واکنش ایرانی‌ها به حملات شب گذشته اسرائیل

پریسا حافظی / رویترز

خشم و ترس؛ ایرانی‌ها در انتظار حملات بیشتر اسرائیل

ایرانی‌ها روز جمعه در واکنش به حملات هوایی اسرائیل، ترکیبی از خشم و ترس را تجربه کردند؛ برخی خواستار پاسخ متقابل شدند و برخی دیگر نگران بودند که این درگیری‌ها، مشکلات بیشتری برای ملتی به‌زانو درآمده از بحران‌های پی‌درپی به همراه آورد.

در حالی که تهران و دیگر شهرها شب گذشته از حملات هوایی اسرائیل به لرزه درآمده بودند، برخی شهروندان گفتند که قصد دارند به ترکیه همسایه پناه ببرند، چراکه انتظار دارند این درگیری‌ها تشدید شود؛ به‌ویژه پس از آنکه اسرائیل اعلام کرد عملیات نظامی‌اش «تا هر زمان که لازم باشد» ادامه خواهد داشت.

«با صدای انفجارهای مهیب از خواب پریدم. مردم در خیابان ما با وحشت از خانه‌ها بیرون دویدند. همه وحشت‌زده بودیم.» این را مرضیه، ۳۹ ساله، از شهر نطنز – که یکی از سایت‌های هسته‌ای ایران در آن قرار دارد و گزارش‌هایی از وقوع انفجار در آن منتشر شده – می‌گوید.

مرضیه، که یکی از بیست نفری است که رویترز برای تهیه این گزارش با آن‌ها تماس گرفته، افزود: «خیلی نگران امنیت بچه‌هایم هستم اگر این وضعیت تشدید شود.»

اسرائیل اعلام کرده که در این عملیات، تاسیسات هسته‌ای، کارخانه‌های موشک‌های بالستیک و فرماندهان نظامی را هدف قرار داده است؛ عملیاتی که به گفته تل‌آویو با هدف جلوگیری از دستیابی تهران به بمب اتم صورت گرفته. ایران همواره تأکید کرده که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً اهداف صلح‌آمیز دارد.

در موج اولیه وحشت، صبح روز جمعه شماری از ایرانی‌ها به سمت بانک‌ها هجوم بردند تا پول نقد برداشت کنند.

مسعود موسوی، ۵۱ ساله و بازنشسته بانک، گفت که منتظر باز شدن صرافی‌ها مانده بود: «تا بتوانم لیر ترکیه بخرم و با خانواده‌ام زمینی به آن‌جا بروم چون فضای هوایی بسته است.»

او از شهر شیراز گفت: «من مخالف هر جنگی هستم. مخالف هر حمله‌ای که جان بی‌گناهان را بگیرد. با خانواده‌ام در ترکیه می‌مانم تا این وضعیت تمام شود.»

از زمان انقلاب ۱۳۵۷ که رژیم شاه مورد حمایت آمریکا را سرنگون کرد و روحانیون را به قدرت رساند، ایرانی‌ها به بحران‌های پیاپی خو گرفته‌اند؛ از جنگ هشت‌ساله با عراق در دهه ۱۹۸۰، تا سرکوب شدید اعتراضات ضدحکومتی و سال‌ها تحریم‌های فلج‌کننده غرب.

برخی مخالفان حاکمیت روحانیون در ایران، به این امید بسته‌اند که حمله اسرائیل شاید به سقوط آنان بینجامد؛ گرچه یک ساکن تهران گفت با وجودی که از جمهوری اسلامی حمایت نمی‌کند، خواهان پاسخ ایران به این حملات است.

او با خشم از حملات اسرائیل گفت: «نمی‌توانیم بی‌پاسخ بگذاریم. یا تسلیم می‌شویم و موشک‌هایمان را تحویل می‌دهیم، یا شلیک می‌کنیم. راه دیگری نیست – و اگر شلیک نکنیم، آخرش همان تسلیم خواهد بود.»

«می‌جنگم و جان می‌دهم»

دو صراف در تهران گفتند که پس از حمله، کسب‌وکارشان نسبت به روزهای دیگر شلوغ‌تر بوده، چون مردم برای خرید ارز خارجی هجوم آورده‌اند. اما یکی از آن‌ها گفت مردم چندان هم وحشت‌زده نیستند.

فریبا بشارتی، معلم بازنشسته ۶۴ ساله که در تبریز همراه با فرزندان و دو نوه‌اش زندگی می‌کند، گفت: «ما آن‌قدر مصیبت دیده‌ایم که دیگر از چیزی تعجب نمی‌کنیم. با حمله اسرائیل موافق نیستم و درک می‌کنم که رهبران ایران احساس می‌کنند باید تلافی کنند.»

او افزود: «اما ما چی؟ ما که این‌همه رنج کشیده‌ایم، بس نیست؟»

بسیاری از ایرانی‌ها همچنان به حق ایران برای داشتن برنامه هسته‌ای غیرنظامی باور دارند، اما برخی معتقدند که این برنامه هزینه زیادی برای کشور به همراه داشته است.

محمدرضا، ۲۹ ساله و معلم در شهر شمالی چالوس، گفت: «بهای سنگینی می‌پردازیم. حالا هم یک حمله نظامی؟ نه، من رنج بیشتری نمی‌خواهم.»

سختی‌های اقتصادی، همراه با محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی، در سال‌های اخیر به اعتراضات گسترده علیه حاکمیت روحانیون دامن زده است؛ به‌ویژه در سال ۲۰۲۲، پس از آنکه یک زن جوان در بازداشت پلیس جان باخت؛ دختری که به اتهام «رعایت نکردن حجاب» بازداشت شده بود.

شاهدان عینی در چندین شهر از جمله تهران گفتند که مأموران لباس‌شخصی و نیروهای پلیس روز جمعه در خیابان‌ها مستقر شده‌اند.

حاکمان جمهوری اسلامی در برابر بحران‌های دیگری نیز قرار دارند: از کمبود انرژی و آب گرفته تا سقوط ارزش پول ملی و خشم فزاینده مردم از شرایط سخت معیشتی؛ مشکلاتی که عمدتاً ناشی از تحریم‌های آمریکا در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران و همچنین سوءمدیریت اقتصادی است.

با این حال، رهبر جمهوری اسلامی همچنان با تکیه بر نیروهای امنیتی وفادار، کنترل محکمی بر کشور دارد.

علی، که پدرش در جریان جنگ هشت‌ساله ایران و عراق کشته شده، گفت آماده است جان خود را برای جمهوری اسلامی فدا کند.

او که از شهر مذهبی قم تلفنی صحبت می‌کرد، گفت: «من عضو بسیج هستم. برای حق‌مان در داشتن برنامه هسته‌ای می‌جنگم و جان می‌دهم. اسرائیل و متحدش آمریکا نمی‌توانند با این حملات آن را از ما بگیرند.»