شبکه‌های خارجی درحال گسترش نفرت فرقه‌ای در سوریه

تحقیقات جدید بی‌بی‌سی عربی از فعالیت یک شبکه هماهنگ از حساب‌های کاربری مستقر در خارج از سوریه پرده برداشته است که با هدف انتشار اطلاعات نادرست و تحریک تنش‌های فرقه‌ای در این کشور فعالیت می‌کنند.

طبق این گزارش، این شبکه‌ها به‌صورت سازمان‌یافته و سیستماتیک مدیریت می‌شوند و بخشی از کارزارهای دیجیتال هدفمندی هستند که دولت جدید سوریه و اقلیت‌های مذهبی را نشانه گرفته‌اند. تیم تحقیقاتی بی‌بی‌سی با بررسی بیش از دو میلیون پست مرتبط با تحولات سوریه، نمونه‌ای متشکل از ۴۰۰ هزار پست را در پلتفرم X (توییتر سابق) به‌صورت دقیق تحلیل کرده است.

این بررسی الگوهای گسترده‌ای از انتشار اطلاعات نادرست را شناسایی کرده است، از جمله نشر ادعاهای کذب، بازنشر مطالب قدیمی و نامرتبط، و استفاده از حساب‌های جعلی با اهداف تبلیغاتی. بیش از ۶۰ درصد از حساب‌هایی که چنین محتوایی منتشر کرده‌اند خارج از سوریه مستقر بوده‌اند؛ عمدتاً در کشورهای عراق، یمن، لبنان و ایران.

به‌عنوان نمونه، در ۹ مارس ادعایی نادرست درباره اعدام یک کشیش در کلیسای مار الیاس در ادلب منتشر شد که بعداً توسط کلیسا تکذیب گردید. همچنین، ویدئوهای قدیمی نیز به شکل تحریف‌شده بازنشر شده‌اند، از جمله کلیپی مربوط به سال ۲۰۱۳ که به‌اشتباه به‌عنوان تصویری از تخریب مجسمه حضرت مریم توسط گروه‌های افراطی ارائه شده بود. این ویدئو عمدتاً از سوی حساب‌های فعال در عراق منتشر شده است.

نشانه‌هایی از هماهنگی سیستماتیک نیز در این فعالیت‌ها مشاهده شده است، از جمله انتشار هم‌زمان محتوا، تکرار برنامه‌ریزی‌شده مطالب یکسان و استفاده از نام‌های کاربری با الگوهای عددی نظیر «Qasef 1، Qasef 2، Qasef 3» که حاکی از بهره‌گیری از ربات‌های خودکار در اجرای عملیات تبلیغاتی است.

اگرچه بخش عمده‌ای از این شبکه‌ها بر ترویج روایت‌های ضد دولتی متمرکز بوده‌اند، اما بی‌بی‌سی همچنین فعالیت‌های گسترده‌ای را در حمایت از رئیس‌جمهور سوریه، احمد شرع، ثبت کرده است. بیش از ۸۰ هزار پست در این راستا، که عمدتاً از ترکیه و عربستان سعودی منشأ گرفته‌اند، با بهره‌گیری از تاکتیک‌هایی مشابه، از جمله تکرار قالبی پیام‌ها و برجسته‌سازی تصویر رئیس‌جمهور به‌عنوان «رهبر اصلاح‌طلب» منتشر شده‌اند.

این گزارش همچنین از تلاش‌هایی هدفمند برای تحریک فرقه‌گرایی علیه جامعه علوی پرده برداشته است. طی ماه‌های اخیر، بیش از ۱۰۰ هزار پست با محتوای توهین‌آمیز و تحریک‌آمیز نسبت به این جامعه منتشر شده که عمدتاً از سوی حساب‌هایی مستقر در عربستان سعودی و ترکیه بوده‌اند. این پیام‌ها حاوی عباراتی نظیر «کافر»، «فرقه علوی»، «جنایتکار» و «باند» بوده و برخی از آن‌ها به‌صراحت خواستار «قتل» شده‌اند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد حساب‌های منتشرکننده این محتواها، الگوهای یکسانی در نحوه انتشار، واژگان و زمان‌بندی داشتند و اغلب در فاصله زمانی کوتاه پست‌هایی مشابه منتشر می‌کردند تا فضای پلتفرم X را با گفتار نفرت‌افزا اشباع کنند. بسیاری از این حساب‌ها با نام‌های کاربری تصادفی و ترکیبی از حروف و اعداد ساخته شده‌اند و احتمال می‌رود صرفاً با هدف ترویج پیام‌های هماهنگ‌شده ایجاد شده باشند. این حساب‌ها همچنین به‌طور گسترده پست‌های یکدیگر را بازنشر می‌کردند که به تقویت روایت‌های ضد علوی کمک می‌کرد.

تحقیق بی‌بی‌سی همچنین به موج تازه‌ای از محتوای فرقه‌گرایانه اشاره دارد که هم‌زمان با خشونت‌های ماه آوریل در منطقه جرمانا، در حومه دمشق، شدت گرفت. جرقه این ناآرامی‌ها با انتشار یک فایل صوتی جعلی زده شد که به‌نادرست به شیخ مروان کیوان، روحانی برجسته دروزی، نسبت داده شده بود. این فایل حاوی توهین به پیامبر اسلام بود و خشم گسترده‌ای را در پی داشت که به درگیری‌های خونبار منجر شد.

شیخ کیوان در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی، هرگونه ارتباط با این فایل صوتی را رد کرده و تأکید کرده است که این جعل، با هدف «برهم زدن وحدت اجزای جامعه سوریه» انجام شده است. وی هشدار داد که این حادثه می‌تواند «بهانه‌ای برای نسل‌کشی ملت دروزی پس از آنچه بر جامعه علوی رفته» فراهم کند.

در همان زمان، وزارت دفاع سوریه نیز با صدور بیانیه‌ای، جعلی بودن کامل این فایل صوتی و بی‌ارتباطی آن با شیخ کیوان را تأیید کرد.

بی‌بی‌سی گزارش داده است که اولین پست‌های ترویج‌کننده این فایل جعلی، از داخل سوریه منتشر شده‌اند اما خیلی زود توسط حساب‌هایی در عراق و عربستان سعودی بازنشر و تقویت شده‌اند. این پست‌ها اغلب حاوی فراخوان‌های صریح به خشونت و نفرت‌پراکنی علیه جامعه دروزی بوده‌اند.