iran-emrooz.net | Tue, 23.12.2025, 7:48

لیزی پورتر، احمد فلاحه / خبرگزاری رویترز / ۲۲ دسامبر ۲۰۲۵

«روزنامه نشنال» (روزنامه انگلیسی‌زبان متعلق به امارات عربی متحده) از طولانی‌ترین خط مقدم باقی‌مانده در سوریه بازدید کرده و با ساکنانی نگران که در آرزوی صلح هستند گفت‌وگو می‌کند.

اگر این منطقه یک میدان درگیری نبود، منظره روبه‌روی دریاچه اسد می‌توانست بسیار زیبا باشد. حواصی در کنار آب به تغذیه مشغول است و نور خورشید بر سطح دریاچه می‌درخشد. اما اینجا طولانی‌ترین خط مقدم باقی‌مانده در سوریه است؛ خطی که صدها کیلومتر امتداد دارد، از مرز ترکیه آغاز می‌شود و تا مرز عراق ادامه پیدا می‌کند.

در امتداد مسیر رودخانه عظیم فرات، این منطقه از زمان سقوط رژیم بشار اسد در دسامبر گذشته، به یکی از اصلی‌ترین گسل‌های امنیتی کشور تبدیل شده است؛ در حالی که دولت جدید سوریه برای بستن شکاف‌ها و تثبیت کنترل خود بر کشور با چالش‌های جدی روبه‌روست.

در آن سوی دریاچه، مواضع نیروهای «نیروهای دموکراتیک سوریه» (SDF) قرار دارد؛ شبه‌نظامیان تحت رهبری کُردها و مورد حمایت آمریکا که هنوز در ارتش سوریه تحت فرماندهی دمشق ادغام نشده‌اند. اندکی بیش از ۱۲ ماه پیش، هم‌زمان با فروپاشی رژیم پیشین، نیروهای «نیروهای دموکراتیک سوریه» تحت فشار گروه‌های مسلح همسو با تهاجم پیروز شورشیان به سمت دمشق، به سوی شرق رانده شدند.

اگرچه خط مقدم جابه‌جا شده، اما از میان نرفته است. بخش قابل‌توجهی از شمال‌شرق سوریه ــ منطقه‌ای که شامل بخش اعظم منابع آب و انرژی کشور، از جمله سد تشرین، می‌شود ــ همچنان تحت کنترل شبه‌نظامیان کُرد قرار دارد. در سوی تحت کنترل دولت، ایست‌های بازرسی در مسیرهای منتهی به مناطق «نیروهای دموکراتیک سوریه»، از میان تپه‌های کم‌ارتفاع و باغ‌های زیتون در منطقه الخفصه عبور می‌کنند.

در ماه مارس، مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، و احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که هدف آن ادغام نیروهای کُرد در ساختارهای مرکزی نظامی و غیرنظامی کشور تا پایان سال جاری بود.

اما با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل تعیین‌شده، اجرای واقعی این توافق هنوز آغاز نشده است. با وجود میانجی‌گری آمریکا، اختلاف‌نظرها به‌ویژه بر سر این موضوع بالا گرفت که آیا نیروهای «نیروهای دموکراتیک سوریه» می‌توانند به‌صورت یگان‌های منسجم باقی بمانند یا باید در تیپ‌های ارتش سوریه پراکنده شوند. با گذشت ماه‌ها از امضای توافق در مارس، درگیری‌ها در امتداد این خط مقدم، به‌ویژه در اطراف منطقه راهبردی سد، میان نیروهای دولتی و «نیروهای دموکراتیک سوریه» ادامه داشته است.

یکی از مقامات امنیتی مستقر در این منطقه این ماه به روزنامه نشنال گفت: «دو روز پیش یک حمله پهپادی رخ داد و حملات تقریباً هر روز اتفاق می‌افتد.»

برخی از مقامات در مناطق تحت کنترل دولت نسبت به موفقیت این توافق بدبین هستند. آن‌ها نیروهای «نیروهای دموکراتیک سوریه» را به «خرابکاری» متهم می‌کنند و می‌گویند اختلافات داخلی درون این سازمان روند ادغام را متوقف کرده است.

این مقام امنیتی افزود: «آن‌ها حتی یک درصد از توافق را اجرا نکرده‌اند. در حال حفر سنگر هستند، همچنان سربازگیری می‌کنند و مردم ما را هدف حمله قرار می‌دهند.»

در مقابل، نیروهای دموکراتیک سوریه، نیروهای دولتی را به تشدید تنش‌ها از طریق ادامه حملات متهم کرده و مسئولیت آن را متوجه دمشق می‌دانند. این گروه روز سه‌شنبه اعلام کرد که در پی انفجار ناشی از یک پهپاد انتحاری، دو تن از نیروهایش زخمی شده‌اند و تأکید کرد که «حق مشروع پاسخ‌گویی را برای خود محفوظ می‌داند».

نقش ترکیه

نیروهای دموکراتیک سوریه، مجموعه‌ای از شبه‌نظامیان چندقومیتی با فرماندهی کُردها هستند که از سوی آمریکا به‌عنوان شریک در مبارزه با داعش حمایت می‌شوند. این نیروها شاخه نظامی منطقه شمال‌شرق سوریه محسوب می‌شوند؛ منطقه‌ای که در جریان جنگ داخلی سوریه، ادعای خودمختاری کرده است. برآوردها از تعداد نیروهای «نیروهای دموکراتیک سوریه» بسیار متفاوت است و بین ۵۰ هزار تا ۱۰۰ هزار نفر ذکر می‌شود.

ترکیه که پس از سقوط بشار اسد نفوذش در سوریه به‌طور چشمگیری افزایش یافته، نیروهای دموکراتیک سوریه را امتداد «حزب کارگران کردستان» (پ‌ک‌ک) می‌داند؛ گروهی مسلح که آنکارا آن را سازمانی تروریستی تلقی می‌کند و طی چهار دهه گذشته درگیر شورشی مسلحانه علیه دولت ترکیه بوده است.

پ‌ک‌ک امسال انحلال و خلع سلاح خود را اعلام کرد، اما نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) اعلام کردند که این اقدام شامل نیروهای آن‌ها نمی‌شود. بن‌بست موجود در سوریه، تلاش‌ها برای پیشبرد روند صلح ترکیه را با خطر مواجه کرده است؛ چرا که آنکارا می‌گوید این گروه ــ که از نگاه ترکیه، «نیروهای دموکراتیک سوریه» را نیز دربر می‌گیرد ــ باید به‌طور کامل خلع سلاح شود. در مقابل، مقام‌های سوری سرنوشت جنگجویان خارجی وابسته به پ‌ک‌ک در داخل کشور را یکی دیگر از موانع بالقوه می‌دانند.

عبدالملک الشیخ، معاون مدیر منطقه منبج، به روزنامه نشنال گفت: «آن‌ها ممکن است به مانع اصلی اجرای این توافق تبدیل شوند. ما به تصمیم رسمی دولت و مسیر کنونی مذاکرات پایبند هستیم.»

ترکیه برای اجرای توافق ماه مارس فشار آورده است و مقام‌های ارشد این کشور می‌گویند هدف نهایی، حذف نیروهای دموکراتیک سوریه و «یگان‌های مدافع خلق» (YPG) ــ شبه‌نظامیان کُردی که ستون فقرات «نیروهای دموکراتیک سوریه» را تشکیل می‌دهند ــ است.

هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، اعلام کرده است که آنکارا نمی‌خواهد به ابزارهای نظامی متوسل شود، اما هشدار داده که صبر ترکیه در قبال «نیروهای دموکراتیک سوریه» «رو به پایان است».

زندگی زیر حاکمیت «نیروهای دموکراتیک سوریه»

منبج، نزدیک‌ترین شهر به خط مقدم، در جریان پیشروی نیروهای همسو با دولت در دسامبر گذشته به سمت شرق، از کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» خارج شد. نشانه‌هایی از حاکمیت پیشین «نیروهای دموکراتیک سوریه» همچنان در ورودی‌های تونل‌هایی در اطراف شهر دیده می‌شود؛ تونل‌هایی که برای پناه گرفتن در برابر حملات نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در حاشیه شهر، تابلویی کنار جاده نصب شده که روی آن نوشته شده است: «هشدار: این جاده به مناطق تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» منتهی می‌شود.»

غیرنظامیان سوری ساکن مناطق تحت کنترل دولت، از تسلط «نیروهای دموکراتیک سوریه» بر بخش عمده منابع طبیعی سوریه و ادعاهای ارضی آن‌ها بر مناطقی که ساکنانش از نسخه فدرالیسم مورد نظر این گروه استقبال نمی‌کنند، ناخشنود هستند.

یکی از ساکنان منطقه‌ای کم‌جمعیت در نزدیکی خط مقدم گفت: «ادغام آن‌ها در نیروهای تحت کنترل دمشق، مهم‌ترین اتفاقی است که باید در سوریه رخ دهد. آن‌ها بخش بزرگی از سوریه را تصرف کرده‌اند، در حالی که حقشان نیست. مردم آن مناطق از «نیروهای دموکراتیک سوریه» حمایت نمی‌کنند و این گروه آن‌ها را در تنگنا قرار داده است.»

مظلوم عبدی هفته گذشته در یک سخنرانی اعلام کرد که «نیروهای دموکراتیک سوریه» «آماده حل‌وفصل مسائل بر اساس توافق ۱۰ مارس و جلب حمایت همه طرف‌هاست»، اما هم‌زمان از تداوم خودگردانی در مناطقی که هم‌اکنون تحت کنترل نیروهایش قرار دارد سخن گفت؛ موضوعی که دمشق بارها آن را رد کرده است.

بی‌ثباتی مداوم در این بخش از شمال سوریه، طی یک سال گذشته تأثیر ملموسی بر زندگی غیرنظامیان گذاشته است.

در روستای ابو قلقل، چند کیلومتری خط مقدم در منطقه تحت کنترل دولت، خانواده‌هایی که یک سال پیش در جریان درگیری میان نیروهای همسو با دولت و «نیروهای دموکراتیک سوریه» آواره شدند، همچنان در وضعیت بلاتکلیف به سر می‌برند.

عزیزه السالم، ۶۳ ساله، می‌گوید او و خانواده گسترده‌اش یک شب یخبندان در دسامبر گذشته، زمانی که بمباران‌ها آغاز شد، از روستای حاج حسین ــ واقع در شرق فرات و تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» ــ گریختند. او نمی‌داند چه کسی مسئول این حمله بوده یا چرا روستایشان هدف قرار گرفته است.

او از خانه آجری نارنجی‌رنگی که خانواده‌اش با اجاره ماهانه ۱۵ دلار در آن ساکن هستند، به روزنامه نشنال گفت: «آمدن به اینجا بهتر از مردن بود.»

این خانواده برای تأمین حداقل‌های زندگی به کمک‌های مردمی متکی هستند و خانم السالم، مادر هفت فرزند، با خنده‌ای تلخ از احتمال خوردن گوشت سخن می‌گوید: «این فقط برای کسانی است که پول دارند.»

داماد او، محمد حسین، ۳۰ ساله، می‌گوید دو مرغداری خود را که ارزشی حدود ۵ هزار دلار داشتند، از دست داده است. او می‌گوید طی یک سال گذشته، هر بار با پرداخت ۳۰۰ هزار لیره سوری (حدود ۲۷ دلار) به قاچاقچیان و پرداخت رشوه، به‌طور مخفیانه برای سرکشی به اموالش بازگشته، اما این کار بسیار خطرناک بوده است.

او می‌افزاید: «نیروهای دموکراتیک سوریه مرا به‌دلیل سربازگیری اجباری تحت تعقیب دارند.»

مقام‌های سوری، سازمان‌های حقوق بشری و تحلیلگران، مواردی از «سربازگیری اجباری مردان، زنان و کودکان» در مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه («نیروهای دموکراتیک سوریه») را مستند کرده‌اند. آژانس پناهندگی اتحادیه اروپا در ماه ژوئیه اعلام کرد که این اقدامات مصداق «جذب اجباری» و آزار و اذیت توسط گروه‌های مسلح است.

نیروهای دموکراتیک سوریه در سال ۲۰۱۹ با یک برنامه اقدام برای ممنوعیت به‌کارگیری کودکان در جنگ موافقت کردند، اما سازمان دیده‌بان حقوق بشر سال گذشته اعلام کرد که نهادهای وابسته به این نیروها همچنان به جذب افراد زیر سن قانونی برای اهداف نظامی ادامه می‌دهند. در ماه اکتبر نیز «شبکه سوری حقوق بشر»، یک نهاد ناظر، موارد گسترده بازداشت با هدف سربازگیری اجباری را در مناطق تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» ثبت کرد.

محمد حسین اکنون می‌تواند به مناطقی سفر کند که پیش‌تر تحت کنترل رژیم اسد بودند، اما با وجود ادامه تهدید سربازگیری اجباری، احساس می‌کند قادر به بازگشت به روستای خود که همچنان تحت حاکمیت «نیروهای دموکراتیک سوریه» است، نیست. او خواستار پیوستن این نیروها به دمشق است.

او گفت: «آن‌ها خواهان تمرکززدایی هستند. ما نمی‌توانیم با این وضعیت زندگی کنیم؛ ما یک نظام متمرکز می‌خواهیم.»

حوادث خشونت‌بار

اشکال دیگر خشونت نیز زخم‌های عمیقی بر روان غیرنظامیان بر جای گذاشته است. در حاشیه شهر منبج، برخی از بازماندگان حمله خودروی بمب‌گذاری‌شده‌ای که در ماه فوریه دست‌کم ۲۰ کشته بر جای گذاشت، همچنان در حال بهبودی هستند.

نجیه غبیا الثانی، ۵۰ ساله، می‌گوید در ماه فوریه همراه با نزدیک به ۴۰ زن دیگر در یک کامیون در حال حرکت بود که خودرویی مملو از مواد منفجره در کنار جاده و در نزدیکی آن‌ها منفجر شد. او به دلیل جراحات ناشی از ترکش‌ها پنج روز در بیمارستان بستری بود و پس از آن به محل کارش بازگشته، اما خاطرات آن روز همچنان رهایش نمی‌کند. هیچ گروهی مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفت.

او از خانه‌اش در اردوگاه آوارگان رسم الاخضر به روزنامه نشنال گفت: «وقتی سوار ماشین می‌شوم تا به محل کار بروم، قلبم تند می‌زند. احساس می‌کنم ماشین قرار است منفجر شود. انگار دچار یک عقده روانی شده‌ام. تصویر انفجار و آن لحظه، تا روزی که بمیرم، رهایم نخواهد کرد.»

بسیاری از ساکنان این اردوگاه اهل مناطق اطراف دیرحافر هستند؛ شهری که هم‌اکنون تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» قرار دارد و آن‌ها در جریان درگیری‌های سال ۲۰۱۷ از خانه‌های خود آواره شدند. پس از آنکه سال گذشته این اردوگاه از کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» خارج و به دست نیروهای همسو با دولت افتاد، محدودیت‌های رفت‌وآمد از میان برداشته شد.

ابراهیم الاحمد، ۵۴ ساله، گفت: «قبلاً مثل زندان بود؛ نیروهای «نیروهای دموکراتیک سوریه» فقط در ساعات مشخصی اجازه خروج به ما می‌دادند.»

اما دو دختر او، خلود ۱۸ ساله و هیام ۲۲ ساله، در انفجار خودروی بمب‌گذاری‌شده ماه فوریه جان باختند. شادی او از سقوط رژیم اسد و آزادی رفت‌وآمد به اردوگاه، با این فقدان سنگین درهم آمیخته است.

او گفت: «آن‌ها از آزادی خوشحال بودند، چون می‌توانستیم هر وقت خواستیم به هر جا برویم. اما بعد از آن، آنچه رخ داد، رخ داد؛ انفجار.»

عبدالملک الشیخ، معاون مدیر منطقه منبج، گفت در صورت تحقق ادغام، آماده همکاری با مقام‌های کُرد خواهد بود. او افزود که خود و همکارانش در انتظار دریافت دستورهای بیشتر از دمشق هستند. این اظهارات در گفت‌وگویی در مقابل ساختمانی کم‌ارتفاع از بلوک سیمانی بیان شد که اکنون به‌عنوان مقر ادارات محلی استفاده می‌شود. آن‌ها از زمان بازپس‌گیری کنترل منطقه از «نیروهای دموکراتیک سوریه» در سال گذشته، در تلاش برای بهبود خدمات در این منطقه با جمعیتی حدود یک میلیون نفر هستند. در یک کارزار جمع‌آوری کمک مالی اخیر، ۱۲ میلیون دلار برای بازسازی مدارس و ساختمان‌های دولتی گردآوری شد.

او گفت: «ما قاطعانه باور داریم که کُردهای میهن‌دوست بسیاری در شرق فرات وجود دارند که مانند ما به‌دنبال راه‌حل هستند. همچنین سیاستمداران کُرد ارشد در سطح ملی حضور دارند که با ما و با رویکرد دولت سوریه همراه‌اند و همانند ما به حفظ وحدت و انسجام ملی پایبند هستند.»

در بازگشت به ابو قلقل، عزیزه السالم آرزوی آینده‌ای را دارد که در آن بتواند با آسودگی خاطر زندگی کند.

او گفت: «می‌خواهم بتوانم شب‌ها سرم را روی دستم بگذارم و بخوابم، بدون نگرانی از اینکه اتفاقی بیفتد، بدون ترس از حمله یا گلوله.»