طالبان به جای فقر با زنان مبارزه می‌کنند

امتداد-هادی سعیدی

خجسته الهام در ولایت بدخشان افغانستان در یک خانواده اهل قلم و روشنفکر زاده شده و سال‌های زیادی برای حمایت از زنان افغانستانی کار و پیکار کرده است. شعر می‌سراید و رمان می‌نوسد. از وی چندین اثر به چاپ رسیده، در سمت‌های مختلف و حقوق زنان ماموریت داشته و تا سقوط کابل بدست گروه طالبان در سمت رییس حمایت از زنان در اداره افغانستان عمومی کار می‌کرد.

خانم الهام از هر طریق و راه که میسر بود علیه بیداد طالبان بر زنان افغانستان صدا بلند کرده و برای آینده زنان افغانستان و ادامه وضع محدودیت‌های بیشتر طالبان نگران است.

* خانم الهام شما در مورد از آخرین وضعیت زنان در افغانستان بگویید؟

وضعیت زنان در افغانستان متاسفانه نگران کننده و غیر قابل پذیرش برای زنان افغانستان است. زنان افغانستان با چالش‌های شدید و موانع فراوان مواجه‌اند. به دلیل اینکه طالبان محدودیت‌های نابخردانه و بی‌رحمانه زیادی وضع کرده و این محدودیت‌ها جنبه منطقی، اسلامی و بشری ندارد. طالبان زنان افغانستان را خانه نشین کرده اند و می خواهند به تدریج زنان را  از جامعه افغانستان حذف کنند، زنان از مدرسه، دانشگاه و کار محروم شدند و دست آوردهای دو دهه اخیر آنان که با تلاش سخت و پشت کار به دست آورده شده بود از طرف طالبان نابود شده است.

* چرا طالبان با زنان سازش ندارند و چه دشمنی با آنها دارند؟

دلیل دشمنی طالبان با زنان برگرفته شده از اندیشه نهایت رادیکالی و افراطی طالبانی است و می‌خواهند اسلام افراطی ساخته فکری خودشان را در افغانستان پیاده بسازند. اندیشه‌ای که بسیاری از بخش‌های آن برگرفته از دید قبیله‌ای و تباری طالبان است. اکثریت آنها در منطقه و جغرافیایی زندگی می‌کنند که بعضی از این محدودیت‌ها در آنجا وجود داشته و می‌خواهند آن فرهنگ را در همه جا و به ویژه در شهر های افغانستان نیز پیاده بسازند.

* شما نقش مهمی اداره ملکی حکومت گذشته در افغانستان داشتید، از حضوز زنان در ادارات رژیم طالبان بگویید. آیا زنان هنوز هم در ادارت کار میکنند و با چه تغییر و محدودیت‌هایی؟

کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات عمومی افغانستان به عنوان عالی‌ترین مرجع در بخش خدمات عامه افغانستان به منظور افزایش مشارکت زنان در دو دهه اخیر کار می‌کرد و سیاست افزایش مشارکت زنان در بخش حکومتی را دنبال می‌کرد و مطابق این سیاست حضور زنان در ادارات می بایست تا سال ۱۴۰۱  به ۳۰ درصد می‌رسید. وقتی من مسئولیت تطبیق و اجرای این سیاست را به دست گرفتم به سختی برای تطبیق آن با همکارانم کار می‌کردیم که به حضور و مشارکت  زنان را نزدیک به هدف تعین شده برسیم. کارکرد زنان، نقش زنان و تلاش‌هایشان در بخش اداری افغانستان واقعی و محسوس بود. زنان توانسته بودند جایگاه خود را در عموم ادارات افغانستان پیدا کنند.

متاسفانه با روی کار آمدن گروه طالبان زنان را بصورت کلی در اوایل از اداره خدمات عمومی افغانستان حذف کردند و در نخستین قدم ریاست حمایت از زنان در خدمات ملکی و واحدهای جنسیت را در تمامی ادارات دولتی که تنها واحد تضمین کننده حقوق زنان در ادارات افغانستان به شمار میرفتند حذف کردند.

علاوه بر محدودیت کار و تحصیل، شاهدیم که گروه طالبان محدودیت‌های بیشتر را برای زنان وضع می‌کنند. مانند اینکه زنان باید همه برقع بپوشند، پوششی که در هیچ کشور اسلامی نمیتوان شبیه آنرا دید، در گشت و گذارشان آنان محدودیت وضع شده  و سایر محدودیت‌ها که این ها باعث می‌شود زنان به صورت سیستماتیک و برنامه‌ریزی شده از جامعه حذف شوند. طالبان با این محدودیت ها مانع تحقق اهداف و آرزوهای زنان می‌شوند.

به همین دلایل زنان فعلا به تعداد اندک در ادارات کار می‌کنند و کسانیکه کار می‌کنند با محدودیت خیلی زیاد رو برو هستند، رفت آمد زنان و مردان بین هم کاملا قطع است و نمیتوانند هماهنگی و روابط کاری داشته باشند که باعث کم کاری زنان در ادارات شده است و این ها باعث شده است که ما دوباره در نقطه صفرقرار بگیریم.

* طالبان بیشتر از اینکه به فقر و تنگدستی مردم و سایر معضلات بپردازند مهم ترین کارشان مبارزه و وضع محدودیت‌های بی‌وقفه برای زنان هست، درک شما از اندیشه طالبان در این زمینه چه است؟

افغانستان کشوری است که در طول سالیان متمادی با مشکلات فراوان مثل فقر، بیکاری و وضعیت‌های دشوار دیگر قرار داشته است. همیشه متکی به کشورهای خارجی و همسایه‌ها بوده و باید به این مشکلات رسیدگی میشد. در سالهای پیشین با وجودی که هنوز افغانستان یک کشور متکی به کمک‌های بیرونی بود، سطح زندگی و رفاه مردم بهتر شده بود و تعدادی از مردم به کار و درآمد ثابت دسترسی داشتند. با روی‌کار آمدن رژیم طالبان، آن امکانات اندک نیز از بین رفت و مردم با بیکاری و فقر بیشتر مواجه شدند .حتا به فروش فرزندان خود پرداختند. معضل در افغانستان کم نیست. اما طالبان به عوض پرداختن به آنچه گفته شد، تمام حواس شان به وضع محدودیت برای زنان متمرکز است و طی این نه ماه که از تسلط آنان می‌گذرد، جز ارایه چند حکم در مورد رفتار و پوشش زنان  کار دیگری برای بهبودی وضعیت افغانستان انجام نداده اند.

اندیشه عمیق دشمنی طالبان با زنان ریشه‌ای است و به این باوراند که زنان باید محدود و خانه‌نشین باشند و  نباید فعالیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کنند.

* اگر چه تعدادی از محدویت‌ها را در لابالای حرف های تان بیان کردید اما امکان دارد  محدودیت‌های مهمی که برای زنان وضع شده فهرست کنید؟

اصولا نباید محدودیت‌ها را تقسیم کنیم. هر جا که بحث محدودیت پیش می‌آید یک سلسله امتیازهایی در برابر آن از بین می‌رود. به همین اساس ما نمی‌توانیم محدودیت‌ها را به مهم و غیر مهم تقسیم کنیم. طالبان هر محدودیت که وضع کرده باعث شده که زنان را از اجتماع به کلی دور کند و ضربه‌های سهمگین بر حضور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زنان بزند.

* بستن مدرسه‌ها بروی دختران و اخیرا اجباری ساختن برقع به عنوان حجاب اجباری  دو اتفاق مهم در این زمینه است. شما چه دورنمایی از این وضع دارید؟

نخستین محدودیت بستن مکتب(مدرسه‌ها) به روی دختران بود.  بیشتر از ۹ میشود که دختران به مدارس نرفته اند و این خود بزرگترین ضربه به زنان بود،.دومین محدودیت بستن درب ادارات به روی زنان بود که بعد از این دو محدودیت عمده، محدودیت‌های دیگری مانند اجباری شدن حجاب، خانه نشین شدن زنان، عدم اجازه حضور اجتماعی بدون محرم و…  برای زنان وضع شد که البته پذیرفتنی نیست.

* مبارزات زنان در مقابل طالبان چشمگیر بوده است و پیدا و پنهان بیشتر این مبارزات را می‌خواهیم از زبان شما بشنویم.

من در همه مصاحبه‌های خود بیان کرده‌ام که اولین چالش در مقابل طالبان، زنان افغانستان بوده و هنوز این چالش بر سر راه طالبان باقی است و این تصور را طالب نداشت که زنان بیایند و مقابل آنان بیاستند . بنا بر این، این وضعیت برای آنها غافلگیر کننده بود. حضور زنان در نخستین روزهای تسلط این گروه با پوشش معمولی شان و ایستادگی‌های آنان به شیوه‌های مختلف برای طالبان یک وضعیت غیر قابل پیش بینی ایجاد کرده بود.

شهامت و جسارت زنان افغانستان در مقابل طالبان، جامعه جهانی و دنیا را متوجه این وضعیت ساخت و طالبان را با یک سردرگمی عجیب مواجه کرد و روزهای نخست آنان نمی‌دانستند باید در مقابل این زنان از چه روشی استفاده کنند.

* مبارزه زنان در مقابل محدودیت‌های طالبان مورد استقبال جامعه جهانی قرار گرفته، آیا هنوز هم این مبارزات ادامه دارد یا طالبان توانسته جلو این مبارزات را بگیرند؟

زنان در مقابل طالبان در یک جنگ نا برابر ایستادند. این سوی خط هیچ وسیله‌ای جز صدا و قلم برای این نبرد نداشتند و آن سوی خط ،از انواع سلاح استفاده میکند. طالبان با زنان معترض با خشونت رفتار میکنند. آنان را می زنند میکنند، به زندان میاندازند و بر صورت شان گاز اشک آور می پاشند. طبعا این وضعیت باعث شده  زنان کم کم از اعتراضات خیابانی خود داری کنند. ولی مبارزه به انواع مختلف هنوز هم جریان دارد و یقین دارم تا زمانیکه طالبان تسلط داشته باشند، این مبارزه پایان نمیابد. آنان با راه اندازی موج های تازه واکنش ها و تظاهرات و ایستادگی، به هر نحوی به طالبان تفهیم میکنند که زنان افغانستان دیگر نیروی جبر را نمیپذیرند و به خود آگاهی رسیده اند.

* آیا سازمان‌های حقوق بشری، سازمان ملل و جامعه جهانی تلاش رضایت بخشی در پاسداری از حقوق زنان داشته اند و شما چه توقعی از آنها دارید؟

تلاش‌های سازمان های حقوق بشری و سازمان ملل و درکل جامعه جهانی، متاسفانه اصلا رضایت بخش نیست. ما زنان افغانستان در این ۹ ماه  تنها اقدام ملموسی که از طرف جامعه جهانی دیده‌ایم، اظهار نگرانی بوده است. این قطعا کافی نیست و باید اقدام عملی صورت گیرد. جامعه جهانی به عنوان یک نیروی قدرتمند می‌تواند جلو خودسری‌های طالبان را بگیرد و یک اندازه از رفتار سخت گیرانه‌ی این گروه بکاهد. عدم اقدام عملی از سوی جامعه جهانی طالبان را در رفتارشان مصمم‌تر ساخته است. رفتاری که زندگی مردم افغانستان و به خصوص زنان را در تنگنا قرار داده است و باعث شده  زنان هر روز نسبت به روز قبل از صحنه کنار زده شوند. زنان افغانستان از جامعه جهانی خواستار وضع تحریم‌های بیشتر بسبت به طالبان است. محدود ساختن پروژه‌های توسعه‌ای و تلاش برای نشان دادن چهره واقعی طالبان می‌تواند این گروه را تا جایی کنترل و وضعیت مردم افغانستان را بهبود بخشد.