iran-emrooz.net | Tue, 26.08.2025, 20:45

یک دیپلمات اعلام کرد که نمایندگان سه کشور اروپایی که تهدید به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به دلیل برنامه هسته‌ای این کشور کرده‌اند، روز سه‌شنبه در ژنو نتوانستند با همتای ایرانی خود در مورد چگونگی جلوگیری از این اقدامات، چند روز پیش از ضرب‌الاجل تعیین‌شده، به توافق برسند.

به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، این دیپلمات که به دلیل حساسیت موضوع و عدم مجوز برای صحبت علنی، به شرط ناشناس ماندن سخن گفت، اظهار داشت که مذاکرات میان نمایندگان بریتانیا، فرانسه و آلمان — معروف به گروه E3 — و ایران «بدون نتیجه نهایی» به پایان رسید.

این دیپلمات افزود که تلاش‌ها برای یافتن راه‌حلی پیش از پایان ضرب‌الاجل گروه E3 در پایان ماه جاری ادامه خواهد یافت تا مکانیسم موسوم به «بازگشت خودکار» (snapback) توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ به دلیل آنچه این کشورها عدم پایبندی ایران به توافق می‌دانند، فعال شود.

فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار، به معنای بازگرداندن تحریم‌های گسترده سازمان ملل است که پیش از توافق ۲۰۱۵ وجود داشت، از جمله تحریم تسلیحات متعارف، محدودیت‌های توسعه موشک‌های بالستیک، توقیف دارایی‌ها، ممنوعیت سفر و ممنوعیت تولید فناوری‌های مرتبط با هسته‌ای.

وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه از برگزاری این نشست میان گروه E3 و ایران خبر داده بود. این مذاکرات پس از دیدار قبلی بین اروپایی‌ها و ایران در ۲۵ ژوئیه در استانبول برگزار شد.

کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران در امور حقوقی و بین‌المللی، در شبکه اجتماعی X اظهار داشت که تهران «همچنان به دیپلماسی متعهد است» و اکنون «زمان آن رسیده» که کشورهای اروپایی «تصمیم درست بگیرند و به دیپلماسی زمان و فضا بدهند.»

افزایش نگرانی اروپایی‌ها پس از جنگ ۱۲ روزه

نگرانی‌های اروپایی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران، که پیش از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ژوئن، اورانیوم را تا سطوح نزدیک به درجه تسلیحاتی غنی‌سازی کرده بود، پس از قطع کامل همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پی این درگیری و بمباران تأسیسات اتمی ایران، افزایش یافته است.

این موضوع باعث شده که جامعه جهانی از وضعیت برنامه هسته‌ای ایران و همچنین ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا خلوص ۶۰ درصد — که تنها یک گام فنی کوتاه تا سطح تسلیحاتی ۹۰ درصد فاصله دارد — اطلاعات کمتری داشته باشد.

ایران مدت‌هاست که تأکید دارد برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است، هرچند تنها کشوری است که بدون داشتن سلاح هسته‌ای، اورانیوم را در این سطح غنی‌سازی می‌کند. ایالات متحده، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دیگران ادعا می‌کنند که ایران تا سال ۲۰۰۳ برنامه تسلیحات هسته‌ای داشته است.

کشورهای اروپایی اوایل سال جاری با ایالات متحده توافق کردند که اگر ایران تا پایان اوت به چندین شرط عمل نکند، از جمله ازسرگیری مذاکرات با ایالات متحده درباره برنامه هسته‌ای، اجازه دسترسی بازرسان هسته‌ای سازمان ملل به تأسیسات هسته‌ای و ارائه توضیح درباره بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا، مکانیسم بازگشت خودکار را فعال کنند.

مکانیسم بازگشت خودکار در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران به هر یک از طرفین اجازه می‌دهد در صورت عدم پایبندی ایران به الزامات، آن را فعال کنند. هدف این سازوکار، بازگرداندن سریع تمامی تحریم‌های پیش از توافق بدون امکان وتوی اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل، از جمله روسیه و چین، است.

مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها در ۱۸ اکتبر سال جاری منقضی می‌شود، مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل آن را تمدید کند. از این رو، سه کشور اروپایی برای استفاده از آن احساس فوریت می‌کنند. روز یکشنبه، روسیه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را پیشنهاد کرد که انقضای این مکانیسم را تا بهار آینده به تعویق می‌اندازد تا زمان بیشتری برای مذاکرات با ایران فراهم شود.

روسیه اعلام کرد که این اقدام «نیاز به زمان اضافی برای مذاکرات در این زمینه را به رسمیت می‌شناسد» و از همه طرف‌های اولیه توافق هسته‌ای می‌خواهد که مذاکرات را از سر بگیرند.

با این حال، بعید به نظر می‌رسد که تلاش روسیه در شورای ۱۵ عضوی سازمان ملل حمایت کافی را کسب کند، زیرا این پیش‌نویس به صراحت به شرایطی که کشورهای اروپایی برای ایران تعیین کرده‌اند، اشاره‌ای ندارد.

ایران ادعا می‌کند که کشورهای اروپایی پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، به‌ویژه در زمینه تضمین منافع اقتصادی مورد انتظار برای ایران، به تعهدات خود در توافق ۲۰۱۵ عمل نکرده‌اند و بنابراین، هیچ مبنای قانونی برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل از طریق مکانیسم بازگشت خودکار وجود ندارد.

برای جلوگیری از توسعه تسلیحات هسته‌ای توسط ایران، قدرت‌های جهانی در سال ۲۰۱۵ توافقی با تهران امضا کردند که طبق آن، ایران پذیرفت غنی‌سازی اورانیوم را به سطوح لازم برای تولید انرژی هسته‌ای محدود کند و در ازای آن، تحریم‌های اقتصادی لغو شود. بازرسان سازمان ملل وظیفه نظارت بر این برنامه را بر عهده داشتند.

بر اساس توافق هسته‌ای اولیه، ایران تنها مجاز به غنی‌سازی اورانیوم تا خلوص ۳.۶۷ درصد بود، می‌توانست ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرمی از اورانیوم را حفظ کند و تنها اجازه استفاده از سانتریفیوژهای بسیار ابتدایی IR-1 — ماشین‌هایی که گاز اورانیوم را با سرعت بالا برای غنی‌سازی می‌چرخانند — را داشت.