خاورمیانهِ نگون‌بخت! / صابر گل‌عنبری

اوضاع خاورمیانه وخیم‌تر از هر زمانی شده است. تازه آن روی واقعا تلخ بحران‌های در هم تنیده خود را نشان می‌دهد؛ اگر چهره غالب بحران‌های منطقه برای سال‌ها پس از شروع بهار عربی رنگ و بوی سیاسی داشت و سیاست و دموکراسی و آزادی‌ها اولویت نخست بود، اما امروز دیگر اینگونه نیست. فقر، نبود امنیت غذایی و خدمات عمومی، نابسامانی اجتماعی، نومیدی، سردرگمی و آینده مجهول در حال تحمیل اولویت‌های دیگری است.

لبنانی که یک زمانی به عروس خاورمیانه شهره بود، در مرز فروپاشی است و اقتصاد آن فلج شده و مردم آن در تامین نیازهای اساسی خود با مشکل جدی مواجه هستند. عراق نیز که در دو سال اخیر با مشکلات معیشتی و کاهش شدید خدمات عمومی دست و پنجه نرم می‌کند، اخیرا در خاموشی فرو رفته و بحران برق در این گرمای سوزان تابستان، زندگی در این کشور را جهنمی‌تر کرده است.

سوریه هم با وجود این که از شدت و حدت درگیری‌های نظامی بسیار کاسته شده و مخالفان جز بر منطقه ادلب دیگر سلطه سرزمینی ندارند، اما کل این کشور با بحران اقتصادی افسار گسیخته روبرو است و هم اکنون یک کشور ویران شده روی دست صاحبان قدرت و مردمان جنگ زده آن مانده است. در افغانستان نیز با عقب نشینی نیروهای آمریکایی و خیز دوباره طالبان برای بازگشت به قدرت، خطر وقوع جنگ داخلی گسترده‌ و آینده‌ای نامعلوم این کشور جنگ زده و امنیت محدوده پیرامونی آن را تهدید می‌کند.

مصر نیز حال و روز خوشی ندارد؛ از یک سو، پس‌رفت فاجعه‌بار وضعیت حقوق بشر و اعدام‌های دسته جمعی مخالفان و از دیگر سو، شرایط رقت بار اقتصادی. یمن نیز همچنان درگیر جنگ خارجی و داخلی بی‌سرانجام است و بیش از نیمی از ملت آن گرسنه و بدون داشتن حداقل امکانات زندگی بوده و کودکان آن از فرط سوء تغذیه و گرسنگی جان می‌دهند. قبلا برای بیان عمق تراژدی انسانی در یک منطقه، فلسطین ضرب المثل بود، اما امروز فلسطین‌ها در منطقه شکل گرفته است.

بقیه کشورها هم به استثنای چند کشور ثروتمند عربی با بحران‌های پیچیده سیاسی، اجتماعی و اقتصادی با درجات متفاوتی از متوسط و نسبتا شدید گرفته تا بسیار شدید روبرو هستند.

خلاصه این که مردمان خاورمیانه امروز خسته‌تر، نومیدتر و سردرگم‌تر از هر زمانی هستند؛ اما صاحبان و شیفتگان قدرت بی‌توجه‌تر از هر زمانی به ریشه مشکلات و بحران‌ها در حال نزاع بی‌حاصل و آب در هاون کوبیدن هستند.

این نومیدی تاریخی مردمان خاورمیانه و شمال آفریقا به ویژه جوانان و بی‌توجهی و به عبارتی بهتر بی‌خیالی حاکمان و قدرت‌طلبان، اوضاع خیلی از کشورها و کل منطقه را به حد انفجار و تقابلی خطرناک رسانده است که برآیند آن یک تراژدی انسانی خطرناک‌تر و فاجعه‌بارتر از وضعیت کنونی خواهد بود.