بالا می‌رود، ارز بیشتری به کشور وارد و بازار مدیریت می‌شود.»
