iran-emrooz.net | Sun, 12.10.2025, 7:49

دیوید کنر / واشنگتن پست / ۱۱ اکتبر ۲۰۲۵

اسناد فاش شده ایالات متحده نشان می‌دهد که حتی در زمانی که کشورهای کلیدی عربی جنگ در نوار غزه را محکوم می‌کردند، آن‌ها در سکوت، همکاری‌های امنیتی خود با ارتش اسرائیل را گسترش داده بودند. این روابط نظامی پس از حمله هوایی اسرائیل به قطر در ماه سپتامبر دچار بحران شد، اما اکنون ممکن است نقشی محوری در نظارت بر آتش‌بس تازه در غزه ایفا کند.

طی سه سال گذشته، با میانجی‌گری ایالات متحده، مقام‌های ارشد نظامی از اسرائیل و شش کشور عربی برای نشست‌های برنامه‌ریزی در بحرین، مصر، اردن و قطر گرد هم آمده‌اند.

روز چهارشنبه(۸ اکتبر ۲۰۲۵)، اسرائیل و حماس بر سر اجرای نخستین مرحله از چارچوب صلحی توافق کردند که به آزادی تمامی گروگان‌های در دست حماس و عقب‌نشینی جزئی نیروهای اسرائیلی از غزه منجر خواهد شد. مقام‌های آمریکایی روز پنجشنبه اعلام کردند که ۲۰۰ سرباز آمریکایی برای پشتیبانی از توافق آتش‌بس به اسرائیل اعزام خواهند شد و این نیروها با سربازانی از چند کشور عربی که در این همکاری امنیتی طولانی‌مدت مشارکت داشته‌اند، همراه خواهند شد.

حتی پیش از این اعلام رسمی، کشورهای عربیِ دخیل در این همکاری امنیتی حمایت خود را از طرح ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، برای پایان دادن به جنگ غزه اعلام کرده بودند. این طرح خواستار مشارکت کشورهای عربی در استقرار یک نیروی بین‌المللی در غزه است که مأموریت آن آموزش نیروی پلیس جدید فلسطینی در این منطقه خواهد بود.

در بیانیه‌ای مشترک، پنج کشور از شش کشور عربیِ درگیر اعلام کردند که از ایجاد سازوکاری «برای تضمین امنیت همه طرف‌ها» حمایت می‌کنند، اما از تعهد علنی به اعزام نیروهای نظامی خودداری کرده‌اند.

قطر، که پایتختش در ۹ سپتامبر هدف موشک‌های اسرائیلی قرار گرفت ــ حمله‌ای که رهبران حماس را هدف گرفته بود ــ یکی از کشورهایی بود که در خفا روابط خود را با ارتش اسرائیل تقویت کرده بود. طبق اسناد، در ماه مه ۲۰۲۴ مقام‌های ارشد نظامی اسرائیل و کشورهای عربی در پایگاه هوایی العدید، یکی از تأسیسات بزرگ نظامی ایالات متحده در قطر، گرد هم آمدند. در سند برنامه‌ریزی مربوط به این نشست، که دو روز پیش از آغاز آن نوشته شده بود، آمده است که هیئت اسرائیلی قرار بود مستقیماً به پایگاه هوایی پرواز کند تا از گذر از مبادی ورودی غیرنظامی قطر که می‌توانست موجب افشای عمومی این همکاری شود، پرهیز شود.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در تاریخ ۲۹ سپتامبر و بنا به درخواست دولت ترامپ، بابت این حمله از قطر عذرخواهی کرد و تعهد داد که چنین حملاتی دیگر تکرار نخواهد شد.

تهدید ایران، محرک اصلی همکاری کشورهای عربی و اسرائیل

اسناد نشان می‌دهد که تهدید ایران محرک اصلی نزدیکی بیشتر این کشورها بوده است؛ روابطی که تحت نظارت فرماندهی مرکزی ارتش ایالات متحده (سنتکام) شکل گرفته است. یکی از اسناد، ایران و گروه‌های شبه‌نظامی متحدش را «محور شرارت» توصیف می‌کند و سند دیگری نقشه‌ای از غزه و یمن نشان می‌دهد که موشک‌هایی بر فراز آن دو منطقه ترسیم شده‌اند؛ مناطقی که متحدان ایران در آن قدرت دارند.

پنج ارائه پاورپوینت از سنتکام، که کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی آن‌ها را به‌دست آورده و واشنگتن پست نیز آن‌ها را بررسی کرده است، جزئیات شکل‌گیری چیزی را تشریح می‌کنند که ارتش آمریکا آن را «ساختار امنیت منطقه‌ای» می‌نامد. در کنار اسرائیل و قطر، این ساختار شامل بحرین، مصر، اردن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی است. در اسناد از کویت و عمان به‌عنوان «شرکای بالقوه» یاد شده است که در جریان همه نشست‌ها قرار داشته‌اند.

این ارائه‌ها دارای طبقه‌بندی محرمانه نیستند و در اختیار شرکای این ساختار، و در برخی موارد همچنین در اختیار اعضای ائتلاف اطلاعاتی «فایو آیز» (استرالیا، کانادا، نیوزیلند، بریتانیا و ایالات متحده) قرار گرفته‌اند. این اسناد بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵ نوشته شده‌اند؛ یعنی پیش و پس از آغاز جنگ اسرائیل در غزه در اکتبر ۲۰۲۳.

ژنرال دن کین، رئیس ستاد مشترک ارتش، در یک کنفرانس خبری در پنتاگون پس از حملات ایالات متحده به ایران در ماه ژوئن.

کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ) و روزنامه واشنگتن پست با تطبیق جزئیات کلیدی این اسناد با بایگانی‌های رسمی وزارت دفاع آمریکا، اسناد نظامی بایگانی‌شده و دیگر منابع علنی، اصالت آن‌ها را تأیید کرده‌اند. تاریخ و مکان رزمایش‌ها و نشست‌های نظامی اعلام‌شده به‌طور عمومی، با گزارش‌های رسمی ارتش ایالات متحده منطبق بوده است و نام، درجه و سمت مقام‌های نظامی آمریکایی و خارجی نیز با سوابق عمومی مطابقت داشته است.

مقام‌های سنتکام از اظهار نظر برای این گزارش خودداری کردند. اسرائیل و شش کشور عربی عضو این ساختار نیز به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخی ندادند.

یکی از نشست‌ها، که در ژانویه در پایگاه نظامی فورت کمپبل در ایالت کنتاکی برگزار شد (در فاصله حدود یک ساعت رانندگی از نشویل)، شامل جلساتی بود که در آن نیروهای آمریکایی به شرکای خود آموزش می‌دادند چگونه تهدیدهایی را که از سوی تونل‌های زیرزمینی متوجه‌شان است شناسایی و خنثی کنند؛ ابزاری کلیدی که حماس در نوار غزه علیه ارتش اسرائیل به‌کار گرفته است. در سند دیگری اشاره شده که نیروهایی از شش کشور در رزمایشی برای نابودسازی تونل‌های زیرزمینی شرکت داشته‌اند، هرچند نام کشورها ذکر نشده است.

نیروهای سنتکام همچنین نشست‌های برنامه‌ریزی‌ای را رهبری کرده‌اند که هدف از آن‌ها اجرای عملیات اطلاع‌رسانی برای مقابله با روایت ایران بوده است ــ روایتی که ایران خود را «حامی منطقه‌ای فلسطینیان» معرفی می‌کند. بر اساس یکی از اسناد سال ۲۰۲۵، این عملیات‌ها همچنین با هدف «ترویج روایت شرکای منطقه‌ای درباره‌ی شکوفایی و همکاری منطقه‌ای» طراحی شده‌اند.

در حالی که همکاری‌های امنیتی با اسرائیل پشت درهای بسته گسترش می‌یافت، رهبران عرب در سطح علنی جنگ اسرائیل در غزه را محکوم می‌کردند. رهبران مصر، اردن، قطر و عربستان سعودی، کارزار نظامی اسرائیل را مصداق «نسل‌کشی» دانستند. رهبران قطر تندترین مواضع را اتخاذ کردند: امیر قطر در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر، این درگیری را «جنگی نسل‌کشانه علیه مردم فلسطین» توصیف کرد و اسرائیل را به‌عنوان «کشوری با رفتار خصمانه با محیط پیرامون خود و همدست در ایجاد نظامی آپارتایدی» مورد انتقاد قرار داد. وزارت خارجه عربستان سعودی نیز در ماه اوت اسرائیل را به «گرسنگی دادن» و «پاک‌سازی قومی» فلسطینیان متهم کرد.

در اشاره‌ای به حساسیت‌های سیاسی، در اسناد تأکید شده است که این همکاری «تشکیل یک ائتلاف جدید» نیست و تمامی نشست‌ها باید «به‌صورت محرمانه برگزار شوند».

امیـل حکیـم، مدیر امنیت منطقه‌ای در «مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی» (IISS)، اندیشکده‌ای مستقر در لندن، گفت ایالات متحده مدت‌هاست امیدوار است که همکاری نظامی میان اسرائیل و کشورهای عربی به عادی‌سازی سیاسی روابط میان آن‌ها بینجامد. او افزود، هرچند همکاری پنهانی با فرماندهان نظامی این کشورها می‌تواند از درگیری‌های سیاسی آشکار پرهیز کند، اما این رویکرد در عین حال «واقعیت تنش‌های میان طرف‌ها را پنهان یا کمرنگ می‌کند».

به گفتهٔ حکیـم، این تنش‌ها پس از حمله اسرائیل به قطر به‌روشنی آشکار شد: «یکی از اعضای کلیدی این تلاش آمریکایی به دیگری حمله کرده است، در حالی که آمریکا در نگاه دیگران یا بی‌تفاوت، یا همدست، یا ناآگاه جلوه می‌کند. این بی‌اعتمادی حاصل، تلاش‌های آمریکا را تا سال‌ها تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.»

یک شراکت پنهان

مقام‌های نظامی ایالات متحده وجود چنین شراکتی را به‌طور علنی تأیید کرده‌اند، اما درباره‌ی گستره‌ی همکاری اسرائیل و کشورهای عربی در چارچوب آن سخنی نگفته‌اند. در سال ۲۰۲۲، ژنرال کنت «فرانک» مک‌کنزی، فرمانده وقت سنتکام، در جلسه‌ای در کنگره، این همکاری را تلاشی دانست که «بر پایه‌ی شتاب ایجادشده از توافق‌های ابراهیم» بنا شده است؛ توافق‌هایی که روابط دیپلماتیک اسرائیل را با مراکش، امارات متحده عربی و بحرین برقرار کرد.

اسناد فاش‌شده نشان می‌دهند که محور اصلی این ساختار ــ طرح دفاع هوایی مشترک برای مقابله با موشک‌ها و پهپادهای ایران ــ طی سه سال گذشته از سطح نظری به مرحله عملی رسیده است. اسرائیل و کشورهای عربی در یک کنفرانس امنیتی در سال ۲۰۲۲ این طرح را امضا کردند و توافق نمودند که رزمایش‌های نظامی هماهنگ برگزار کرده و تجهیزات لازم را برای اجرای آن تهیه کنند. بر اساس این اسناد، تا سال ۲۰۲۴ سنتکام موفق شده بود بسیاری از کشورهای شریک را به سامانه‌های خود متصل کند، به‌گونه‌ای که آن‌ها قادر بودند داده‌های راداری و حسگری خود را در اختیار ارتش ایالات متحده قرار دهند و در مقابل، به داده‌های ترکیبی همه شرکا دسترسی داشته باشند.

در یکی از اسناد توجیهی آمده است که شش کشور از میان هفت شریک این ساختار، از طریق سامانه‌های وزارت دفاع ایالات متحده تنها به بخشی از تصویری هوایی از منطقه دسترسی دارند و دو کشور نیز داده‌های راداری خود را از طریق یکی از اسکادران‌های نیروی هوایی آمریکا به اشتراک می‌گذارند. همچنین کشورهای شریک در حال پیوستن به سامانه پیام‌رسان امنی هستند که توسط ایالات متحده اداره می‌شود تا بتوانند با یکدیگر و با ارتش آمریکا ارتباط برقرار کنند.

با این حال، این سامانه دفاع هوایی نتوانست از قطر در برابر حمله ۹ سپتامبر اسرائیل به پایتختش حفاظت کند. ژنرال درک فرانس، از فرماندهان نیروی هوایی آمریکا، به خبرنگاران گفت که سامانه‌های ماهواره‌ای و راداری ایالات متحده هشدار اولیه‌ای درباره آن حمله صادر نکردند، زیرا این سامانه‌ها «به‌طور معمول بر ایران و سایر مناطقی متمرکزند که احتمال می‌دهیم حمله‌ای از آن‌جا صورت گیرد.» قطر نیز اعلام کرد که سامانه‌های راداری‌اش در شناسایی پرتاب موشک‌ها توسط جنگنده‌های اسرائیلی ناکام مانده‌اند.

ساختمانی آسیب‌دیده در دوحه، قطر، پس از حمله هوایی اسرائیل به رهبران حماس در ۹ سپتامبر

گرچه قطر و عربستان سعودی روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل ندارند، اسناد سنتکام نشان می‌دهند که هر دو کشور قدرتمند حوزه خلیج فارس، نقشی پشت‌پرده و بسیار مهم در این همکاری نوپا ایفا کرده‌اند.

کنفرانس امنیتی ماه مه ۲۰۲۴ در پایگاه هوایی العدید نمادی از افزایش همکاری‌ها بود؛ در آن نشست، مقام‌های اسرائیلی گفت‌وگوهای دوجانبه‌ای با نمایندگان هر یک از کشورهای عربی حاضر برگزار کردند.

این کنفرانس همچنین حساسیت‌های دیپلماتیکی را که چنین گردهمایی‌هایی دربر دارند برجسته کرد. در بخشی از دستورالعمل با عنوان «نباید انجام شود» از شرکت‌کنندگان خواسته شده بود که از گرفتن عکس یا دادن هرگونه دسترسی به رسانه‌ها خودداری کنند. یادداشتی با حروف درشت در بالای برنامه روزانه نیز کارکنان را از محدودیت‌های غذایی برای شرکت‌کنندگان یهودی و مسلمان آگاه می‌کرد: «گوشت خوک و سخت‌پوستان ممنوع.»

نقش فعال عربستان سعودی

عربستان سعودی نقشی فعال در این همکاری ایفا کرده است و اطلاعات امنیتی خود را در حوزه‌های گوناگون با اسرائیل و دیگر شرکای عرب به اشتراک گذاشته است. در یکی از نشست‌ها در سال ۲۰۲۵، یک مقام سعودی به همراه یک مقام اطلاعاتی آمریکایی، گزارشی اطلاعاتی از تحولات سیاسی سوریه برای شرکا ارائه دادند که شامل نقش روسیه، ترکیه و نیروهای کرد در آن کشور می‌شد. این جلسه همچنین به بررسی تهدیدهای ناشی از گروه حوثی مورد حمایت ایران در یمن و فعالیت‌های گروه داعش در سوریه و عراق پرداخت.

برنامه‌ریزان نظامی سنتکام در حال کار بر روی گسترش بیشتر روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی در سال‌های آینده هستند.

در یکی از اسناد توجیهی سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی شده است که تا پایان سال ۲۰۲۶ «مرکز مشترک سایبری خاورمیانه» ایجاد شود تا به‌عنوان مقر آموزشی و عملیاتی برای آموزش و اجرای رزمایش‌های دفاع سایبری عمل کند. سند دیگری نیز خواستار ایجاد «مرکز ادغام اطلاعات» شده است تا کشورهای شریک بتوانند «عملیات در حوزه اطلاعاتی را به‌سرعت طراحی، اجرا و ارزیابی کنند.»

یکی از مقام‌های پیشین وزارت دفاع آمریکا، که به شرط ناشناس ماندن درباره موضوعات حساس نظامی سخن گفت، اظهار داشت که این نشست‌ها بیانگر روابط عمل‌گرایانه کشورهای عربی خلیج فارس با اسرائیل ــ و احترام آن‌ها به توان نظامی اسرائیل ــ است. او گفت: «به نظر می‌رسد همه آن‌ها معتقدند اسرائیلی‌ها هر کاری بخواهند، هر زمان که بخواهند، بدون اینکه کسی متوجه شود، می‌توانند انجام دهند.»

در حال حاضر، اسرائیل و حماس تنها بر سر مراحل اولیه یک توافق صلح به تفاهم رسیده‌اند و هنوز مسائل گسترده‌تری از جمله چگونگی اداره غزه حل‌وفصل نشده است. تحلیلگران امنیتی می‌گویند کشورهای خلیج فارس می‌توانند از نظر مالی و دیپلماتیک از یک نیروی بین‌المللی در غزه حمایت کنند، اما احتمالاً از اعزام نیروهای نظامی خود برای چنین مأموریت پیچیده و خطرناکی خودداری خواهند کرد.

توماس ژونو، استاد دانشگاه اتاوا و کارشناس مسائل امنیتی خاورمیانه، گفت: «در کشورهای خلیج فارس نگرانی زیادی وجود دارد درباره این‌که اسرائیلِ رها از قیدوبندها ممکن است چه اقداماتی انجام دهد. اما در عین حال، این کشورها برای تضمین امنیت خود به ایالات متحده متکی‌اند … و در کنار آن، به‌شدت از ایران نیز نگران‌اند.»

—-
* این گزارش به‌طور مشترک توسط واشنگتن پست و کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ) تهیه شده است. دن لاموث نیز در تهیه این گزارش مشارکت داشته است.