بوی معامله اسرائیل و روسیه! / صابر گل‌عنبری

امروز سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه گفت که کشورش از آمریکا برای عدم نقض حقوق روسیه پس از احیای برجام تضمین مکتوب درخواست کرده است. این سخنان برای خیلی‌ها “غیر منتظره” بود. اما واقعیت این است که این اظهارات تازگی ندارد و قبل از شروع جنگ اوکراین نیز مقامات روس اظهارات مشابهی بر زبان جاری ساختند که دال بر ناخرسندی آن‌ها از احیای برجام در شرایط فعلی است؛ در حالی که مسکو طی ماه‌های گذشته از میانجیگران اصلی میان ایران و آمریکا برای احیای این توافق‌نامه بود.

به هر حال، واقعیت این است که موفقیت مذاکرات وین در شرایط کنونی هیچ به نفع روسیه نیست؛ از این جهت که موجب بازگشت ایران به بازار جهانی نفت در وضعیتی است که روسیه به علت جنگ اوکراین تحت تحریم‌های شدیدی قرار گرفته است و برخی کشورها در صرافت تحریم نفتی آن هستند و از سوی دیگر نیز حل مشکل برجام و احیای آن کل اهتمام جهانی را بر مساله اوکراین، جنگ روسیه و فشارهای اقتصادی و سیاسی بر مسکو متمرکز می‌کند.

به همین خاطر، عجیب و غریب نیست که در این شرایط روسیه نخواهد مذاکرات وین به توافق ختم شود و باز طبیعی است که این نخواستن را بخواهد با اقداماتی عملیاتی کند و مانع احیای برجام شود که نه نفت ایران به بازار جهانی بازگردد تا تحریم نفتی مسکو تقریبا ناممکن شود و در کنار آن نیز جنگ اوکراین به تنها مرکز ثقل توجه جهانی تبدیل نشود و این توجه به مسائل مهم دیگری نیز معطوف گردد.

حال در این شرایط، ناگهان نفتالی بنت نخست وزیر اسرائیل سر از کاخ کرملین در می‌آورد. تل‌آویو از طرف‌های متضرر بحران اوکراین است و به علت شکر آب شدن روابط غرب و روسیه به علت روابط ائتلافی با اولی و روابط راهبردی با دومی در موقعیت دشواری قرار گرفته است. هر چند اسرائیل تحت فشار آمریکا با ادبیات آرامی تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم کرد و در مجمع عمومی نیز به قطعنامه ضد روسی رای مثبت داد و حتی گفته می‌شود باز تحت فشار آمریکا به امارات برای دادن رای مثبت به این قطعنامه فشار آورد، اما هیچ وقت موضع سخت و شدیدی علیه جنگ روسیه نگرفت و برای حل منازعه هم پیشنهاد میانجیگری داد.

در این وضعیت نفتالی بنت به مسکو رفته است و با پوتین دیدار و گفتگو کرد. رئیس جمهور روسیه نیز که به نظر می‌رسد چنین واکنش یکپارچه و تحریم‌هایی را از جانب غرب پیش‌بینی نمی‌کرد و تقریبا راه بسیار دشواری را می‌پیماید که بازگشت از آن بسیار سخت است، شدیدا به وساطت اسرائیل و فعال شدن لابی‌های آن در کانون‌های قدرت دول غربی برای کاهش فشارها و یافتن راه حلی مناسب طرفین نیازمند است.

اما دنیا جهان منافع است و به قول معروف گربه برای رضای خدا موش نمی‌گیرد. اسرائیل نیز بدون مابه‌ازایی حاضر به وساطت نیست. با توجه به این که این رژیم جدی‌ترین مخالف احیای برجام است، بعید نیست که این مابه‌ازا همان ترغیب روسیه به جلوگیری از احیای این توافق در مقابل پادرمیانی در اروپا و آمریکا باشد. این مساله می‌تواند تفسیرگر اظهارات امروز لاوروف هم‌زمان با حضور بنت در کرملین باشد.

حالا در این لحظات سرنوشت ساز مذاکرات وین باید دید چه اتفاقی خواهد افتاد. به نظرم، اگر اراده لازم میان دو طرف آمریکایی و ایرانی بر توافق باشد و گوش شنوایی برای این مواضع روسیه نباشد، مخالفت مسکو با احیای برجام به تنهایی نمی‌تواند مذاکرات را به شکست بکشاند.

البته نباید از نظر هم دور داشت که حتی به فرض موفقیت مذاکرات و احیای برجام باز احتمال شکل‌گیری یک تنش بزرگ در خاورمیانه به نحوی که نگاه‌های جهانی را از تحولات اوکراین به سمت دیگری برگرداند، وجود دارد و این تنش می‌تواند ناشی از اقدامات خرابکارانه اسرائیل علیه تاسیسات هسته‌ای ایران در سطحی بزرگ‌تر از خرابکاری‌های گذشته باشد.