سیاست خارجی ایران نیازمند بازنگری راهبردی ست

به گزارش روابط‌عمومی حزب اتحاد ملت ایران اسلامی، این حزب در نامه‌ای سرگشاده خطاب به رئیس‌جمهور، مسعود پزشکیان بر ضرورت بازنگری اساسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی به‌ویژه در رابطه با ایالات متحده آمریکا تأکید و نسبت به تداوم رویکردهای غیرواقع‌بینانه در حوزه دیپلماسی هشدار داد.

متن کامل این نامه به شرح زیر است:

به نام خدا
جناب آقای دکتر پزشکیان
ریاست محترم جمهوری و رئیس شورای عالی امنیت ملی

با سلام و احترام،

با آرزوی موفقیت برای جنابعالی در مسئولیت سنگین و حساس ریاست‌جمهوری، در شرایط خطیر امروز کشور و وضعیت به‌غایت دشوار معیشت مردم، و نیز نگرانی‌های جدی نسبت به آینده، بر خود فرض دانستم نکاتی را در قالب این نامه با جنابعالی در میان بگذارم. امید است مورد توجه و تأمل قرار گیرد.

جنابعالی به‌خوبی واقفید که امروز کشور با بحران‌های چندوجهی و پیچیده‌ای مواجه است که در طول ۴۷ سال حیات جمهوری اسلامی کم‌تر سابقه داشته یا شاید هرگز با این شدت تجربه نشده‌اند. ابهام نسبت به چشم‌انداز آینده، نااطمینانی عمومی و افول سرمایه‌ی اجتماعی از مهم‌ترین پیامدهای این وضعیت دشوار است.

اگرچه عوامل متعددی در بروز شرایط کنونی مؤثر بوده‌اند، اما آنچه مورد اجماع بسیاری از دلسوزان و عقلای کشور است، فقدان یک راهبرد مشخص، سازنده و آینده‌نگر در سیاست خارجی، به‌ویژه در قبال ایالات متحده آمریکا است، کشوری که همواره یکی از عوامل اصلی مشکلات به‌ویژه در عرصه‌ی اقتصادی و معیشتی کشور بوده است. عدم برخورد راهبردی و واقع‌بینانه با مسائل، و ناتوانی در استفاده از فرصت‌های تاریخی موجب شده است فرصت‌ها از دست بروند و تهدیدها روزبه‌روز پررنگ‌تر و پرهزینه‌تر شوند.

بازخوانی تحولات و مرور مهم‌ترین وقایع روابط ایران و آمریکا از کودتای ۲۸ مرداد گرفته تا اشغال سفارت آمریکا، از پیشنهاد رئیس‌جمهور وقت آمریکا برای ارسال سلاح به ایران در ماجرای مک فارلین گرفته تا سیاست مهار دوگانه‌ی آمریکا در ۸ سال جنگ ایران و عراق، از ساقط کردن هواپیمای مسافربری ایران گرفته تا عذرخواهی رئیس‌جمهور و وزیر خارجه‌ی آمریکا بابت دخالت‌های گذشته در ایران، از همکاری دولت و سپاه پاسداران با آمریکا در سرنگونی حکومت طالبان گرفته تا مذاکرات ایران و آمریکا و امضای برجام، از خروج یک‌جانبه‌ی دولت ترامپ از برجام گرفته تا ترور سردار سلیمانی، و از تمایل دولت بایدن به احیای برجام و عدم پاسخ مناسب ایران گرفته تا اقدامات خصمانه‌ی آمریکا در دوره‌ی دوم ترامپ و بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران، به‌خوبی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران تاکنون فاقد یک راهبرد منسجم، واقع‌بینانه و بلندمدت در قبال آمریکا بوده و مسیر طی‌شده دستاورد مطلوبی برای کشور نداشته است. تحلیل صادقانه‌ی این روند، بدون تردید ما را به لزوم بازنگری جدی در سیاست خارجی به طور کلی و در قبال آمریکا به طور خاص رهنمون می‌سازد.

پس از ۴۷ سال سیاست‌های مبتنی بر آرزو که امروز هزینه‌ها و نتایج نامطلوب آن پیش روی ماست، اینک زمان آن است که در زمین واقعیت گام برداریم و با تجدیدنظر در آن سیاست‌ها رویکرد خود را تغییر دهیم. باید با واقع‌بینی نسبت به نقاط قوت و ضعف خود، ببینیم امروز در رابطه با آمریکا در چه نقطه‌ای قرار داریم و می‌خواهیم در آینده به چه نقطه‌ای برسیم و با تدوین نقشه‌ی راه، گام‌ها را تعریف و مشخص و طبق آن حرکت کنیم. مادامی که چشم‌انداز و نقشه‌ی راه روشن نداشته باشیم و بر حرکت در مسیر تعیین‌شده در راهبرد پای نفشاریم، همچنان در سردرگمی و انفعال باقی خواهیم ماند و در بهترین حالت به واکنش‌های مقطعی و منفصل بسنده خواهیم کرد.

هدف ما طبعاً تأکید بر اعتماد به آمریکا نیست، بلکه سخن بر سر آن است که بدون استراتژی و نگاه واقع‌بینانه، فرصت‌ها یا از دست می‌روند یا قابل استمرار نیستند و یا در بسیاری از اوقات به تهدید تبدیل می‌شوند، و کشور متحمل هزینه‌های گزاف می‌شود. اکنون زمان آن فرا رسیده است که با بهره‌گیری از تجربیات گذشته و تجدیدنظر در سیاست خارجی، به سمت اعتدال و دیپلماسی خلاق حرکت کنیم.

بدیهی است که اعتماد متقابل میان دو کشوری که دهه‌ها در مسیر تقابل و تخاصم بوده‌اند، به سادگی حاصل نمی‌شود. اما دیپلماسی باید بتواند با شناسایی و برجسته کردن منافع مشترک، با خلاقیت و ابتکار فرصت‌سازی کند و راه‌کارهایی بیافریند و توافق‌هایی را شکل دهد که نقض آن برای طرفین هزینه‌بر و استمرار آن برای طرفین سودمند باشد. هرچند، شوربختانه در شرایطی که کشور بیش از هر زمان به چنین دیپلماسی‌ای نیاز دارد، نشانی از آن در رفتار دست‌اندرکاران سیاست خارجی دولت مشاهده نمی‌شود.

مرور وضعیت کشورهای چین و ویتنام که تجربه‌ای کمابیش مشابه ما داشته‌اند، ولی با تجدیدنظر بنیادی در رویکرد خود و در پیش گرفتن سیاست تعامل‌گرایانه توانسته‌اند از بحران خارج شوند و ضمن بهبود معیشت و شرایط زیست مردم خود و دستیابی به رشدهای بالا، نقش خود را در مناسبات بین‌المللی ارتقا بخشند، ممکن است در تردیدزدایی از ضرورت تحول و تصمیم جدی برای اصلاح مسیر سودمند باشد.

امید است در دوران مسئولیت جنابعالی، شاهد آغاز فصلی تازه و گره‌گشا در سیاست خارجی جمهوری اسلامی باشیم که در آن منافع و کرامت مردم، عزت ملی و آینده‌ی کشور بر بنیاد واقع‌بینی و تدبیر، مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرد.

آذر منصوری
دبیرکل حزب اتحاد
۲۷ مهرماه ۱۴۰۳