جنگ پوتین؛ «مغزها از روسیه فرار می‌کنند»

ریحان دِمیتری
خبرنگار بی‌بی‌سی در جنوب قفقاز

یِوگِنی لیامین بیرون از پارلمان گرجستان جعبه‌های لباس و بسته‌های غذا را داخل کامیونی می‌گذارد که عازم اوکراین است. یِوگِنی یکی از بیش از ۲۵ هزار روسی است که از زمان حمله روسیه به اوکراین وارد گرجستان شده‌اند. روس‌ها در همه شهرهای بزرگ برای یافتن مسکن مقرون به صرفه به تقلا و تکاپو افتاده‌اند. بسیاری را می‌توان دید که با چمدان‌ها و اغلب حتی حیوانات خانگی خود در حال پرسه زدن در تفلیس، پایتخت گرجستان، هستند.

یِوگِنی یک نوار آبی و زرد به یقه پالتویش زده است، رنگ‌های پرچم اوکراین. همین روبان باعث شد که او در تظاهرات ضد جنگ در روسیه، یک روز پس از آغاز جنگ اوکراین، دستگیر شود.

یِوگِنی ۲۳ سال دارد و فارغ‌التحصیل علوم سیاسی است. او می‌گوید: “من به این نتیجه رسیدم که بهترین راه برای مبارزه با رژیم پوتین مهاجرت از روسیه است. این وظیفه من است که برای کمک به اوکراینی‌ها هر کاری از دستم بربیاید انجام دهم”.

مقصد نهایی همه این مهاجران گرجستان نیست. چون اتحادیه اروپا، آمریکا، بریتانیا و کانادا حریم هوایی خود را به روی پروازهای روسیه بسته‌اند، آنها به کشورهایی می‌روند که برایشان پرواز هست و نیازی به ویزا نیست، مانند ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی. بسیاری هم به ارمنستان گریخته‌اند.

براساس برآورد یک اقتصاددان روس، از زمان شروع جنگ تاکنون ۲۰۰ هزار روس کشورشان را ترک کرده‌اند.

مردم بلاروس هم در حال ترک کشورشان هستند. آنها هم از سرکوب‌ داخلی و هم از تحریم‌ غرب می‌گریزند که برای همکاری با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه، علیه دولت مستبد الکساندر لوکاشنکو وضع شده است.

این امر باعث افزایش قیمت بلیت هواپیما برای پرواز فوری و اجاره مسکن در شهرهای اصلی کشورهای میزبان شده است، مانند استانبول پایتخت ترکیه و ایروان پایتخت ارمنستان.

آنیا که نخواست نام خانوادگی‌اش را عنوان کند گفت: “پرواز یک طرفه به استانبول برای من و شوهرم بیش از مجموع درآمد یک ماه ما تمام شد”.

برای او لحظه تصمیم نهایی زمانی بود که قانون جدید “خیانت به حکومت” در روسیه لازم‌الاجرا شد. براساس این قانون هر کس حمایتش از اوکراین را ابراز کند، ممکن است تا ۲۰ سال زندانی شود. آنیا فکر می‌کرد شاید بسراغ او هم بیایند:

“ترس از مرزهای بسته و سرکوب سیاسی و سربازی اجباری در ما نهادینه شده است. یادم می‌آید مادربزرگم داستان‌هایی تعریف می‌کرد از فضای رعب و وحشت در زمان استالین، که ما اکنون آن را تجربه می‌کنیم”.

در این موج جدید مهاجرت، بسیاری از آنهایی که از روسیه می‌روند متخصصان صنعت فناوری هستند که می‌توانند از راه دور کار کنند. یک تولیدکننده بازی‌های ویدیویی را در کافه‌ای در تفلیس ملاقات کردم که گفت او و اکثر افرادی که می‌شناسد مخالف سیاست‌های روسیه هستند و می‌دانند که هرگونه اعتراضی اکنون با خشونت سرکوب خواهد شد.

ایگور، که نام واقعی‌اش نیست، گفت: “تنها راهی که می‌توانیم اعتراض کنیم این است که کشور را ترک کنیم و مهارت‌ و پول‌مان را با خود ببریم. تقریبا همه افراد دوروبر ما تصمیم مشابهی گرفته‌اند”. او قصد دارد پایتخت گرجستان را ترک کند زیرا احساس می‌کند مردم از حضورشان خشنود نیستند.

گزارش‌های متعددی وجود دارد از اینکه میزبانان در وبسایت اقامتگاه‌یابی “اِیربی‌اَندبی”، از اجاره محل خود به شهروندان روس و بلاروس امتناع می‌کنند.

یک زوج بلاروس به بی‌بی‌سی گفتند که از یکی از این مالکان جواب شنیده‌اند که: “من شهروندان روسیه و بلاروس را نمی‌پذیرم. الان وقت تعطیلات نیست، وقت آن است علیه حکومت‌های فاسد خود قیام کنید”.

ایگور با ناراحتی گفت: “آنها فکر می‌کنند ما از روسیه فرار می‌کنیم چون مثلا اپلیکیشن اَپل‌پِی دیگر آنجا کار نمی‌کند. ما برای خوشی و آسایش فرار نمی‌کنیم، ما همه چیز خود را از دست داده‌ایم، ما در اصل پناهجو هستیم. سیاست‌های پوتین زندگی ما را نابود کرده است”.

در اداره خدمات عمومی تفلیس، تازه‌واردان در حال ثبت شرکت یا درخواست اقامت هستند.

اعتراضات ضد جنگ در روسیه به شدت سرکوب می‌شود

کریستینا و نیکیتا، دو متخصص فناوری اطلاعات از مینسک پایتخت بلاروس، به عنوان کارآفرین ثبت نام کرده‌اند که به آنها اجازه می‌دهد در بانک‌های گرجستان حساب باز کنند.

کریستینا گفت: “ما از حکومت‌های خود حمایت نمی‌کنیم، این کاملا روشن است چون فرار کرده‌ایم. ما می‌خواهیم اینجا در امنیت باشیم. اما اینجا به دلیل ملیت‌مان آزار و اذیت می‌شویم. مجبورم پنهان کنم از چه کشوری آمده‌ام، وقتی مردم از من می‌پرسند اهل کجا هستم احساس راحتی نمی‌کنم”.

از آغاز جنگ اوکراین، تفلیس شاهد شماری از بزرگترین تجمع‌ها در حمایت از اوکراین بوده است. یک نظرسنجی تازه نشان داده است که ۸۷ درصد از مردم گرجستان، جنگ در اوکراین را جنگ خودشان با روسیه می‌دانند.

بسیاری در گرجستان از روی آوردن روس‌ها به کشورشان ناراحت هستند زیرا کمتر از ۱۴ سال پیش بود که روسیه به گرجستان حمله کرد.

بعضی‌ها نگرانند که ولادیمیر پوتین با این بهانه که شهروندان روسیه در خارج از کشور نیاز به حمایت دارند، به کشورشان حمله کند، او همین بهانه را توجیهی برای اعزام نیرو به منطقه جدا شده اوستیای جنوبی در گرجستان در سال ۲۰۰۸ قرار کرد. از آن به بعد ۲۰ درصد از خاک گرجستان در اشغال روسیه است.

با این حال، به عقیده لِو کلاشنیکف، کارآفرین فناوری، گرجستان از آنچه که او بزرگترین فرار مغزها در تاریخ مدرن روسیه می‌نامد، سود خواهد برد. او در حالی که در صف ایستاده بود، گروه جدیدی را در اپلیکیشن پیام‌رسان تلگرام برای مهاجران روس تشکیل داد: “۵۰ نفر جلوی من بودند و ۵۰ نفر هم پشت سرم. آنها اولین کسانی بودند که مشترک گروه من شدند، الان نزدیک به چهار هزار عضو داریم”.

اعضای این گروه درمورد محل اقامت و نحوه باز کردن حساب‌ بانکی و اینکه آیا در ملاء عام روسی صحبت کنند یا خیر، بحث می‌کنند.

یِوگِنی لیامین در حال حاضر در حال یادگیری زبان گرجی است و الفبای منحصر به فرد این زبان را با کتاب تمرین می‌کند.

یِوگِنی می‌گوید: “من مخالف پوتین هستم، من مخالف جنگ هستم. من هنوز نمی‌توانم از حساب بانکی‌ام در روسیه پول برداشت کنم، اما این در مقایسه با مشکلات اوکراینی‌ها هیچ است”.