مسابقه تسلیحاتی پهپادی میان هند و پاکستان

کمی پس از ساعت ۸:۰۰ شب هشتم مه، شعله‌های قرمز در آسمان شب شهر جامو در شمال هند درخشیدند، هم‌زمان سامانه‌های دفاع هوایی این شهر به سمت پهپادهای ارسالی از سوی پاکستان همسایه شلیک کردند.

نیروهای نظامی هند و پاکستان در دهه‌های گذشته از جت‌های جنگنده پیشرفته، موشک‌های متعارف و توپخانه در درگیری‌های خود استفاده کرده‌اند، اما درگیری‌های چهار روزه در ماه مه، برای اولین بار شاهد استفاده گسترده از پهپادها توسط دهلی نو و اسلام‌آباد علیه یکدیگر بود.

درگیری‌ها پس از اعلام میانجی‌گری آمریکا برای برقراری آتش‌بس متوقف شد، اما دو قدرت جنوب آسیا که سال گذشته بیش از ۹۶ میلیارد دلار برای دفاع هزینه کردند، اکنون در یک مسابقه تسلیحاتی پهپادی گرفتار شده‌اند. این موضوع بر اساس مصاحبه‌های رویترز با ۱۵ نفر، از جمله مقامات امنیتی، مدیران صنعت و تحلیلگران در این دو کشور، تأیید شده است.

دو نفر از این افراد اظهار داشتند که انتظار می‌رود استفاده از پهپادها توسط این دو همسایه مسلح به سلاح هسته‌ای افزایش یابد، زیرا حملات پهپادی در مقیاس کوچک می‌توانند اهداف را بدون به خطر انداختن پرسنل یا تشدید غیرقابل‌کنترل درگیری‌ها مورد اصابت قرار دهند.

هند قصد دارد سرمایه‌گذاری سنگینی در صنعت داخلی خود انجام دهد و ممکن است در ۱۲ تا ۲۴ ماه آینده تا ۴۷۰ میلیون دلار برای پهپادها هزینه کند، که تقریباً سه برابر سطح پیش از درگیری است. این پیش‌بینی که پیش‌تر گزارش نشده بود، توسط دو مدیر دیگر صنعت تأیید شد. به گفته دو مقام هندی آگاه، ارتش هند قصد دارد بخشی از بودجه اضطراری ۴.۶ میلیارد دلاری تخصیص‌یافته برای خرید نظامی را به پهپادهای رزمی و نظارتی اختصاص دهد.

فرآیند خرید دفاعی در هند معمولاً سال‌ها طول می‌کشد، اما به گفته ویشال ساکسنا، معاون شرکت فناوری ایده‌فورج هند، مقامات اکنون با سرعتی بی‌سابقه تولیدکنندگان پهپاد را برای آزمایش و نمایش دعوت می‌کنند.

در همین حال، نیروی هوایی پاکستان به دنبال خرید پهپادهای بیشتری است تا از به خطر افتادن هواپیماهای پیشرفته خود جلوگیری کند. یک منبع پاکستانی آگاه در این باره اظهار داشت که در درگیری‌های اخیر، هر دو کشور از جت‌های جنگنده نسل ۴.۵ استفاده کردند، اما اسلام‌آباد با محدودیت مالی تنها حدود ۲۰ جت جنگنده J-10 ساخت چین دارد، در حالی که دهلی نو می‌تواند ۳۶ فروند رافائل را به کار گیرد.

به گفته اویسهی ماجومدار از مؤسسه اطلاعاتی دفاعی جینز، پاکستان احتمالاً با تکیه بر روابط موجود، همکاری خود با چین و ترکیه را برای پیشبرد تحقیقات و تولید پهپاد داخلی تقویت خواهد کرد. یک منبع پاکستانی افزود که اسلام‌آباد از طریق همکاری بین پارک ملی علوم و فناوری هوافضای پاکستان و شرکت دفاعی ترکیه‌ای بایکار، پهپاد YIHA-III را به‌صورت محلی مونتاژ می‌کند و یک واحد می‌تواند در دو تا سه روز تولید شود.

وزارت دفاع هند و شرکت بایکار به درخواست‌های رویترز برای اظهارنظر پاسخ ندادند. ارتش پاکستان نیز از پاسخ به سؤالات رویترز خودداری کرد.

والتر لدویگ سوم، دانشمند علوم سیاسی کالج کینگز لندن، اظهار داشت که هند و پاکستان به نظر می‌رسد حملات پهپادی را راهی برای اعمال فشار نظامی بدون تحریک فوری درگیری‌های گسترده می‌دانند. او افزود: «پهپادها به رهبران اجازه می‌دهند عزم خود را نشان دهند، اثرات قابل‌مشاهده‌ای ایجاد کنند و انتظارات داخلی را مدیریت کنند، بدون اینکه هواپیماهای گران‌قیمت یا خلبانان را به خطر بیندازند.»

با این حال، این درگیری‌ها کاملاً بدون ریسک نیستند. لدویگ خاطرنشان کرد که کشورها ممکن است پهپادها را برای حمله به مناطق مورد مناقشه یا پرجمعیت که قبلاً از پلتفرم‌های سرنشین‌دار استفاده نمی‌کردند، به کار گیرند.

ازدحام پهپادها و سلاح‌های قدیمی

درگیری‌های ماه مه، که شدیدترین درگیری این قرن بین این دو همسایه بود، پس از حمله شبه‌نظامیان در ۲۲ آوریل در منطقه مورد مناقشه هیمالیا یعنی کشمیر رخ داد که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر، عمدتاً گردشگران هندی، شد.

دهلی نو این قتل‌ها را به «تروریست‌های» مورد حمایت اسلام‌آباد نسبت داد، اتهامی که پاکستان رد کرد. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، قول انتقام داد و در ۷ مه، دهلی نو حملات هوایی را علیه آنچه «زیرساخت‌های تروریستی» در پاکستان توصیف کرد، آغاز نمود.

شب بعد، پاکستان صدها پهپاد را در امتداد جبهه‌ای به طول ۱۷۰۰ کیلومتر با هند مستقر کرد، که بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ پهپاد در ۳۶ نقطه برای آزمایش دفاع هوایی هند نفوذ کردند. به گفته منابع پاکستانی، پاکستان از پهپادهای YIHA-III و Asisguard Songar ترکیه‌ای و پهپاد Shahpar-II تولید داخلی توسط کنسرسیوم دولتی راه‌حل‌های صنعتی و دفاعی جهانی استفاده کرد.

با این حال، بسیاری از این پهپادها توسط توپ‌های ضدهوایی قدیمی هند که به رادارهای نظامی مدرن و شبکه‌های ارتباطی توسعه‌یافته توسط شرکت دولتی بهارات الکترونیکس متصل شده بودند، ساقط شدند. یک منبع پاکستانی ادعا کرد که تعداد زیادی از پهپادهایش در ۸ مه ساقط نشده‌اند، اما هند ظاهراً آسیب قابل‌توجهی از این حمله پهپادی متحمل نشد.

آنشومان نارنگ، سرتیپ بازنشسته هندی و اکنون متخصص پهپاد در مرکز مطالعات جنگ مشترک دهلی، اظهار داشت که استفاده هند از توپ‌های ضدهوایی، که برای جنگ ضدپهپادی طراحی نشده بودند، به‌طور شگفت‌انگیزی مؤثر بود. او گفت: «ده برابر بهتر از آنچه انتظار داشتم.»

هند همچنین از پهپادهای اسرائیلی HAROP، لهستانی WARMATE و پهپادهای تولید داخلی در حریم هوایی پاکستان استفاده کرد. برخی از این پهپادها برای حملات دقیق به آنچه دو مقام هندی به‌عنوان زیرساخت‌های نظامی و شبه‌نظامی توصیف کردند، به کار گرفته شدند.

دو منبع امنیتی پاکستانی تأیید کردند که هند تعداد زیادی پهپاد HAROP ـــ یک پهپاد انتحاری دوربرد تولیدشده توسط صنایع هوافضای اسرائیل ـــ را مستقر کرد. این پهپادها، که به‌عنوان مهمات پرسه‌زن نیز شناخته می‌شوند، قبل از برخورد و انفجار بر روی هدف، بالای آن پرسه می‌زنند.

یک منبع سوم پاکستانی گفت که پاکستان در برخی مناطق رادارهای فریبنده مستقر کرد تا پهپادهای HAROP را جذب کند یا منتظر ماند تا زمان پرواز آن‌ها به پایان برسد و به زیر ۳۰۰۰ فوت سقوط کنند تا بتوانند ساقط شوند.

هر دو طرف ادعا می‌کنند که در استفاده از پهپادها پیروزی‌هایی کسب کرده‌اند. به گفته لدویگ، هند با حداقل خطر برای پرسنل یا پلتفرم‌های اصلی، زیرساخت‌هایی را در پاکستان هدف قرار داد. ارتش پاکستان نیز ادعا کرد که با پهپادها تأسیسات دفاعی هند را هدف قرار داده و حملات پهپادی به آن امکان می‌دهد بدون جلب توجه بین‌المللی زیاد، اقداماتی را نشان دهد.

ارزان اما آسیب‌پذیر

با وجود از دست دادن بسیاری از پهپادها، هر دو طرف در حال افزایش تلاش‌های خود هستند. مایکل کوگلمن، متخصص جنوب آسیا در واشنگتن، گفت: «ما درباره فناوری نسبتاً ارزان صحبت می‌کنیم. اگرچه پهپادها اثر شوک و وحشت موشک‌ها و جت‌های جنگنده را ندارند، اما همچنان می‌توانند حس قدرت و هدف را برای کسانی که آن‌ها را پرتاب می‌کنند، منتقل کنند.»

به گفته یک منبع امنیتی هندی و سمیر جوشی از شرکت هندی نیواسپیس، برنامه‌ریزان دفاعی هند احتمالاً توسعه داخلی پهپادهای مهمات پرسه‌زن را گسترش خواهند داد. جوشی، که شرکتش به ارتش هند پهپاد تأمین می‌کند، گفت: «توانایی آن‌ها برای پرسه‌زنی، فرار از شناسایی و ضربه زدن با دقت، تغییری به سمت جنگ با ارزش بالا و هزینه پایین با پهپادهای تولید انبوه را نشان داد.»

شرکت‌هایی مانند ایده‌فورج، که بیش از ۲۰۰۰ پهپاد به نیروهای امنیتی هند عرضه کرده‌اند، نیز در حال سرمایه‌گذاری برای کاهش آسیب‌پذیری پهپادهای خود در برابر جنگ الکترونیک هستند. با این حال، وابستگی برنامه پهپادی هند به قطعات سخت‌تعویض از چین، که شریک نظامی پاکستان است، یک آسیب‌پذیری دشوارتر است. به گفته چهار تولیدکننده پهپاد و مقامات هندی، هند همچنان به آهن‌رباهای ساخت چین و لیتیوم برای باتری‌های پهپاد وابسته است.

سخنگوی وزارت امور خارجه چین در پاسخ به سؤالات رویترز اظهار داشت که پکن همیشه کنترل صادرات اقلام دوگانه‌منظوره را مطابق با قوانین و مقررات داخلی و تعهدات بین‌المللی خود اجرا کرده است. شاه از فدراسیون پهپاد هند گفت: «تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین یک مشکل میان‌مدت تا بلندمدت است. نمی‌توان آن را در کوتاه‌مدت حل کرد.»

نویسندگان: دِوج‌یوت گوشال، عریبه شهيد، و شیوام پاتل / خبرگزاری رویترز