iran-emrooz.net | Mon, 17.11.2025, 8:26

الهه موسوی / اعتماد

جنگل «توسکاجاری بورسله» واقع در بخش بابل‌کنار شهرستان بابل مورد تصرف و ساخت وساز یک فرد پرنفوذ قرار گرفته است. این فرد همراه با برادران و عموزاده‌های خود، با ساخت چند واحد دامسرای غیرمجاز در داخل اراضی ملی وجنگلی، قوانین منابع طبیعی را نقض کرده و در شهریورماه امسال، برای دسترسی آسان‌تر به این واحدها، یک راه غیرمجاز را در قلب جنگل‌های «توسکاجاری بورسله »، «تیرکن»  و «ولیکستان » ایجاد کرده که از«ولیکستان » به «تیرکن » و «لپور » متصل می‌شود؛ راهی که در واقع مسیری جنگلی با تخریب و جنگل‌تراشی، از بابلکنار به جنگل «سوادکوه شمالی » ایجاد کرده است.

ماجرا از این قرار است که یکی از بستگان یک مسوول سابق در استان با ساخت‌وساز چند واحد تالار دامی و دامسرا که بخشی از آن مسکونی است، در جنگل و اراضی ملی، تخلف کرده و حالا در آخرین اقدام خود، حدود ۶ کیلومتر جاده جنگلی در سکوت کامل اداره کل ساری در قلب جنگل‌های چندمیلیون ساله هیرکانی انجام داده است.

پیش از این و قبل از ساخت جاده جنگلی، همین فرد، ساخت وساز در اراضی ملی داشته که نه تنها با او برخورد نشده، بلکه مسوولان منابع طبیعی وقت، چشمان خود را بر ساخت واحدهای تالار دامی غیرمجاز در «جنگل توسکا » نیز بستند؛ بدون اینکه اقدام قضایی علیه این قانون شکنی از سوی منابع طبیعی صورت بگیرد. برای تخلف‌های این فرد که تصاویری از سازه‌هایش در جنگل موجود است تا چند روز اخیر نه پرونده‌ای تشکیل شده و نه برخورد جدی صورت گرفته و تنها پس از ارسال گزارش‌های مردمی در دو، سه روز گذشته، اقدام‌ها آغاز شده است.

ساخت این جاده در شهریورماه امسال در اراضی جنگلی «ولیکستان» به تیرکن- لفور بخش بابلکنار در نزدیکی منطقه بکر و زیبای «هفت آبشار » که به دلیل اهمیت بالای آن از منظر اکولوژیک، در فهرست «میراث جهانی یونسکو » ثبت شده، صورت گرفته است. همچنین برای احداث این جاده درختان جنگلی زیادی از گونه‌های بسیار شاخص هیرکانی مانند توسکا، افرا، بلوط، ممرز، شیردار و ولیک و دیگر گونه‌های ارزشمند پهن برگ خزری قطع شده است. حالا با گذشت بیش از دوماه از این تخلف، تازه چند روزی است که اداره کل منابع طبیعی مازندران-ساری اقداماتی را انجام داده است.

این جاده جنگلی بدون مجوز که گفته می‌شود در شهریورماه احداث شده حدود ۴ کیلومتر طول دارد و هدف از ساخت آن در قلب جنگل، دسترسی آسان به تالار دامی و دامسرای این افراد بوده است.

به گفته منابع آگاه، ساخت تالار دامی نیز بدون مجوز بوده و البته قطعا نمی‌توانسته بدون موافقت‌های ضمنی و چشم‌پوشی مسوولان منابع طبیعی منطقه صورت بگیرد؛ چرا که ساخت چنین سازه‌ای کار یک روز و یک هفته نبوده و موضوعی نیست که بتوان آن را پنهانی انجام داد. گفته می‌شود این کار با حمایت برخی مدیران محلی و افراد صاحب نفوذ انجام شده است.

به گفته منابع آگاه محلی، پیش از این و در سال ۱۳۹۷ نیز عده‌ای درصدد بودند که این راه را در منطقه فوق ایجاد کنند که با ورود اداره کل منابع طبیعی وقت و با استفاده از ماده ۴۲ و با همت جنگلبانان و دستگاه قضایی وقت، جلوی این کار گرفته شد.

منابع طبیعی: جاده را بستیم!

در حالی که منابع آگاه محلی خبر می‌دهند که برای ساخت این جاده که در شهریور ماه اتفاق افتاده صدها درخت جنگلی قطور هیرکانی قطع شده و در آن منطقه قبلا جاده‌ای نبوده است، علی باقری، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری در گفت‌وگو با «اعتماد» می‌گوید که این جاده پیش از این با عرض کمتر در آن منطقه وجود داشته است. او می‌افزاید: «این جاده جدید نیست و پیش از این نیز در آن محل وجود داشته که اینها فقط اخیرا آن را کمی تعریض کرده‌اند و فقط حدود ۵ تا ۶ درخت را ریشه کن کرده‌اند و درختان زیادی قطع نشده است!»

او می‌افزاید: « حدود ۷-۶ نفر دامدار در گذشته از این مسیر ادوات کشاورزی را عبور می‌دادند و رفت وآمد می‌کردند و حالا آن را فقط به قدر ۲ کیلومتر عریض کرده‌اند. در روزهای اخیر که مطلع شدیم بلافاصله با متخلفان برخورد کردیم و شخص متخلف را فورا با کمک آقای دادستان محترم، بازداشت کردیم. پرونده این شخص در دست بررسی و جاده مسدود شده است.»

باقری تاکید می‌کند که ما طبق قانون با این متخلفان برخورد می‌کنیم. او در پاسخ به این پرسش خبرنگار «اعتماد» که آیا دامسرای آنها که به‌طور غیرمجاز ساخته شده و خلاف «قوانین عدم حضور دام در جنگل» است تخریب و منطقه خلع ید می‌شود، می‌گوید: « آنها دامدار هستند و می‌توانند دامداری داشته باشند! و این ساخت و ساز در مدیریت‌های گذشته اتفاق افتاده است؛ ولی این برای ما هم قابل قبول نیست که داخل جنگل ساخت و ساز صورت بگیرد و ما آن را بررسی خواهیم کرد و بر حسب قانون اگر خارج از «دستورالعمل خروج دام از جنگل»  باشد تخریب خواهیم کرد.»

او همچنین در پاسخ به‌این پرسش که چرا پیش از این و در هنگام ساخت جاده در شهریور ماه جلوی این تخلف گرفته نشد؟ و متخلف با خیال راحت ماشین‌های سنگین به جنگل برده است و راه ساخته یا به قول شما تعویض کرده، می‌گوید: « در هر جای جنگل‌های شمال بروید، مشاهده می‌کنید که این مدل دامداری‌ها وجود دارند! البته ما اجازه نمی‌دهیم و اینها دهه‌های قبل در اینجا ساخته‌اند!»

مدیرکل منابع طبیعی مازندران- ساری خبر از ۳۰باند سازمان یافته در حوزه منابع طبیعی شرق استان می‌دهد که با تلاش همکاران ما بسیاری از آنها دستگیر و زندانی شدند و با نیابت قضایی مراکز فعالیت آنها را پلمب کردیم.  آقای مدیرکل منابع طبیعی وآبخیزداری مازندران-ساری اما هیچ توضیحی نمی‌دهد که دامدار چرا باید اساسا ادوات کشاورزی داشته باشد و چرا باید آن را به جنگل‌های انبوه هیرکانی ببرد؟ آن هم در فصل زمستان که کشاورزی انجام نمی‌شود. او به گونه‌ای درباره «فقط ۲‌کیلومتر تعریض جاده » در قلب جنگل آن هم به‌طور غیرمجاز سخن می‌گوید که گویی این تخلف، چندان مهم نبوده است !

جنگل‌های هیرکانی در خطر انقراض

جنگل‌های پهن برگ هیرکانی که نزدیک به ۵۰ میلیون سال از عمر آنها می‌گذرد و به مادر هیرکانی در جهان شهرت دارند از آستارا در گیلان تا گلیداغ در گلستان به شکل نواری باریک با طول حدود ۸۰۰ کیلومتر و عرض بین ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر کشیده شده‌اند. هیرکانی دارای ۹۰ گونه درختی و ۲۱۱ گونه درختچه‌ای است و میراث طبیعی و ثروت ملی منحصر به فردی است که پس از عصر یخبندان، تنها در ایران باقی مانده‌اند. برداشت‌ها و دخالت‌های غیرکارشناسی انسانی حتی در قالب قانون از جمله «طرح‌های بهره‌برداری »، «تغییر کاربری به اراضی کشاورزی‌و انواع سدسازی‌ها» و اکنون «زمین‌خواری»، «ویلاسازی » و «جاده‌کشی» و اجرای طرح‌های بی‌ضابطه «گردشگری » و نیز «آتش‌سوزی »، آنها را در معرض خطر انقراض قرار داده است.

به گفته کارشناسان، علاوه بر ارزش این جنگل‌ها در حفظ منابع آبی، تعدیل آب وهوا، تامین و ذخیره آب مورد نیاز برای انسان و دیگر موجودات، جلوگیری از فرسایش خاک، مقابله با سیلاب و ترسیب کربن و ...، گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها فسیل‌های زنده طبیعی نادر و با ارزش به شمار می‌آیند.

هر چند انجیلی، بلوط، بلندمازو، راش، ممرز، افرا و توسکا در معرض انواع دست درازی‌ها قرار گرفته و وضعیت خوبی ندارند؛ ولی گونه‌هایی چون بارانک، سرخدار، لیلکی، ملچ، اوجا، شب خُسب در خطر انقراض است و به ندرت در جایی مشاهده می‌شود.

بحران آب در شمال کشور

از نگاه بسیاری شمال کشور همچنان آباد و سرسبز است؛ اما وضعیت هیچ یک از استان‌های شمالی نه تنها در شرایط نرمال نیست؛ بلکه اوضاع بحران آب، به هر سه استان شمال ایران که هیرکانی در آنها قرار گرفته، کشیده شده است.

وضعیت آب در استان گیلان که پربارش‌ترین و سرسبزترین استان کشور است، حالا بحرانی است و درحالی که ۸۵ روستا در گیلان درگیر تنش آبی هستند، معاون عمرانی استاندار گیلان نیز از آغاز به‌کار قرارگاه جهادی مدیریت آب خبر می‌دهد. همچنین بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌های این استان بر اثر کاهش بارش و برداشت بیش از اندازه خشک شده و سکونتگاه‌ها و نیز مناطق و عرصه‌های طبیعی با مشکل آب مواجه هستند.  وضعیت مازندران نیز به همین منوال و حتی بحرانی‌تر است؛ چرا که میانگین بارندگی از گیلان پایین‌تر بوده و هست. آمارها می‌گویند در حدود ۲۱۳ روستا و ۲۰ شهر در مازندران درگیر تنش آبی هستند.‌ کاهش بارش و کمبود آب برای زمین‌های کشاورزی در مازندران موجب تشکیل «قرارگاه مقابله با تنش آبی » در این استان شده است.

ماجرای بحران آب در گلستان از مرز تنش آبی نیز گذشته و این استان، حدود ۵ سال است که در تمام فصول سال، جیره‌بندی ۱۰ تا ۱۲ ساعته آب را در مرکز استان و دیگر شهرها و حتی اغلب روستاها تجربه می‌کند.  استان گلستان دارای ۱۳۰روستا با تنش آبی شدید بوده و به‌شدت نیازمند توجه است.

در این میان به گفته کارشناسان، آنچه مهم‌ترین علت بروز چنین بحرانی در استان‌های سرسبز ایران است، «تخریب پوشش گیاهی جنگلی ومرتعی » و فقدان مدیریت صحیح منابع آبی است که البته این یکی در سراسر کشور وجود دارد.

اما اگر قرار است هر دامدار و کشاورز برای دسترسی آسان به دامسرا یا اراضی زراعی خود جاده‌ای در دل جنگل بکشد و به نام دامداری و کشاورزی در اراضی ملی ویلا بسازد و به قانون دهن‌کجی کند، هیرکانی نخواهد توانست چتر حمایتی خود را بیش از این بر سر ساکنان خود و دیگر استان‌های اطرافش بگستراند. هیرکانی در معرض خطر است و تغییر اقلیم نیز به خاطر همین دست‌اندازی‌ها و تخریب‌ها رخ داده است. اگر برای آن فکری نکنیم زمان رو به پایان است. انقراض حیات در هیرکانی یعنی نابودی نیمه شمالی ایران و در خطر افتادن تمامیت ارضی کشور! آیا کسی این خطر را جدی می‌گیرد؟!