چرا ممکن است اسرائیل به فکر حمله به ایران باشد

آرون باکسرمن / نیویورک‌تایمز / ۱۲ ژوئن ۲۰۲۵

اسرائیل مدت‌هاست حمله نظامی به سایت‌های غنی‌سازی هسته‌ای ایران را به‌عنوان راهی برای متوقف کردن آن‌چه تهدیدی وجودی تلقی می‌کند، در نظر داشته است. اما چنین حمله‌ای خطر شعله‌ور ساختن یک درگیری بزرگ را به‌همراه دارد که ممکن است ایالات متحده را نیز درگیر کند.

اکنون بسیاری در خاورمیانه می‌پرسند که آیا آن لحظه فرارسیده است یا نه. اما روشن نیست که آیا افزایش تنش‌ها ناشی از رجزخوانی برای اثرگذاری بر مذاکرات میان ایالات متحده و ایران بر سر توافق هسته‌ای است، یا تلاشی واقعی از سوی اسرائیل برای اجرای حمله‌ای از پیش طراحی‌شده.

روز چهارشنبه، «نیویورک‌تایمز» گزارش داد که مقام‌های ایالات متحده و اروپا بر این باورند که اسرائیل به‌نظر می‌رسد خود را برای یک حمله احتمالی آماده می‌کند، حتی در حالی که دولت ترامپ در پی دستیابی به توافقی با تهران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران است. روز بعد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران به تعهدات خود در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای پایبند نیست — نخستین محکومیت از این نوع در دو دهه گذشته.

هنوز مشخص نیست که اسرائیل دقیقا چه سطحی از حمله را در نظر دارد. اما ایالات متحده به‌دلیل نگرانی از حمله احتمالی و واکنش تلافی‌جویانه ایران، دیپلمات‌های خود را از منطقه خارج کرده است.

آن‌چه تاکنون می‌دانیم:

چرا ممکن است اسرائیل اکنون حمله کند؟

به‌گفته تحلیل‌گران، برنامه هسته‌ای ایران در یک دهه گذشته به‌طور قابل توجهی پیشرفت کرده است. ایران در آستانه توانایی تولید مقدار کافی از مواد هسته‌ای برای سوخت‌دهی به ۱۰ سلاح هسته‌ای است، گرچه ساخت یک بمب قابل استفاده احتمالا ماه‌ها زمان بیشتری خواهد برد.

اما ایران پس از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که جنگ در غزه را شعله‌ور کرد، تضعیف شده است. حماس و حزب‌الله — که هر دو مورد حمایت ایران هستند — در جنگ با اسرائیل به‌شدت آسیب دیده‌اند.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در محافل خصوصی استدلال کرده است که این آسیب‌پذیری ایران دوام نخواهد آورد و اسرائیل تنها در یک بازه زمانی محدود فرصت حمله دارد.

نتانیاهو در نطقی در ماه آوریل گفت: «چه با این راه، چه با آن راه، ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت.»

ایران همواره با تهدید به واکنش قاطع از سوی حزب‌الله در لبنان، اسرائیل را از حمله بازداشته بود. اما پس از آن‌که حزب‌الله در همبستگی با حماس به اسرائیل حمله کرد، اسرائیل به مقابله برخاست و با از میان برداشتن رهبران حزب‌الله و کشتن هزاران رزمنده آن، این گروه را در هم شکست.

حملات جنگنده‌های اسرائیل به پدافند هوایی ایران در سال گذشته نیز توان دفاعی ایران را تضعیف کرده است و بنا بر گفته مقام‌ها و تحلیل‌گران، این موضوع می‌تواند به جنگنده‌های اسرائیلی امکان دهد که با امنیت بیشتری یک حمله گسترده تازه را آغاز کنند. تحلیل‌گران می‌گویند اگر اسرائیل بیش از این صبر کند، ممکن است ایران توان پدافندی خود را بازسازی کند.

ترامپ چه گفته است؟

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پیش‌تر نتانیاهو را از حمله به ایران بر حذر داشته بود — اقدامی که موجب افزایش تنش میان این دو رهبر شد.

ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، ایالات متحده را از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران — که در دوران باراک اوباما امضا شده بود — خارج کرد و این توافق را «یک‌طرفه» خواند. اما در این دوره، به‌نظر می‌رسد او تمایلی ندارد وارد یک درگیری گسترده در خاورمیانه شود.

دونالد ترامپ همچنین در پی دستیابی به توافقی جدید با ایران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور بوده است. استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور خاورمیانه، با مقام‌های ایرانی در عمان و رم گفت‌وگو کرده است.

مقام‌های اسرائیلی نخست در ماه مه طرح‌هایی برای حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران تهیه کرده بودند، با این امید که توانایی تهران برای ساخت سلاح هسته‌ای را دست‌کم برای یک سال یا بیشتر عقب بیندازند. اما در ماه آوریل، ترامپ به اسرائیل اعلام کرد که ایالات متحده از چنین حمله‌ای حمایت نخواهد کرد.

در اواخر ماه مه، ترامپ گفت بار دیگر پیشنهاد نتانیاهو برای حمله به سایت‌های غنی‌سازی ایران را رد کرده است، چرا که آمریکا و ایران در حال مذاکره هستند. او گفت: «به او گفتم این کار در حال حاضر مناسب نیست، چون ما به راه‌حل بسیار نزدیکی رسیده‌ایم.»

با این حال، مشخص نیست که آیا ایالات متحده و ایران می‌توانند به‌زودی به توافقی هسته‌ای دست یابند یا نه. ترامپ به‌طور علنی اصرار دارد که ایران در قالب این توافق نباید هیچ‌گونه ظرفیت غنی‌سازی داشته باشد — شرطی که بعید است تهران آن را بپذیرد. او روز چهارشنبه در یک پادکست با «نیویورک‌پست» گفت: «اعتمادم نسبت به رسیدن به توافق کمتر و کمتر می‌شود. به‌نظر می‌رسد آن‌ها تعلل می‌کنند، و این واقعاً تأسف‌آور است.»

قرار است استیو ویتکاف روز یکشنبه برای دور دیگری از گفت‌وگوها بار دیگر به عمان بازگردد؛ کشوری که نقش میانجی در این مذاکرات را ایفا کرده است.

چرا اسرائیل و ایران دشمن‌اند؟

ایران و اسرائیل دهه‌هاست که دشمن یکدیگرند. از زمان شکل‌گیری جمهوری اسلامی در اواخر دهه ۱۹۷۰، رهبران ایران متعهد شده‌اند که اسرائیل را نابود کنند. آن‌ها از شبکه‌ای از گروه‌های شبه‌نظامی، از جمله حزب‌الله در لبنان و حماس در غزه، حمایت کرده‌اند تا از جبهه‌های گوناگون بر اسرائیل فشار وارد کنند.

این دو کشور سال‌هاست که درگیر یک جنگ پنهان و در سایه هستند. اسرائیل به مواضعی در سوریه حمله کرده و دانشمندان هسته‌ای ایران را ترور کرده است. در مقابل، ایران تسلیحات و منابع مالی را به نیروهای نیابتی خود در مرزهای اسرائیل قاچاق کرده است.

اما طی سال گذشته، این دو کشور دو بار نیز به‌صورت علنی به یکدیگر حمله کرده‌اند. در آوریل ۲۰۲۴، اسرائیل با یک حمله هوایی در سوریه شماری از فرماندهان ارشد امنیتی ایران را ترور کرد؛ اقدامی که ایران را بر آن داشت تا صدها پهپاد و موشک به‌سوی اسرائیل شلیک کند. اسرائیل نیز متعاقباً ایران را هدف حمله قرار داد.

چند ماه بعد، ایران در واکنش به کشته شدن حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله در لبنان، و اسماعیل هنیه، رهبر حماس در تهران، بیش از ۱۵۰ موشک به‌سوی اسرائیل پرتاب کرد. اسرائیل نیز در پاسخ، سامانه‌های پدافند هوایی ایران را بمباران کرد.

آیا اسرائیل می‌تواند به‌تنهایی دست به حمله بزند؟

اسرائیل از توانایی‌های پیشرفته نظامی برخوردار است. اما به‌گفته تحلیل‌گران نظامی، نابود کردن برنامه هسته‌ای ایران حتی برای یکی از قدرتمندترین کشورهای خاورمیانه کار دشواری خواهد بود و به‌احتمال زیاد به حمایت نظامی آمریکا نیاز خواهد داشت.

کارشناسان می‌گویند هدف قرار دادن همه تأسیسات هسته‌ای ایران — که برخی از آن‌ها در تأسیسات تقویت‌شده و در دل کوه‌ها ساخته شده‌اند — مستلزم داشتن بمب‌های بسیار قوی و نفوذگر است. ایالات متحده در گذشته از دادن چنین تسلیحاتی به اسرائیل خودداری کرده است.

طرح‌های پیشین اسرائیل برای حمله به ایران تا حد زیادی بر حمایت آمریکا تکیه داشته‌اند. اسرائیل همچنین امیدوار است که نیروهای آمریکایی در برابر حملات تلافی‌جویانه ایران، از اسرائیل دفاع کنند.