جنگنده فرانسوی راقائل که ارتش هند از آنها استفاده می‌کند

پاکستان چگونه جنگنده پیشرفته هند را سرنگون کرد؟

خبرگزاری رویترز

کمی پس از نیمه‌شب ۷ مه، صفحه نمایش در اتاق عملیات نیروی هوایی پاکستان با موقعیت ده‌ها هواپیمای دشمن فعال در آن سوی مرز در هند، به رنگ قرمز روشن شد. 

مارشال هوایی «ظاهر سیدو»، فرمانده نیروی هوایی پاکستان، روزها بود که در انتظار حمله احتمالی هند، روی تشکی در نزدیکی این اتاق می‌خوابید. 

دهلی نو اسلام‌آباد را به حمایت از شبه‌نظامیان متهم کرده بود که ماه قبل در کشمیر هند حمله‌ای انجام داده و ۲۶ غیرنظامی را کشته بودند. با وجود انکار هرگونه دخالت از سوی اسلام‌آباد، هند وعده پاسخ داده بود و این پاسخ در ساعات اولیه ۷ مه با حملات هوایی به پاکستان عملی شد. 

سیدو دستور داد جنگنده‌های J-10C ساخت چین، که از دارایی‌های ارزشمند پاکستان هستند، به پرواز درآیند. یک مقام ارشد نیروی هوایی پاکستان (PAF) که در اتاق عملیات حاضر بود، گفت سیدو به کارکنانش دستور داد رافائل‌ها را هدف بگیرند. — رافائل‌ها جنگنده‌های ساخت فرانسه هستند که گوهر ناوگان هند محسوب می‌شوند و تاکنون در میدان نبرد سرنگون نشده بودند.

او رافائل می‌خواست. 

به تخمین کارشناسان، این نبرد یک‌ساعته که در تاریکی شب رخ داد، شامل حدود ۱۱۰ هواپیما بود و آن را به بزرگترین نبرد هوایی جهان در دهه‌های اخیر تبدیل کرد. 

رویترز در ماه مه با استناد به مقامات آمریکایی گزارش داد که جنگنده‌های J-10 حداقل یک رافائل را سرنگون کردند. این رویداد بسیاری در جامعه نظامی را شگفت‌زده کرد و پرسش‌هایی درباره کارایی تجهیزات نظامی غربی در برابر گزینه‌های چینی که پیش از این آزمون نشده بودند، به وجود آورد. 

سهام داسو (AM.PA)، سازنده رافائل، پس از گزارش سرنگونی این جنگنده کاهش یافت. اندونزی که سفارشات تحویل‌نشده رافائل دارد، اعلام کرده اکنون در حال بررسی خرید J-10 است — پیشرفتی بزرگ برای تلاش‌های چین در فروش این جنگنده به خارج. 

اما مصاحبه‌های رویترز با دو مقام هندی و سه مقام پاکستانی نشان داد که عملکرد رافائل مشکل اصلی نبوده است: علت اصلی سرنگونی آن، نقص اطلاعاتی هند درباره برد موشک PL-15 ساخت چین بود که توسط جنگنده J-10 شلیک شده بود. چین و پاکستان تنها کشورهایی هستند که هم از J-10 (معروف به اژدهای پرتوان) و هم از PL-15 استفاده می‌کنند. 

مقامات هندی گفتند این اشتباه اطلاعاتی به خلبانان رافائل این حس اطمینان نادرست را داد که خارج از برد شلیک پاکستان هستند — برد موشک PL-15 را تنها حدود ۱۵۰ کیلومتر می‌دانستند (برد نسخه صادراتی که به طور گسترده ذکر شده است). 

یک مقام نیروی هوایی پاکستان گفت: ما برای آنها کمین کردیم. او افزود اسلام‌آباد یک حمله جنگ الکترونیک به سیستم‌های دهلی نو انجام داد تا خلبانان هندی را سردرگم کند. مقامات هندی تأثیر این اقدامات را رد می‌کنند. 

جاستین برونک، کارشناس جنگ هوایی در موسسه «RUSI» لندن گفت: هندی‌ها انتظار نداشتند مورد اصابت قرار بگیرند و PL-15 به وضوح در برد بلند بسیار توانمند است. 

به گفته مقامات پاکستانی، موشک PL-15 که رافائل را هدف قرار داد، از فاصله حدود ۲۰۰ کیلومتری (۱۲۴ مایلی) شلیک شد، و به گفته مقامات هندی، حتی از فاصله بیشتری. این حمله را به یکی از دوربردترین حملات هوابه‌هوای ثبت‌شده تبدیل می‌کند. 

دهلی نو سرنگونی یک رافائل را تأیید نکرده است، اما فرمانده نیروی هوایی فرانسه در ژوئن به خبرنگاران گفت شواهدی از سرنگونی آن جنگنده و دو هواپیمای دیگر هند —از جمله یک سوخوی ساخت روسیه — دیده است. یک مقام ارشد داسو نیز همان زمان به قانونگذاران فرانسوی گفت هند یک رافائل را در عملیات از دست داده، اگرچه جزئیات دقیقی نداشت. 

ارتش پاکستان در پاسخ به پرسش رویترز، به اظهارات قبلی یک سخنگو اشاره کرد که گفته بود آمادگی حرفه‌ای و عزم آنها مهم‌تر از تسلیحات مستقرشده است. وزارت دفاع چین به سوالات رویترز پاسخ نداد. داسو و یوای‌سی (سازنده سوخوی) نیز پاسخی ندادند. 

رویترز با هشت مقام پاکستانی و دو مقام هندی صحبت کرد تا روایتی از این نبرد هوایی را بازسازی کند؛ نبردی که آغازگر چهار روز درگیری بین دو همسایه هسته‌ای بود و موجب نگرانی واشنگتن شد. تمامی مقامات به شرط ناشناس ماندن درباره مسائل امنیت ملی صحبت کردند. 

جنگنده نیروی هوایی پاکستان که ساخت چین است

نه‌تنها اسلام‌آباد با برد موشک‌هایش عامل غافلگیری را داشت، بلکه توانست سخت‌افزارهای نظامی خود را به نظارت زمینی و هوایی به‌صورت کارآمدتری متصل کند و تصویر شفاف‌تری از میدان نبرد داشته باشد. چنین شبکه‌هایی، که به “زنجیره‌های کشتن” معروفند، عنصری کلیدی در جنگ‌های مدرن شده‌اند. 

تغییر تاکتیک‌ها

پس از آنکه هند در ساعات اولیه ۷ مه به اهدافی در پاکستان که آن را «زیرساخت‌های تروریستی» خواند حمله کرد، مارشال سیدو به گردان‌های خود دستور داد از حالت دفاعی به وضعیت تهاجمی تغییر موضع دهند. 

پنج مقام نیروی هوایی پاکستان گفتند هند حدود ۷۰ جنگنده را به کار گرفته بود که بیش از حد انتظار اسلام‌آباد بود و محیطی غنی از اهداف را برای موشک‌های PL-15 پاکستان فراهم کرد. هند تعداد دقیق هواپیماهای استفاده‌شده را اعلام نکرده است. 

گرگ باگول، مارشال بازنشسته نیروی هوایی بریتانیا و پژوهشگر فعلی در موسسه RUSI، گفت نبرد ۷ مه اولین نبرد هوایی بزرگ در دوران مدرن بود که در آن از تسلیحات فراتر از محدوده دید (BVR) استفاده شد. او خاطرنشان کرد که هواپیماهای هند و پاکستان در طول نبرد کاملاً در حریم هوایی خود باقی ماندند. 

پنج مقام پاکستانی گفتند یک حمله الکترونیک به حسگرها و سیستم‌های ارتباطی هند، آگاهی موقعیتی خلبانان رافائل را کاهش داد. 

دو مقام هندی گفتند رافائل‌ها در درگیری‌ها «کور» نشدند و ماهواره‌های هند نیز مختل نشدند. اما آنها پذیرفتند که به نظر می‌رسد پاکستان سیستم‌های سوخوی را مختل کرده بود — هواپیمایی که دهلی نو اکنون در حال ارتقای سیستم‌های آن است. 

برخی مقامات امنیتی هند نیز پرسش‌ها درباره رافائل (محور اصلی مدرنیزاسیون نظامی هند) را به دستورات داده‌شده به نیروی هوایی مرتبط دانسته‌اند. 

مقام نظامی هند در جاکارتا در یک سمینار دانشگاهی گفت دهلی نو برخی هواپیماها را «تنها به دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی رهبری سیاسی برای عدم حمله به تأسیسات نظامی و دفاع هوایی پاکستان» از دست داد. 

ژنرال آنیل چوهان، رئیس ستاد دفاع هند، پیشتر به رویترز گفته بود که دهلی نو پس از تلفات اولیه به سرعت «تاکتیک‌ها را اصلاح کرد». 

پس از نبرد هوایی ۷ مه، هند شروع به هدف‌گیری تأسیسات نظامی پاکستان کرد و برتری خود در آسمان را تثبیت نمود. به گفته مقامات دو طرف، موشک کروز فوق‌صوت برهماوس ساخت هند، بارها از دفاع هوایی پاکستان عبور کرد. 

در ۱۰ مه، هند اعلام کرد که حداقل ۹ پایگاه هوایی و سایت راداری پاکستان را هدف گرفته است. همچنین به گفته مقامات هندی و پاکستانی، یک هواپیمای شناسایی پارک‌شده در یک آشیانه در جنوب پاکستان مورد اصابت قرار گرفت. آتش‌بس در همان روز پس از مذاکرات مقامات آمریکایی با دو طرف برقرار شد. 

«اطلاعات زنده» چینی‌ها 

پس از این ماجرا، سپهبد راهول سینگ، معاون فرمانده ارتش هند، پاکستان را به دریافت «اطلاعات زنده» از چین در طول نبردها متهم کرد که تلویحاً به اطلاعات راداری و ماهواره‌ای اشاره داشت. او مدرکی ارائه نکرد و اسلام‌آباد این ادعا را رد می‌کند.

مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، در جلسه توجیهی ماه ژوئیه در پاسخ به سوالی در مورد همکاری نظامی پکن با پاکستان، به خبرنگاران گفت که این کار «بخشی از همکاری عادی بین دو کشور است و هیچ شخص ثالثی را هدف قرار نمی‌دهد.»

دو مقام نیروی هوایی پاکستان گفتند که سپهبد وانگ گانگ، فرمانده نیروی هوایی پکن، در ماه ژوئیه برای گفتگو در مورد چگونگی استفاده اسلام‌آباد از تجهیزات چینی برای ایجاد «زنجیره کشتار» برای رافال به پاکستان سفر کرد.

چین در پاسخ به سوالی در مورد این تعامل پاسخی نداد. ارتش پاکستان در بیانیه‌ای در ماه ژوئیه اعلام کرد که وانگ «علاقه زیادی به یادگیری از تجربه اثبات‌شده نیروی هوایی پاکستان در عملیات‌های چند دامنه‌ای» ابراز کرده است.