iran-emrooz.net | Thu, 28.08.2025, 11:25

خبرگزاری رویترز

اندکی پس از دیدار با ولادیمیر پوتین در مسکو در تاریخ ۶ اوت، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، خبر مهمی را به دونالد ترامپ رساند: رئیس‌جمهور روسیه آماده است امتیازات ارضی قابل‌توجهی بدهد تا به جنگ خود در اوکراین پایان دهد.

پس از گزارش ویتکاف به رئیس‌جمهور آمریکا – گزارشی که دو فرد آگاه از موضوع آن را شرح داده‌اند – ترامپ از «پیشرفت عالی» فرستاده‌اش تمجید کرد و با برگزاری یک نشست تاریخی با پوتین موافقت نمود و نشان داد که موضوع «تبادل سرزمینی» روی میز قرار دارد.

اما این تلاش دیپلماتیک خیلی زود به سردرگمی کشیده شد.

به گفته یک منبع آگاه، در تماس تلفنی ۷ اوت با چند تن از رهبران اروپایی، ویتکاف اعلام کرد که پوتین حاضر است از مناطق زاپوریژیا و خرسون اوکراین عقب‌نشینی کند، به شرطی که کی‌یف دونتسک و لوهانسک را واگذار کند.

چهار نفر آگاه از این گفت‌وگوها – از جمله مقام‌های آمریکایی و اروپایی که برای بحث درباره مسائل حساس خواستند نامشان فاش نشود – گفتند که این پیشنهاد بسیاری از حاضران در تماس را شگفت‌زده کرد، چرا که با ارزیابی‌های خودشان از موضع پوتین تفاوت چشمگیری داشت.

اما ویتکاف روز بعد روایت خود را تغییر داد. بر اساس گفته یکی از منابع، در تماسی که به ابتکار وزیر خارجه آمریکا، مارکو روبیو، با مشاوران امنیت ملی اروپایی برگزار شد، فرستاده ویژه گفت پوتین در واقع قصد نداشته از آن دو منطقه عقب‌نشینی کند.

یک مقام آمریکایی دیگر افزود، مقام‌های ایالات متحده در تماس گفته بودند پوتین سیگنال‌هایی از امتیازات کوچک‌تر داده است؛ از جمله اینکه حاضر است غرب رسماً زاپوریژیا و خرسون را به‌عنوان بخشی از خاک روسیه به رسمیت نشناسد.

رویترز نتوانست به‌طور مستقل مشخص کند در دیدار مسکو دقیقاً چه گفته شده است.

منبع آگاه از روندهای داخلی دولت ترامپ گفت، ویتکاف – یک سرمایه‌دار املاک که هیچ پیشینه‌ای در دیپلماسی ندارد – برخلاف پروتکل معمول، بدون حضور یادداشت‌بردار وزارت خارجه به دیدار رفت و بنابراین هیچ سندی از پیشنهادهای دقیق پوتین باقی نماند.

مصاحبه با بیش از دوازده مقام آمریکایی و اروپایی تصویری روشن‌تر از آخرین تلاش دولت ترامپ برای پایان جنگ اوکراین ارائه می‌دهد؛ تلاشی که در نهایت به نشست کم‌رمق ترامپ–پوتین در آلاسکا در ۱۵ اوت ختم شد. در آن نشست، دو رهبر جملات گرم رد و بدل کردند، اما توافق صلحی به دست نیامد.

تصویری که از دل این مصاحبه‌ها بیرون می‌آید، نشان‌دهنده رئیس‌جمهور آمریکایی است که مایل است در برخی تصمیمات سیاست خارجی به سرعت عمل کند و بیشتر بر مشاوران نزدیک و غریزه شخصی تکیه دارد تا کانال‌های دیپلماتیک سنتی و روندهای مشورتی که در بیشتر دولت‌های پیشین رایج بود.

حامیان ترامپ می‌گویند رویکرد او دستاوردهایی داشته که در دولت پیشین غیرقابل تصور بود؛ از جمله آغاز روابط آمریکا با دولت جدید سوریه، بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران و ایجاد خط مستقیم با پوتین که می‌تواند به جنگی پایان دهد که صدها هزار کشته بر جای گذاشته است.

اما منتقدان می‌گویند این سبک «تصمیم‌گیری لحظه‌ای» همچنین موجب سردرگمی در درون دولت و میان متحدان شده است.

کورت ولکر، سفیر پیشین آمریکا در ناتو و نماینده ویژه آمریکا در امور اوکراین در نخستین دوره ترامپ، گفت: «علیرغم برگزاری این نشست، جنگ اوکراین هیچ گامی به سمت پایان برنداشته است.»

او افزود: «ما دقیقاً همان جایی هستیم که قبل از روی کار آمدن ترامپ بودیم. روسیه حتی یک ذره هم موضعش را تغییر نداده است. جنگ همچنان ادامه دارد... ما استراتژی روشنی برای وادار کردن پوتین به توقف جنگ نداریم.»

کاخ سفید که به‌طور مستقیم به جزئیات ذکرشده در این گزارش نپرداخت، از سیاست خارجی کلی ترامپ دفاع کرد و کارنامه او را با رئیس‌جمهور پیشین مقایسه‌ای مثبت دانست.

آنا کلی، سخنگوی کاخ سفید گفت: «دولت ضعیف جو بایدن سیاست خارجی را درک نمی‌کرد و همان ‘روند سنتی’ او بود که اجازه داد روسیه به اوکراین حمله کند.»

او افزود: «در مقابل، رهبران جهان تأیید کرده‌اند که رئیس‌جمهور ترامپ ظرف دو هفته پیشرفت بیشتری به سوی صلح داشته تا جو بایدن در سه سال و نیم.»

به گفته یک مقام آمریکایی و منبعی آگاه از روندهای درون دولت، برخی از مقام‌های آمریکایی – از جمله کیت کلاگ، فرستاده آمریکا در امور اوکراین – از این موضوع ناراحت بودند که ویتکاف اطلاعات متناقض جدیدی وارد بحث کرده، آن هم درست زمانی که آمریکا سرانجام موضعی سخت‌گیرانه‌تر علیه روسیه اتخاذ کرده بود.

پیش از دیدار مسکو، دولت ترامپ اعلام کرده بود که اگر پوتین با پایان دادن به جنگ در اوکراین موافقت نکند، رئیس‌جمهور در تاریخ ۸ اوت روسیه را با تحریم‌ها یا تعرفه‌های جدید هدف قرار خواهد داد؛ ضرب‌الاجلی که آمد و گذشت.

وزارت خارجه – که مسئول امور عمومی مربوط به روبیو، ویتکاف و کلاگ است – اعلام کرد این سه مقام در اجرای سیاست خارجی «اول آمریکا»ی ترامپ «هم‌گام و هماهنگ» عمل می‌کنند.

تامی پیگوت، معاون اصلی سخنگوی وزارت خارجه، گفت: «هرگونه ادعای خلاف این، نادرست و غیرسازنده است.»

یک سخنگوی جداگانه از طرف کلاگ نیز همین موضع را تکرار کرد و گفت او و ویتکاف رابطه کاری نزدیکی دارند و مرتباً در تماس بوده‌اند. سفارت‌های اوکراین و روسیه در واشنگتن به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخی ندادند.

حاکم شدن سردرگمی فراآتلانتیکی

اتکای ترامپ به مشاوران مورد اعتمادش مانند ویتکاف، همزمان با پاکسازی گسترده در ساختار امنیت ملی ایالات متحده و برکناری یا جابجایی کارشناسان روسیه و اوکراین در پنتاگون، وزارت خارجه و شورای امنیت ملی همراه بوده است.

ویتکاف، که از دوستان نزدیک ترامپ است، به‌خاطر سخت‌کوشی‌اش مورد تحسین قرار گرفته است. اما برخی مقام‌های آمریکایی و اروپایی نگرانند که روس‌ها از بی‌تجربگی او در میز مذاکرات سوءاستفاده کنند؛ موضوعی که رویترز پیش‌تر نیز گزارش کرده بود.

در ساعات پس از دیدار ۶ اوت ویتکاف در مسکو، هم او و هم ترامپ چنین القا کردند که به یک دستاورد بزرگ رسیده‌اند. روز بعد ترامپ گفت که به‌زودی ممکن است با رهبر روسیه دیدار کند و بعدتر نیز اظهار داشت که برای پایان جنگ، تبادل سرزمین‌ها ضروری خواهد بود.

این موضوع مقام‌های اروپایی را نگران کرد؛ چرا که بیم داشتند سیاست ملایم‌تر آمریکا در برابر پوتین در دوره ترامپ، اوکراینی‌ها را وادار سازد تا برای پایان دادن به درگیری – که با اشغال کریمه در سال ۲۰۱۴ آغاز شد و با تهاجم همه‌جانبه در سال ۲۰۲۲ شدت گرفت – امتیازات دردناکی بدهند.

به گفته چند مقام آمریکایی و اروپایی، اروپایی‌ها روزهای بعد را صرف تلاش برای درک دقیق آنچه پوتین به ویتکاف گفته بود از طریق همتایان آمریکایی‌شان کردند.

بر اساس گفته یک مقام آمریکایی و یک منبع آگاه از روندهای درون دولت، برخی مقام‌های ارشد ایالات متحده – از جمله کلاگ و روبیو – نیز در ابتدا از جزئیات دیدار ویتکاف بی‌اطلاع بودند، با این‌حال، جزئیات بیشتری ارائه نشد.

حتی در حالی که برخی مقام‌های اروپایی علناً از تلاش‌های دیپلماتیک ترامپ تمجید می‌کردند، بسیاری در خفا نگران بودند.

به گفته یک منبع آلمانی آگاه از این هشدار، مقام‌های اوکراینی در ۱۳ اوت به مقام‌های ارشد آلمان گفتند که اطلاعات آن‌ها نشان می‌دهد پوتین قصد دارد از نشست با ترامپ برای خرید زمان تا پیش از یک حمله احتمالی روسیه در ماه‌های اکتبر یا نوامبر استفاده کند.

دولت آلمان از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کرد.

«ترامپ چاره‌ای جز این نخواهد داشت»

نشست ۱۵ اوت ترامپ با پوتین در انکوریج (آلاسکا) هیچ پیشرفت آشکاری به بار نیاورد. ترامپ پیش‌تر سطح انتظارات را پایین آورده بود و آن دیدار را صرفاً یک گام در فرآیند دیپلماتیک توصیف کرده بود، نه فرصتی برای دستیابی به توافق.

رئیس‌جمهور آمریکا هیچ امتیاز ارضی از طرف اوکراین نداد، اما پس از نشست گفت که آتش‌بس موقت شرط لازم برای صلح پایدار نیست – موضعی که پوتین دارد، اما بیشتر رهبران اروپایی با آن مخالف‌اند.

بلافاصله متحدان اروپایی شروع به برنامه‌ریزی کردند تا بر گام بعدی ترامپ تأثیر بگذارند.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، که قرار بود در ۱۸ اوت در واشنگتن با ترامپ دیدار کند، طبق گفته یک سخنگوی دولت آلمان، در تعطیلات آخر هفته از رهبران اروپایی خواست به او بپیوندند.

به گفته دو منبع اروپایی، رهبران اروپایی بحث کردند که آیا باید همراه زلنسکی بروند یا نه، تا از تکرار یک فاجعه مشابه دیدار فوریه در دفتر بیضی جلوگیری کنند؛ جایی که ترامپ و معاونش، جی.دی. ونس، به‌شدت از رئیس‌جمهور اوکراین انتقاد کرده بودند.

در نهایت، دیدار ۱۸ اوت موفقیت‌آمیز بود و به گفته چند دیپلمات اروپایی، نشانه‌ای از همکاری دوباره آمریکا و اروپا بود. تنها یک سال پیش، ترامپ در کارزار انتخاباتی‌اش روسیه را تشویق کرده بود به متحدان ناتو که سهم عادلانه خود را در دفاع نمی‌پردازند حمله کند.

مهم‌ترین توافق آن دیدار این بود که ترامپ و رهبران اروپایی بر سر تدوین رسمی خطوط کلی تضمین‌های امنیتی آینده برای اوکراین توافق کردند. در روزهای اخیر، وزرای خارجه و مقام‌های نظامی تماس‌هایی برقرار کرده‌اند تا نقش هر کشور در این طرح مشخص شود.

با این حال، پایان جنگ همچنان دور به نظر می‌رسد.

مقام‌های روس، از جمله سرگئی لاوروف وزیر خارجه، آشکارا گفته‌اند که هیچ تضمین امنیتی اوکراین را که شامل حضور نیروهای خارجی در خاک اوکراین باشد نخواهند پذیرفت. در حالی که ترامپ خواستار دیداری میان پوتین و زلنسکی شده بود، مسکو گفته چنین نشستی در کوتاه‌مدت بعید است.

ولکر، فرستاده پیشین ترامپ، ابراز امیدواری کرد که ترامپ در نهایت فشار سنگینی بر پوتین وارد خواهد کرد تا از طریق تحریم‌های اقتصادی شدیدتر و حمایت نظامی بیشتر از اوکراین موضع خود را تغییر دهد.

او گفت: «فکر می‌کنم ترامپ همان تجسم نقل‌قول چرچیل است که می‌گفت: شما همیشه می‌توانید روی آمریکایی‌ها حساب کنید که پس از امتحان کردن تمام گزینه‌های دیگر، سرانجام کار درست را انجام دهند.»

ولکر افزود: «ترامپ واقعاً در نهایت چاره‌ای جز این نخواهد داشت.»