بی بی سی: نهاد هماهنگ‌کننده تلاش‌های جهانی برای دسترسی کشورها به واکسن کووید-۱۹ به بی‌بی‌سی فارسی گفته است که ایران برای خرید واکسن با هیچ منع قانونی و حقوقی از طرف دولت آمریکا روبرو نیست.

سخنگوی “اتحاد واکسن” که برنامه کواکس برای دسترسی یکسان کشورها به واکسن کرونا را اداره می‌کند، گفت اوفک (دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت دارایی آمریکا) مجوزی صادر کرده که موانع قانونی ایران برای خرید واکسن را برطرف می‌کند.

مقام‌های ایران که در هفته‌های گذشته اظهارات متفاوت و گاه متناقضی درباره خرید واکسن داشته‌اند، می‌گویند تحریم‌های آمریکا علیه ایران تلاش‌ها آنها برای خرید واکسن کرونا را با مانع جدی روبرو کرده است.

اما کنسرسیوم کواکس با رد این ادعا به بی‌بی‌سی فارسی گفت که تمام کشورهای عضو “اگر تا کنون روند پرداخت را طی نکرده باشند در مرحله انجام آن هستند.”

برنامه کواکس زیر نظر سازمان جهانی بهداشت و با هدف کمک به خرید و توزیع واکسن کرونا در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط راه‌اندازی شده است تا دسترسی به واکسن برای همه کشورها امکان‌پذیر شود.

مسئولان وزارت بهداشت ایران اوایل ماه مهر اعلام کردند که ایران رسما به عضویت اتحادیه کواکس در آمده است.

کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو در آن زمان گفت ” توافقنامه‌ خرید واکسن کووید ۱۹، امضا و به اتحادیه بین المللی واکسن، ارسال شده است.”

آقای جهانپور گفت که گام بعدی “تامین پیش پرداخت لازم تا ۱۸ مهر مطابق با ۹ اکتبر ۲۰۲۰ است که قاعدتا بانک مرکزی ایران نسبت به تامین این مرحله اقدام خواهد کرد.”

بانک مرکزی چه می‌گوید؟

بانک مرکزی ایران هفته پیش مدعی شد که تحریم‌های آمریکا مانع پرداخت و انتقال پول برای خرید واکسن کووید-۱۹ شده است.

عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی ایران گفت “از آنجا که خرید واکسن کرونا از طریق کواکس بایستی ازمسیر رسمی سازمان جهانی بهداشت انجام گیرد، تاکنون هر طریقی برای پرداخت و انتقال ارز مورد نیاز، به خاطر تحریم غیرانسانی دولت آمریکا و ضرورت اخذ مجوز اوفک، با مانع مواجه شده است.”

اما هم‌زمان با این اظهارات روزنامه واشنگتن‌پست به نقل از یک سخنگوی کواکس نوشت که مانعی قانونی برای خرید واکسن از سوی ایران وجود ندارد.

با وجود این حسن روحانی، رئیس جمهور ایران هم چهارشنبه تحریم‌های آمریکا را مقصر این وضعیت دانست و گفت “باید صد لعن و نفرین به ترامپ بفرستیم.”

مقام‌های جمهوری اسلامی ایران همواره گفته‌اند که تحریم‌های آمریکا مانع دسترسی به داروهای و تجهیزات پزشکی و خرید آنها از شده است.

اما آمریکا می‌گوید تحریم‌های ایران مانعی برای دسترسی به دارو نیست و حکومت ایران را به دلیل سوء مدیریت داخلی مقصر می‌داند.

وزارت دارایی آمریکا هفته گذشته هم در بیانیه‌ای اعلام کرد بانک‌هایی که پرداخت‌ها برای کمک‌های بشردوستانه به ایران را قبول کنند، مشمول اقدامات تنبیهی نمی‌شوند.

تحریم مانع است، تحریم مانع نیست

هفته گذشته ناصر ریاحی، رئیس اتحادیه واردکنندگان داروی ایران در مصاحبه‌ای به سایت سپیدآنلاین گفته بود که برای انتقال ارز به خارج و واردات دارو و اقلام پزشکی مشکلی وجود ندارد.

آقای ریاحی در آن مصاحبه گفت: “ما نیازهای دارویی کشور را به طرق مختلف و حتی از شرکت‌های داروسازی آمریکایی، اروپایی و مواد اولیه ساز هندی، چینی و روسی وارد می‌کنیم و در همه این معاملات هم ارز منتقل می‌شود.”

اما سایت سپید آنلاین روز شنبه مصاحبه دیگری برای “برای روشن شدن بهتر ابعاد موضوعات مهم” مصاحبه قبلی منتشر کرد که در آن آقای ریاحی با چرخشی قابل توجه تحریم‌های آمریکا را مقصر اصلی وضعیت دارو در ایران عنوان کرد.

او در مصاحبه تازه‌اش گفت: “امروز سخت‌گیری‌ها بیش‌ازحد افزایش یافته و کمپانی‌های ساخت دارو برای فرار از ریسک بالای فروش محصول به ایران اقدام به قطع همکاری با واردکنندگان ایرانی کرده‌اند.”

تحریم یا تئوری توطئه؟

در حالی که تحریم‌ها به عنوان مقصر اصلی خرید واکسن معرفی شده‌اند اما اظهارات و موضع‌گیری‌های بعضی مسئولان نشان می‌دهد مشکلات و اختلاف نظرهای دیگری هم وجود دارد.

اطلا‌ع‌رسانی درباره تولید واکسن داخلی و خرید واکسن از خارج در ماه‌های گذشته با نتاقض‌های زیادی همراه بوده است.

برآوردهای گوناگونی از زمان ساخت واکسن داخلی و آزمایش‌های مربوط به آن ارائه شده است. همچنین درباره نهادها و شرکت‌های در حال ساخت واکسن از جمله ستاد اجرایی فرمان امام اطلاع‌رسانی شفافی نشده است.

موضوع دیگر که از خلال گفته‌های بعضی مقام‌ها برداشت می‌شود وجود اختلاف سیاسی، فرهنگی یا مذهبی بر سر خرید و استفاده از واکسن‌های خارجی است که پیشتر در موارد دیگر مانند سند آموزشی ۲۰۳۰ سازمان ملل هم جنجالی شده بود.

یکی از این اظهار نظرهای خبرساز به زهرا شیخی مبارکه، پزشک عمومی و سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مربوط می‎‌شود که در یک رشته توییت به مواردی اشاره کرده که بعضا به عنوان “تئوری توطئه” علیه واکسیناسیون مطرح می‌شود.

این نماینده مجلس با کنار هم گذاشتن نام بیل گیتس، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه و سازمان بهداشت جهانی، آنها را به تلاش‌ برای کم کردن جمعیت جهان، توهین به پیامبر اسلام و واردات خون آلوده و ترویج سقط جنین متهم کرده بود.

خانم شیخی این اتهامات را در کنار اظهارات مقام‌های بهداشتی دولت ایران درباره عضویت در کواکس توییت کرد که به وضوح نشان‌دهنده مخالفت با چنین اقدامی بود.

سایت تابناک در گزارشی در نقد اظهارات خانم شیخی نوشت: “گوینده این اظهارات نه یک شهروند عادی یا مسئول سابق یا فردی در حوزه‌های متفاوت از بهداشت و درمان، که سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس است و می‌تواند وزیر بهداشت را بابت این خبط و خطا احضار کرده، مورد سوال قرار داده و حتی با همراهی جمعی از نمایندگان دیگر، استیضاح وزیر را کلید بزند!”

”امکانات نداریم”

علاوه بر این به نظر می‌آید مشکلات تدارکاتی از جمله نبود تجهیزات حمل و نقل به مانعی جدی برای دسترسی به واکسن خارجی است.

‌مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا شنبه شب در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفت که ایران “هواپیما و امکانات حمل و نقل لازم برای واکسن آمریکایی فایزر را ندارد و اعلام کرده که این واکسن را نمی‌خواهد.”

واکسن فایزر-بیوان‌تک باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد جابجا شود و آقای قانعی به صراحت گفته “چنین امکاناتی نداریم.”