حکم اعدام اینترنت در ایران چگونه صادر شد؟

روزآروز

امروز ششم مرداد ۱۴۰۰، یکی دیگر از روزهایی بود که در تقویم مجلس یازدهم باقی می‌ماند؛ مجلس مدعی شفافیت برای طرح موسوم به «صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی» جلسه غیرعلنی برگزار کرد و بعدش هم آن را اصل هشتاد و پنجی کرد.

موضوع از این قرار است که طرح مذوکور معروف به طرح صیانت، یکی از جنجالی‌ترین طرح‌های این مجلس است که بسیاری بر این عقیده‌اند که با این طرح فضای مجازی از آنچه اکنون است، محدودتر خواهد شد.

اما با وجود مخالفت گسترده افکار عمومی این طرح موافقان جدی و مخالفان کم‌رمقی در مجلس دارد. بنا بود این طرح در نخستین جلسات این هفته مجلس به صحن بیاید ولی بنا به دلایل نامعلومی دو روز عقب افتاد تا امروز. روز اول یعنی دوشنبه حتی مخالفان و موافقان طرح برای نطق‌شان ثبت‌نام هم کرده بودند که معلوم نشد به چه علتی نوبتش به انتهای لیست رفت تا آن روز رسیدگی نشود. سه‌شنبه هم طرح مطرح نشد تا چهارشنبه که مجلسی‌ها ساعت ۱۰:۲۰ دقیقه به تنفس نیم‌ساعته‌شان رفتند؛ اما بعد از گذشت نیم‌ساعت صحن علنی نشد و تا حدود ۱۱:۳۰ ادامه داشت. «ایسنا»‌در خبری نوشت که مجلس در حال بررسی طرح صیانت به صورت غیرعلنی و تصمیم‌گیری برای هشتاد و پنجی کردن آن است.

این همان وعده‌ای بود که شب قبلش نایب رییس کمیسیون فرهنگی داده بود؛ بررسی و تشریح این طرح در جلسه غیرعلنی و رای‌گیری برای اجرای اصل ۸۵ قانون اساسی درباره این طرح.

نهایتا پس از حدود ۴۰ دقیقه جلسه با گزارش کمیسیون فرهنگی و نطق مخالفان و موافقان، ارجاع طرح به اصل ۸۵ شروع شد و نهایتاً با رای نسبتا بالایی به تصویب رسید که این طرح طبق اصل ۸۵ قانون اساسی بررسی شود.

منظر حقوقی: اصل ۸۵ چیست؟

اما اصل ۸۵ چیست؟ این اصل قانون اساسی می‌گوید: «سمت‏ نمایندگی‏ قائم‏ به‏ شخص‏ است‏ و قابل‏ واگذاری‏ به‏ دیگری‏ نیست‏. مجلس‏ نمی‏تواند اختیار قانونگذاری‏ را به‏ شخص‏ یا هیأتی‏ واگذار کند ولی‏ در موارد ضروری‏ می‏‌تواند اختیار وضع بعضی‏ از قوانین‏ را با رعایت‏ اصل‏ هفتاد و دوم‏ به‏ کمیسیون‏‌های‏ داخلی‏ خود تفویض‏ کند، در این‏ صورت‏ این‏ قوانین‏ در مدتی‏ که‏ مجلس‏ تعیین‏ می‏‌نماید به‏ صورت‏ آزمایشی‏ اجرا می‏‌شود و تصویب‏ نهایی‏ آنها با مجلس‏ خواهد بود….»

به عبارت دیگر این اصل اجازه می‌دهد که برای برخی قوانین، طرح مورد نظر با موافقت مجلس به کمیسیون تخصصی برود و آن کمیسیون طرح مدنظر را بررسی و تصویب کند؛ این تصویب به منزله تصویب شدن در صحن مجلس است. و طرح مذکور پس از تصویب در کمیسیون مانند طرح‌های مصوب در صحن مستقیماً به شورای نگهبان می‌رود.

حالا برای این مورد مجلسی‌ها موافقت کردند به جای اینکه در کمیسیون تخصصی که کمیسیون فرهنگی می‌شود بررسی شود، در کمیسیونی مشترک رسیدگی شود. کمیسیون مشترک یعنی علاوه بر اعضای کمیسیون فرهنگی تعدادی دیگر از نمایندگان هم به آن اضافه شود.

با این اقدام بهتر است گفته شود این طرح که سرانجامش محدودیت بیشتر فضای مجازی است، بدون درد و عارضه‌ای در گوشه‌ای از مجلس بدون جنجال و سر و صدا کار خودشان را می‌کنند و طراحان به هدفشان خواهند رسید.

منظر سیاسی: وزن‌کشی

اما از منظر سیاسی برخی معتقدند که تصویب اجرای اصل ۸۵ یک وزن‌کشی در مجلس بود که با پیروزی پایداری‌چی‌ها تمام شد. اما هرچند برخی نمایندگان نزدیک به قالیباف در مخالفت با این طرح صحبت کرده بودند اما ۸۱ رای منفی امروز نشان داد که طیف قالیباف هم آنچنان مخالف نبوده‌اند.

از سوی دیگر انتخاب روزی که این طرح به صحن آمد هم حائز اهمیت است؛ روزی که رییس مجلس در سفر به سوریه به سر می‌برد و رییس مجلس علی نیکزاد نزدیک به جبهه پایداری بود. شاید نامحتمل نباشد که این توافقی بوده برای اینکه رای مثبت قالیباف به عنوان راس یک طیف، پای هشتاد و پنجی شدن این طرح که می‌تواند به تصویب آن منجر شود، نباشد. اقدامی برای سفید ماندن راس طیف قالیباف‌ها یعنی باقر قالیباف.