هشدار نسبت به گسترش سطحی‌نگری، خرافه‌باوری و فال‌گیری در جامعه
جامعه‌شناس، روانشناس اجتماعی و عضو فرهنگستان علوم پزشکی گفت: متأسفانه افت تحصیلی موجب گسترش سطحی‌نگری، تقلید فرهنگی از کشورهای دیگر و بی‌توجهی به علم، و همچنین رشد خرافه‌هایی مانند رمالی، جن‌گیری و فال‌گیری شده است.
به گزارش ایلنا، «علیرضا شریفی یزدی» جامعه‌شناس، روانشناس اجتماعی و عضو فرهنگستان علوم پزشکی درباره افت تحصیلی در میان دانش آموزان کشور گفت: یک دلیل مهم در افت تحصیلی دانش آموزان، عقب‌ماندگی نظام آموزشی از نظر محتوا با نیازهای روز افراد و نیازهای روز جامعه است. به عبارتی، آموزش‌های غیررسمی که عمدتاً در شبکه‌های اجتماعی بیشتر به اصطلاح دیده می‌شود، آمده و بخشی از آن کمبود و خلأ که قبلاً وجود داشت را پر کرده است.
وی افزود: افت تحصیلی دانش آموزان کشور از بعد پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، روانی، سیاسی و حتی اقتصادی قابل بررسی است. از نظر اجتماعی، مطالعات در همه‌جا نشان می‌دهد که هر چه تحصیل و افت تحصیلی بیشتر باشد، این دو با بروز رفتارهای بزهکارانه در نوجوان‌ها مانند اعتیاد، خشونت و روابط جنسی بی‌در و پیکر ارتباط دارد. همچنین به سرقت و امثال اینها نیز بسیار مرتبط است. به این ترتیب، در یک جامعه‌ای که افت تحصیلی و ترک تحصیل بیشتری باشد، قاعدتاً این ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی نیز افزایش پیدا می‌کند.
شریفی یزدی در ادامه خاطرنشان کرد: پیامد دوم اجتماعی این قضیه که بسیار مهم است، بحث کاهش سرمایه اجتماعی است. ما در کشوری به سر می‌بریم که اکنون پایین‌ترین میزان سرمایه اجتماعی را در ۴۰ سال گذشته تجربه می‌کنیم. خود بحث افت تحصیلی، یعنی‌عدم علاقه به یادگیری و ناکامی آموزشی، باعث می‌شود که حس تعلق، حس اعتماد اجتماعی و حفظ مسئولیت‌پذیری در نسل جوان کاهش یابد. همچنین، یک پیامد اجتماعی دیگر که شاهد آن هستیم، پدیده افزایش شکاف طبقاتی است.
این جامعه‌شناس اظهار کرد: خانواده‌هایی که از نظر آموزشی عقب می‌مانند، به دام چرخه فقر و نابرابری می‌افتند و اگر در آن چرخه هستند، در آن باقی می‌مانند. فاصله طبقاتی این خانواده‌ها با اقشار دیگر جامعه که شرایط بهتری دارند، به شدت افزایش می‌یابد. نتایج کنکور امسال همین موضوع را نشان می‌دهد؛ بیش از ۹۵ درصد از ظرفیت‌های خوب به مدارس غیر دولتی و مدارس تیزهوشان و خانواده‌های برخوردار و شهرهای برخوردار تعلق دارد.
به گفته وی، پیامد اجتماعی افزایش شکاف طبقاتی به وضوح در این پدیده نمایان است. از نظر پیامدهای فرهنگی، کشور ما اکنون نیازمند فرهنگ علم‌محوری و تفکر انتقادی است. متأسفانه، افت تحصیلی موجب گسترش سطحی‌نگری، تقلید فرهنگی از کشورهای دیگر و بی‌توجهی به علم، و همچنین رشد خرافه‌هایی مانند رمالی، جن‌گیری و فال‌گیری شده است. این‌گونه موارد در جامعه رواج یافته و اگر نگاهی بیندازید، معمولاً بازار این رمال‌ها و امثال آن‌ها بین افرادی که تحصیلات کمتری دارند، بیشتر رونق دارد و پول بیشتری نیز بابت این مسائل پرداخت می‌کنند.
شریفی یزدی با بیان اینکه دومین پیامد فرهنگی این وضعیت، کاهش مشارکت فرهنگی است، گفت: دانش‌آموزی که از چرخه آموزش خارج می‌شود، فعالیت‌های علمی، هنری، اجتماعی و فرهنگی کمتری دارد. در کنار اینها، ما با برخی پیامدهای روانی نسلی مواجه هستیم که خود افت تحصیلی به کاهش خودکارآمدی، عزت نفس و اعتماد به نفس در نسل جوان می‌انجامد و همچنین انتقال نگرش‌های منفی به خود و به نسل‌های آینده را به همراه دارد. این وضعیت، چرخه‌ای را به وجود می‌آورد که مرتباً تکرار می‌شود و مشکلاتی را ناشی از افت تحصیلی و ترک تحصیل به وجود می‌آورد.
این روانشناس اجتماعی تصریح کرد: افزایش هزینه‌های دولت موجب شده است که دولت مجبور به اختصاص بودجه بیشتری برای حمایت معیشتی، آموزش جبرانی و طرح‌های اشتغال‌زایی برای این افراد شود. این موارد پیامدهایی هستند که ما در آینده باید با آن‌ها مواجه شویم به خاطر افت تحصیلی که امروز در نظام آموزشی وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه نتیجه ناکارآمدی آموزش و پرورش امروز را در ۲۰ سال آینده خواهیم دید در خصوص بی‌انگیزگی معلمان نیز گفت: بر اساس مطالعاتی که در پژوهشکده تعلیم و تربیت در دهه ۹۰ انجام دادیم، مهمترین عنصر در چرخه آموزش در آموزش و پرورش اول مدیر مدرسه است و پس از آن معلمین از اهمیت برخوردار هستند. مطالعات نشان می‌دهد اگر یک مدیر قوی در مدرسه حضور داشته باشد، می‌تواند معلمان را با خود همراه کند اما اگر صرفاً در خصوص معلمان صحبت کنیم به طور طبیعی معلمی که درآمد و هزینه زندگیش با یکدیگر همخوانی نداشته باشد و حقوقی که دریافت می‌کند ناچیز است برای اینکه بتواند هزینه‌های زندگی را تأمین کند مجبور است در اسنپ و تپسی کار کند طبیعتاً معلم که یکی از مهمترین عنصر‌های کلیدی در چرخه آموزش است افت می‌کند و در نتیجه افت تحصیلی دانش آموزان هم رخ می‌دهد.
این روانشناس اجتماعی همچنین در ادامه عنوان کرد: شرایط افرادی که فارغ‌التحصیل شده‌اند، از جمله دایی‌ها، برادرها، خواهرها، عموها و عمه‌ها، نیز تأثیرگذار است. افرادی که دیپلم، لیسانس یا حتی فوق‌لیسانس گرفته‌اند، اما بیکار هستند یا در رشته خود مشغول به کار نیستند، به بی‌انگیزگی نوجوانان منجر می‌شود و نتیجه‌اش این می‌شود که بچه‌ها نیز گرایشی به تحصیل ندارند.
به گفته وی، در این شرایط معلمان نیز وقتی در کلاس درس مرتباً ناامیدی و وضعیت نامناسب را بیان می‌کنند، واقعیت هم همین است. اگر در خانه یا بیرون از محیط آموزشی شرایطی مشاهده شود که ناامیدی و عدم موفقیت غالب باشد، طبیعتاً نه انگیزه‌ای برای معلمان باقی می‌ماند و نه برای دانش‌آموزان.
شریفی یزدی در پایان گفت: این وضعیت می‌تواند چرخه‌ای ایجاد کند که بر روی انگیزه یادگیری و موفقیت تحصیلی تأثیر منفی بگذارد. بنابراین، ضروری است که محیط‌های آموزشی و اجتماعی تغییراتی مثبت را تجربه کنند تا زمینه‌های حمایت از انگیزه و آموزش فراهم شود.
