بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه کشور اروپایی طرف «برجام» شامگاه پنحشنبه ۱۴ اسفند ۱۳۹۹ (۴ مارس ۲۰۲۱) در بیانیه‌ای اعلام کردند کاملاً به «برنامه جامع اقدام مشترک» متعهد هستند و تأکید کرده‌اند این توافق، هنگامی که اجرا می‌شود در راستای تأمین منافع امنیتی همه طرف‌ها است.

این بیانیه ساعاتی پس از «تفاهم فنی موقت» رافائل گروسی، مدیرکل آژانس انرژی اتمی با ایران برای بررسی مسائل فنی در پرونده اتمی ایران صادر شد. به گفته مدیرکل آژانس این تفاهم برای «رسیدگی به مسائل اساسی» از جمله منشا مواد رادیوآکتیو کشف شده در دو مکان اعلام‌نشده ایران است. پس از تفاهم، سه کشور اروپایی از ارائه قطعنامه محکومت ایران به شورای حکام منصرف شدند.

سه کشور اروپایی در ادامه بیانیه عصر پنجشنبه خود، ایران را به “نقض ادامه‌دار تعهدات هسته‌ای” متهم کرده و گفته‌اند که از این بابت نگران هستند. آنها نوشته‌اند: «همچنان از نقض ادامه‌دار تعهدات هسته‌ای ایران در ماه‌های اخیر به خصوص گام‌های تنش‌آمیز برداشته‌شده از سوی این کشور از تاریخ نوامبر ۲۰۲۰ نگران هستیم.»

در ادامه این بیانیه آمده است: «اعلامیه ایران مبنی بر اینکه دیگر اجازه اجرای ترتیبات نظارتی مرتبط با برجام را نخواهد داد و اجرای پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد جای نگرانی ویژه دارد. این اقدام اطمینان یافتن از صلح‌آمیز ماندن فعالیت‌های ایران را برای جامعه بین‌المللی دشوارتر خواهد کرد.»

تروئیکای اروپا خاطرنشان کرده‌اند: «ایران رسماً اجرای پروتکل الحاقی و تمامی تعهدات شفافیت‌ساز ذیل برجام را متوقف کرده است. این اقدام دسترسی‌های آژانس اتمی را به طرز محسوسی کاهش می‌دهد و ممکن است توانایی تضمین ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سلب کند.»

تروئیکای اروپایی گفته‌اند که از تفاهم فنی موقت میان ایران و آژانس اتمی استقبال می‌کنند اما این تفاهم «ضرورت احیای تمامی دسترسی‌ها توسط ایران را برطرف نمی‌کند.»

آنها تأکید کرده‌اند: «ایران بایستی کاملاً با آژانس اتمی همکاری کند تا اطمینان حاصل شود که آژانس قادر است مأموریت گزارش‌دهی خودش را اجرا کند.»

سه کشور اروپایی با اشاره به اینکه «در چنین شرایطی قصد معرفی قطعنامه‌ای در نشست شورای حکام آژانس علیه ایران را داشته‌اند» تأکید کرده‌اند: «ما می‌دانیم که اعضای این شورا از لحاظ نگرانی‌های بسیار جدی‌ ما از اقدامات ایران، به خصوص تصمیم این کشور در تعلیق ترتیبات شفافیت‌ساز ذیل برجام و نظام پادمانی با ما هم‌نظرند.»

آنها سپس درباره دلیل انصراف از تصمیم خود برای صدور این قطعنامه تصریح کرده‌اند: «با وجود حمایت آشکار از این قطعنامه در شورای حکام آژانس اتمی ما فعلاً تصمیم گرفته‌ایم این اقدام را متوقف کنیم تا به مدیر کل آژانس برای اجرای تلاش‌های جدید ایشان با هدف شکستن این بن‌بست و حل و فصل بدون تأخیر اختلافات مذکور -اقداماتی که مدیر کل در هفته جاری آنها را به شورا اعلام کرد- فرصت بدهیم.»

در ادامه آمده است: «ما از طرح مدیر کل استقبال می‌کنیم. امیدواریم ایران از این فرصت برای ورود به گفت‌وگوهای اساسی با آژانس در خصوص این مسائل برجسته شود. از مدیر کل می‌خواهیم این شورا را از پیشرفت‌ها در زمینه اقدامات نظارتی و راستی‌آزمایی در تمامی زمینه‌ها در ایران مطلع کند.»

سه کشور اروپایی در بیانیه خود خاطرنشان کرده‌اند چنانچه در موضوعات مطرح‌شده در جلسه امروز شورای حکام درباره برنامه هسته‌ای ایران «پیشرفت‌های کافی» حاصل نشود حق فراخوان برای برگزاری نشست فوق‌العاده در این شورا را برای خود محفوظ می‌دانند.

آنها نوشته‌اند: «ما تحولات را از نزدیک رصد خواهیم کرد و چنانچه پیشرفتی در خصوص هر یک از تحولات مطرح‌شده در این جلسه حاصل نشود حق فراخوان برای برگزاری نشست فوق‌العاده شورا را برای خود محفوظ می‌دانیم.

سه کشور اروپایی گفته‌اند: «هدف این روند گسترده‌تر دیپلماسی باید عقب‌نشینی ایران از گام‌های خود و احیای کامل دسترسی‌های آژانس اتمی باشد. این تنها راهی است که جامعه بین‌المللی می‌تواند از ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اطمینان حاصل کند.»

در ادامه بیانیه تصریح شده است: «سه کشور اروپایی در حال همکاری‌های فشرده برای حمایت از این تلاش‌ها هستند. ما از ایران می‌خواهیم بدون پیش‌شرط پیشنهاد هماهنگ‌کننده برجام جهت برگزاری نشست غیررسمی با حضور طرف‌های برجام و ایالات متحده آمریکا را بپذیرد. راه حل دیپلماتیک تنها راه برای برون‌رفت از این بحران است.»

کشورهای اروپایی در پایان این بیانیه از مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواسته‌اند جدیدترین گزارش فصلی خود در خصوص اقدامات نظارتی و راستی‌آزمایی در ایران را علنی کند

سه کشور اروپایی همچنین از ایران خواستند که بدون هیچ‌گونه پیش‌شرطی پیشنهاد هماهنگ‌کننده برجام درخصوص برگزاری جلسه غیررسمی میان طرفین توافق هسته‌ای و ایالات متحده را قبول کند.

آمریکا: آژانس باید حفظ تعهدات پادمانی ایران را تضمین کند

نمایندگی آمریکا در نهادهای بین‌المللی مستقر در وین در نشست شورای حکام در بیانیه‌ای خطاب به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد، این نهاد باید فعالیت‌های پادمانی در قبال برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کند.

در این بیانیه که روز پنجشنبه منتشر شد، از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌خاطر گزارش اخیرش درخصوص برنامه هسته‌ای ایران قدردانی کرده و بر ضرورت این گزارش‌ها در حفظ توان ارزیابی وضعیت پایبندی ایران به تعهدات پادمانی تأکید شده است.

این بیانیه از آژانس می‌خواهد تا در موضعی قرار گیرد پایبندی ایران به تعهدات پادمانی و اینکه هیچ مواد هسته‌ای دور از چشم این نهاد در ایران ساخته نمی‌شود را تضمین کند و طبق گزارش جدید آژانس نه‌تنها چنین چیزی رخ نداده است بلکه سوالات جدی در این زمینه رو به افزایش هستند و آمریکا از این بابت به شدت نگران است.

این بیانیه می‌افزاید: «پایبندی به تعهدات پادمانی نه‌تنها امری انتخابی نیست بلکه امری جدا از اجرای تعهدات برجام از سوی ایران محسوب می‌شود».

نماینده آمریکا با اشاره به گزارش پیدا شدن اورانیوم غنی‌شده در دو مکان قبلا اعلام‌نشده در ایران می‌نویسد: «به‌طور اخص، ردیابی قطعات اورانیوم غنی‌شده در دو موقعیت مکانی اعلام نشده که ایران به‌مدت هفت ماه در سال گذشته دسترسی آژانس به آن‌ها را رد کرده بود بسیار نگران‌کننده است. ایران باید شفافیت لازم را در مورد این مکان‌ها یا مکان‌های دیگر که آژانس باور دارد ایران احتملاً در بازه زمانی سال‌های ۲۰۰۲-۲۰۰۳ بر روی اورانیوم فلزی کار می‌کرده فراهم کند.»

این بیانیه با اشاره به چهارمین مکان اعلام نشده در ایران نوشته است: «علی‌رغم ۱۸ ماه تلاش آژانس، توضیحات ایران برای وجود این مواد قانع کننده نیستند زیرا به لحاظ فنی فاقد اعتبار هستند».

نماینده آمریکا در وین می‌نویسد: «در تمام این چهار مورد، آژانس به دنبال ایجاد این اطمینان است که هیچ مواد اعلام نشده هسته‌ای در ایران وجود ندارد و گزارش‌های ایران درباره مواد هسته‌ای خود کامل هستند. ایران باید برای جلب اطمینان بین‌المللی از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود باید به طور کامل و بدون تأخیر با آژانس همکاری کند تا مسائل موجود برطرف شوند».

این بیانیه با انتقاد از کاهش نظارت‌های آژانس بر برنامه هسته ای ایران ذیل برجام و پروتکل الحاقی می‌نویسد، چگونه خاتمه دادن به این نظارت‌ها می‌تواند اعتمادسازی ایران از برنامه هسته‌ای خود را محقق کند؟ این گام‌ها غیرسازنده هستند و ایران باید آن‌ها را لغو کند.

در این بیانیه آمده است، شورای حکام آژانس باید از اعمال نظارتی آن حمایت کند و اعضای آن نیز باید از درستی رژیم پادمانی حمایت کنند زیرا این مسائل بر امور پادمانی در سطح بین‌المللی تأثیرگذار است. اکنون ایران یک فرصت دیگر در اختیار دارد تا همکاری‌های لازم را داشته باشد و «ما به‌طور دقیق منتظر پاسخ سازنده ایرانی‌ها خواهیم ماند».

این بیانیه می‌افزاید: «ایالات متحده مانند دیگر اعضا، دیدگاه‌های خود در قبال گام‌های بعدی درخصوص از دست دادن فرصت از سوی ایران در رفع نگرانی‌های آژانس را تنظیم خواهد کرد».

در انتهای این بیانیه آمده است: «راستی‌آزمایی قدرتمند، محور اصلی رژیم عدم گسترش [سلاح‌های اتمی] در سطح جهانی و سنگ بنایی برای توافقات در این زمینه است. رئیس جمهور [جو بایدن] تصریح کرده است که ما آماده دیپلماسی معنادار برای بازگشت به برجام هستیم و با وجود اینکه مسائل پادمانی موضوع مجزایی است، حل آن‌ها برای اعتمادسازی درخصوص تضمین ایران در قبال برنامه هسته‌ای ضروری است. بنابراین ریاست آژانس باید بر این مسائل تا زمانی که حل نشده باشند متمرکز بماند».