رابرت رُی بریت | روزنامه‌نگار حوزه دانش و سلامت
ترجمه: نیما فاتح و دامون افضلی
August 31, 2020

نخستین مورد مستند از کووید-۱۹ در ایالات متحده شش‌ماه پیش گزارش شد، روزها قبل از هشدارهای اولیه‌ی CDC (مراکز مهار و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده) درباره‌ی نمایان‌شدن «تهدیدی بسیار جدی علیه سلامت عمومی». ولی مقامات بهداشتی هنوز صرفاً تصوری کلّی از نحوه‌ی گسترش این کروناویروس جدید، افرادی که بیش از همه از آن آسیب می‌بینند و بهترین راه مبارزه با انتقال و ارائه‌ی درمانی برای آن داشتند.

اطلاع‌رسانی عمومی درباره‌ی جدی‌بودن تهدید ناشی از این ویروس در آن زمان گیج‌کننده و آشفته بود، از جمله توصیه‌های اولیه‌ی به ماسک‌نزدن. شش‌ماه پس از آن روزها، حالا دانشمندان دریافت کامل­تری از نحوه‌ی گسترش ویروس و شیوه‌ها‌ی کنترل آن دارند.

نُه یافته‌ی اصلی که هم‌اکنون درباره‌ی کووید-۱۹ می‌دانیم و در ابتدای راه نمی‌دانستیم بدین قرار است:

۱. ویروس از راه هوا منتقل می‌شود

۶ ماه پیش در ابتدای راه: توصیه‌های اولیه‌ی CDC به مردم بر شستن دست‌ها، ضدعفونی‌ سطوح و عطسه و سرفه‌کردن در آرنج متمرکز بود، با این فرض که ویروس کرونا بیشتر از طریق دست‌دادن، تماس با سطوح آلوده و تماس نزدیک با مبتلایان (در فاصله‌ی تقریبا ۲ متری) گسترش می‌یابد.

هم‌اکنون: پس از ماه‌ها بحث و پژوهش علمی، و پس از اطلاع‌رسانی‌های عمومی گیج‌کننده، متخصصان بر سر این نکته موافق‌اند که ویروس می‌تواند از راه هوا منتقل شود (از طریق قطرک‌های بسیار کوچک و معلقی به‌نام آئروسل) و تا فاصله‌ی تقریباً ۲متری افراد را آلوده کند، به‌ویژه در فضاهای داخلی‌یی که تهویه‌ی هوایی مناسبی ندارند و آئروسل‌ها در آنجا گیر می‌افتند، متراکم می‌شوند و افزایش می‌یابند. سازمان بهداشت جهانی (WHO)، پس از شش‌ماه شواهد فزاینده، سرانجام با دانشمندان بر سر این نکته به توافق رسید. آن‌ها می‌گویند خطر ابتلا در فضاهای بیرونی کمتر است البته همچنان معتقدند که این خطرْ صفر نیست.

نتیجه: راه‌های متعدد گسترش این ویروسْ همه‌ی تلاش‌ها را نقش بر آب می‌کند، مگر آن که تلاش‌های سختگیرانه‌یی برای مهار انتقال آن در فضاهای داخلی [سربسته و شلوغ] انجام دهیم. به همین دلیل است که متخصصان پزشکی از مردم می‌خواهند در فضاهای داخلی [شلوغ] و بیرون ماسک بزنند و دست‌هاشان را همچنان به‌دقت شستشو دهند.

۲. ماسک‌زدن برای مهار همه‌گیری حیاتی است

در ابتدای راه: در ماه‌های اولیه‌ی همه‌گیری، مقامات بهداشتی بر شستن دست‌ها و فاصله‌گیری اجتماعی تأکید داشتند و درعین‌حال به سه دلیل مردم را به ماسک‌زدن تشویق نمی‌کردند: کمبود شدید ماسک‌های ویژه‌ی مراقبت‌های پزشکی برای متخصصان و کارکنان بیمارستان‌ها [و عدم امکان فراهم‌کردن این ماسک‌ها برای عموم مردم]؛ عدم‌شناسایی قطعی راه‌های اصلی گسترش ویروس و سوم، محدودماندن شیوع به کانون‌های موردی و عدم‌گسترش آن به تمام نقاط و مکان‌های مختلف کشور.

هم‌اکنون: «نحوه‌ی کُند یا متوقف کردن همه‌گیری» در چند ماه اخیر روشن شده است و حالا با اطمینان می‌شود گفت که همه‌ی متخصصان بهداشتی توصیه می‌کنند «ماسک بزنید». سوای پوشاندن صورت [توسط ماسک]، متخصصان انجام این کارها را هم پیشنهاد می‌کنند: پرهیز از حضور در گردهمایی‌های بزرگ در فضاهای داخلی (به‌ویژه در محل‌هایی نظیر بارها که حضور در آن‌ها ضرورتی ندارد)؛ افزایش ظرفیت تست‌گیری جامع، ارائه‌ی سریع‌تر نتایج تست‌گیری‌ها، همراه با ردگیری افرادی که با مبتلایان تماس داشته‌اند؛ اجباری‌کردن فاصله‌گیری فیزیکی در مکان‌های عمومیِ تعطیل‌نشده و نهایتاً هدایت و مدیریت هماهنگِ همه‌ی این اقدامات توسط کلیه‌ی سطوح دولت مرکزی. یوناتان گِرَد، پزشک و استادیار ایمنی‌شناسی و بیماری‌های عفونی در مدرسه‌ی سلامت عمومی چان دانشگاه هاروارد می‌گوید: «حقیقتاً به دانش عظیمی درباره‌ی نحوه‌ی کنترل این ویروس دست یافته‌ایم.»

نتیجه: دولت مرکزی و بسیاری از ایالت‌ها علم را تا اندازه‌ی زیادی نادیده گرفته‌اند یا آن را با اکراه به کار بسته‌اند؛ متخصصان معتقدند این همه‌گیری متوقف نمی‌شود مگر آن که اقداماتی جدید [بر اساس یافته‌های جدید دانشمندان] انجام شود. گرَد می‌گوید: «ثروتمندترین کشور دنیا اجازه می‌دهد ویروس بی‌امان [در آنجا] جولان دهد. این برای مرا بهت‌آورست. تردیدی نیست که فشارهای اقتصادی و سیاسی وجود دارد ولی این‌طور به نظر می‌رسد که این فشارها دارد بر نگرانی‌هایی که درباره‌ی سلامت مردم هست ارجحیت پیدا می‌کنند.»

۳. کووید-۱۹ بر کل بدن اثر می‌گذارد، نه فقط بر ریه

در ابتدای راه: تا چندین هفته CDC دو دستی به این تصور چسبیده بود که سه علائم قابل‌شناسایی کووید-۱۹ تب، سرفه و نفس‌تنگی است. ولی به مرور زمان به نظر می‌رسید پزشکان هر هفته علائم جدیدی شناسایی می‌کنند.

هم‌اکنون: تا ماه فوریه، مطالعات نشان می‌داد که این ویروس در برخی افراد موجب بدن‌درد، تهوع و اسهال می‌شود. سپس خبرهایی از آناسمیا، ازدست‌دادن حس بویایی، منتشر شد. ما دریافته‌ایم کووید می‌تواند موجب عفونت‌های مغزی که نوعی حالت گیجی و آشفتگی ایجاد می‌کنند شود و واکنش شدید سیستم ایمنی بدن را در پی داشته باشد که این خود به لخته‌شدن خون، حملات قلبی و نارسایی در سایر اندام‌ها منجر می‌شود. دانشمندان اخیراً می‌گویند به‌نظر می‌رسد کووید-۱۹ به رگ‌های خونی هم آسیب می‌زند. اگر نگوییم هیچ ولی معدود بیماری‌هایی وجود دارد که موجب چنین علائم گسترده‌یی می‌شوند. رابرت سالاتا، پزشک و استاد اپیدمی‌شناسی و بهداشت بین‌الملل دانشگاه Ohio’s Case Western Reserve می‌گوید: «این از بسیاری جهات بی‌سابقه بوده است. از حیث عوارض آنچه داریم می‌بینیم باورنکردنی است.»

نتیجه: «پزشکان باید کووید-۱۹ را یک بیماری چندسیستمی در نظر بگیرند»؛ این را آکریتی گاپتا، پزشک و رزیدنت مرکز Irving Medical دانشگاه کلمبیا می‌گوید. گاپتا و همکارانش در ۲۰جولای جمع‌بندی‌یی درباره‌ی اثرات کووید-۱۹ در مجله‌ی Nature Medicine منتشر کردند. او می‌گوید: «خبرهای زیادی درباره‌ی لخته‌شدن خون [در بیماران مبتلا به کووید-۱۹] می‌شنویم، ولی دانستن این نکته هم مهم است که نسبت قابل‌توجهی از این بیماران از آسیب‌های کبدی، قلبی و مغزی هم رنج خواهند بُرد.» با شناسایی همه‌ی این‌ها پزشکان می‌توانند شیوه‌ی درمان این بیماری را بهبود بخشند و طرح‌های «مراقبت‌های بعدی» را توسعه دهند تا از حال مبتلایان پس از مرخص‌شدن از بیمارستان همچنان باخبر باشند. کارتیک سِگال، پزشک و نویسنده‌ی اصلی ریویوی مذکور و همکار مرکزBeth Israel Deaconess Medical ، می‌گوید: «این ویروسِ نسبتاً جدیدی است و هنوز در حال شناسایی اثرات بلندمدت آن هستیم.»

۴. جوان‌ترها و کودکان هم آسیب می‌بینند

در ابتدای راه: از همان آغاز آشکار بود که کووید-۱۹ برای افراد سالخورده‌تر خطرناک‌تر است؛ این بیماری مخصوصاً به آسایشگاه‌های سالمندان و مراکز مراقبت‌های بلندمدت آسیب زد، جاهایی که تا اوائل ماه ژوئن بیش از ۴۰درصد از مرگ‌ومیرها را به خود اختصاص داده‌اند. [به همین خاطر] این تصور گسترش یافت که جوان‌ترها و کودکان در معرض خطر نیستند.

هم‌اکنون: دکتر ویلیام هنیج، استادیار ‌همه‌گیری‌شناسی در مدرسه‌ی سلامت عمومی چان در دانشگاه هاروارد می‌گوید خطر مرگ [ناشی از کووید-۱۹] در کودکان و نوجوان‌ها پایین است «ولی صفر نیست». هر چه سن فرد مبتلا بیشتر می‌شود، خطر مرگ هم پیوسته افزایش می‌یابد. در ادامه شمار مرگ‌ومیرهای ناشی از کووید-۱۹ در ایالات متحده را بر اساس گروه سنی (تا ۱۵جولای) می‌آوریم:

کمتر از ۱سال: ۹ نفر
۱ تا ۴ سال: ۸ نفر
۵ تا ۱۴ سال: ۱۴نفر
۱۵ تا ۲۴ سال: ۱۵۷ نفر
۲۵ تا ۳۴سال: ۸۴۴نفر
۳۵ تا ۴۴ سال: ۲۱۶۹نفر
۴۵ تا ۵۴سال: ۶۰۲۱نفر
۵۵ تا ۶۴ سال: ۱۴.۶۹۳نفر
۶۵ تا ۷۴سال: ۲۵.۲۶۸نفر
۷۵ تا ۸۴سال: ۳۲.۰۶۶نفر
بالای ۸۵ سال: ۴۰.۱۲۵نفر

به‌تدریج پزشکان تأثیرات شدید این بیماری بر کودکان، نوجوانان و جوان‌ترها را هر چه بیشتر گوشزد می‌کنند. دکتر سالاتا، از دانشگاه Case Western، می‌گوید شاهد روندهای نگران‌کننده‌ی نوظهوری در مبتلایان جوان‌ترِ کووید-۱۹ در بیمارستان این دانشگاه بوده است. سالاتا به Elemental گفت: «جالب‌ترین چیز برای من این واقعیت است که داریم از تبعات فاجعه‌بار سکته‌های مغزیِ ناشی از این عفونت ویروسی در افراد جوان‌تر، از سندروم التهابی چندسیستمی در کودکان، از عوارض کلیوی و قلبی، و از عوارض بلندمدتِ سندروم پسا‌ـ‌کووید باخبر می‌شویم.»

نتیجه: به گفته‌ی هنیج‌ «ابتلا به این بیماری برای همه‌ی گروه‌های سنی خطرناک است.» حالا به مرور زمان دارد روشن می‌شود که بخشی از این بیماری‌ها ممکن است موجب عوارض مزمنی در همه‌ی گروه‌های سنی شود؛ هنیج می‌گوید: «آن‌ها تبعات بالقوه‌یی دارند و تازه حالاست که به آن‌ها علم پیدا می‌کنیم.» از این بیشتر، به گفته‌ی او و سایر متخصصان وقتی افراد جوان‌تر هم به این بیماری مبتلا شوند، اتفاقی که از اواخر ماه می به‌طرز شگرفی رخ داده است، آن‌وقت این بیماری ناگزیر سالخوردگان بیشتری را مبتلا می‌کند و این به افزایش شمار روزانه‌ی مرگ‌ومیرها، بیش از آن چیزی که حالا شاهدیم، منجر می‌شود.

۶. کووید-۱۹ از آنفولانزا به‌مراتب کُشنده‌تر است

در ابتدای راه: در ماه مارس رئیس‌جمهور دونالد ترامپ مکرراً می‌گفت کووید-۱۹ شبیه آنفولانزاست و بنابراین هیچ نگرانی بیشتری بابت آن وجود ندارد. در همان زمان، دکتر فائوچی [مدیر ارشد مبارزه با کرونا در آمریکا] گفت این بیماری «۱۰ برابر کُشنده‌تر از آنفولانزای فصلی است.»

هم‌اکنون: میزان مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ همچنان مسئله‌ی مبهمی است، عمدتاً به این دلیل که شمار مبتلایان‌ ثبت‌شده آشکارا از تعداد واقعی مبتلایان کمتر است. طبق مطالعه‌یی که در ۲۱ جولای در JAMA Internal Medicine منتشر شد تصور می‌شود شمار واقعی موارد ابتلا تقریباً ۱۰برابر بیشتر از آمارهای رسمی است. این برآورد همسو با گمانه‌زنی‌های علمی پیشین است. شمار مرگ‌ومیرهای ناشی از کووید-۱۹ هم احتمالاً بیشتر از آمارهای رسمی است. به گفته‌ی هنیج میزان مرگ‌ومیر «حالا دارد مورد توجه قرار می‌گیرد. تخمین تقریبیِ ما این است که از هر ۲۰۰ مبتلا یک نفر می‌میرد.» میزان کُشندگی عمومی آنفولانزا چیزی حدود یک در هر هزار نفر است. هنیج و سایر متخصصان به‌سرعت متذکر می‌شوند میزان مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ بر حسب گروه‌های سنی فوق‌العاده متفاوت است. هنیج می‌گوید: «خطر مرگِ [ناشی از این بیماری] از حول‌وحوش ۵۰ سالگی شروع به افزایش می‌کند و برای سنین بالای ۷۰ سال شدیداً بالا می‌رود.»

نتیجه: به گفته‌ی هنیج «در هر مورد ابتلا، این ویروس تقریباً ۵ برابر خطرناک‌تر از آنفولانزاست». این رقم چقدر بالاست؟ او می‌گوید: «وقتی این واقعیت را پیش چشم آوریم که این ویروسی عالمگیر است که برای آن هنوز واقعاً هیچ نوع ایمنی در سطح جمعیت وجود ندارد و انتظار داریم که نهایتاً بخش عظیمی از مردم را مبتلا کند، [پس می‌شود گفت] این میزان برای کُشتن تعداد عظیمی از مردم کاملاً کفایت می‌کند.» به گفته‌ی تام فریدن، مدیر سابق CDC، یک مدل پیشگویانه که تاکنون «بهتر از سایر مدل‌ها کار کرده» اخیراً برآورد کرده است که سرجمعِ مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ در ایالات متحده تا اول نوامبر به رقمی بین ۱۷۷ تا ۲۷۲ هزار نفر خواهد رسید. برآورد اپیدمی‌شناسان این است که اگر بیماری به هر طریق مهار نشود (از طریق واکسن یا تهمیدات اجتماعی سختگیرانه تر یا....)، نهایتاً یک میلیون نفر یا بیشتر از بیماری خواهند مُرد.

۷. ویروس خودبه‌خود ناپدید نخواهد شد

در ابتدای راه: دکتر نانسی مِسونی‌یِر، مدیر مرکز ملی ایمنی‌سازی و بیماری‌های تنفسی در DCD در یک جلسه‌ی خبری توجیهی در سوم فوریه گفت: «[طوری] داریم آماده می‌شویم که انگار از همه‌گیری بعدی حرف می‌زنیم.» دو روز بعد، اَمیش آدالجا، متخصص بیماری‌های عفونی در مرکز امنیت بهداشتی دانشگاه جان هاپکینز، گفت: «به نظر می‌رسد هم‌اکنون در مراحل اولیه‌ی یک همه‌گیری خفیف هستیم.» در این بین، از ۱۰ فوریه تا ۱جولای، رئیس‌جمهور ترامپ دست‌کم ۱۹بار پیش‌بینی کرد که ویروس کرونا به‌زودی از بین می‌رود، از جمله مدعی شد: «مثل یک معجزه، ویروس ناپدید خواهد شد.»

هم‌اکنون: اطلاع‌رسانی‌های از آغازْ مغشوش و فقدان طرحی ملی منجر به ملغمه‌یی از سیاستگذاری‌ها شد که در بسیاری از ایالات کار را به نادیده‌گرفتن علم و آمارها کشانْد؛ نهایتاً اوضاع چنان پیش رفت که حالا سرجمع مرگ‌ومیرهای ناشی از کووید-۱۹ در ایالات متحده از شمار کل مرگ‌ومیرهای ناشی از آنفولانزا یا سایر شیوع‌های بیماری‌های عفونی در سال‌ها یا فصولِ مابعد همه‌گیری آنفولانزای ۱۹۱۸-۱۹۱۹ فراتر رفته است. ایالات متحده در صدر مرگ‌ومیرهای ناشی از کووید-۱۹ است: با ۲۴ درصد از کل مرگ‌ومیرهای جهان، در حالی که این کشور فقط ۴.۲درصد از جمعیت دنیا را در خود جای داده است. روز ۲۱ جولای ترامپ لحنش را تغییر داد: «این بیماری احتمالاً، متأسفانه، بیش از آن که بهتر شود بدتر خواهد شد.» وی سپس اضافه کرد: «اگر مقدور است ماسک بزنید!!!»

نتیجه: تعطیلی‌ها و محدودیت‌ها، که هدف از آن‌ها «صاف‌کردن منحنی [ابتلا]» و خریدن وقت برای طراحی یک استراتژی مؤثر کاهنده و تهیه‌ی ابزارها و تأمین [تجهیزات لازم] بود و به هزینه‌های گزاف اقتصادی ممکن شد، به هدر رفته است. شمار مطلق موارد ابتلا حالا از نقطه‌یی که ماسک‌زدن داوطلبانه و فاصله‌گیری اجتماعی به‌تنهایی بتواند همه‌گیری را مهار کند، به مراتب بالاتر رفته است. سرجمع مرگ‌ومیرها دوباره در حال افزایش است و در ۲۱ جولای، برای نخستین‌بار از ۱۰ ژوئن، از رکورد ۱۰۰۰ نفر [در روز] گذشت. در این میان به گفته‌ی متخصصانْ دولت آمریکا برای [افزایش] ظرفیت تست‌گیری سرمایه‌گذاری کافی نکرده است و زمان تغییرجهت و برگشت از سیاست‌ها و برنامه‌های نادرست چنان کُند است که به‌سختی به ردگیری مؤثر تماس‌های مبتلایان و جداسازی مؤثرِ افرادِ اخیراً مبتلاشده کمک کند.

۸. مردم ناآگاهانه و ناخواسته ویروس کرونا را گسترش می‌دهند

در ابتدای راه: در  ۲۱ ژانویه‌ی ۲۰۲۰، وقتی ۳۰۰ مورد ابتلای شناسایی‌شده در چین و یک مبتلای شناسایی‌شده در آمریکا وجود داشت، مقامات بهداشتی پیشاپیش احساس می‌کردند یک تهدید جهانی در حال سر برآوردن است، حسی که سریعاً به هشدار بدل شد. دکتر انتونی فائوچی، مدیر مؤسسه‌ی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی، دوم فوریه گفت: «این ویروس خیلی خیلی انتقال‌پذیر است.» ولی فقط با گذشت زمان دلیل آن برای آن‌ها معلوم می‌شد.

هم‌اکنون: دکتر ناتالی دین، همه‌گیرشناس و استادیار بیواستاتیستیکز در دانشگاه فلوریدا، حالا به Elemental چنین می‌گوید: «چیز مهمی که یاد گرفته‌ایم نقش ناقلان خاموش [مبتلایان بدون علائم] و انتقال [ویروس] از مبتلایانی است که بیماری‌شان خفیف است. خوشه‌های ابتلا ممکن است از افرادی شروع شود که هیچ علائمی ندارند یا علائم‌شان بسیار خفیف است.» در این میان، میزان ابتلای کودکان به کووید-۱۹، میزانی که آن را حمل می‌کنند و گسترش می‌دهند هنوز معلوم نیست، تاحدی به سبب این که بچه‌ها عمدتاً در قرنطینه بوده‌اند، و نیز به این سبب که تصور می‌شود در بیشتر موارد آن‌ها علائم خفیفی دارند و در نتیجه ممکن است در اغلب اوقات بی‌آن که متوجه شویم مبتلا شوند و بهبود یابند [در حالی که می‌توانند ناقل باشند]. هنیج مطالعات انجام شده را وارسی کرده است و برآورد او این است: «اگر بچه‌های کم‌سن‌وسال‌تر در معرض این ویروس قرار بگیرند، احتمال ابتلای‌شان کمابیش نصف بزرگسالان خواهد، [پس] شاید کمتر هم آن را انتقال دهند، ولی این موضوع هنوز معلوم نیست.»

نتیجه: افرادی که نمی‌دانند واقعاً به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند ممکن است به ناقلان بزرگی بدل شوند که چندین‌وچند یا حتی صدها نفر را همزمان آلوده می‌کنند. در هفته‌های اخیر ویروس عمدتاً توسط جوان‌ترهایی گسترش یافته که در بارها و سایر جاهایی جمع می‌شوند که ماسک‌زدن در آنجا امر منفوری تلقی می‌شود. به نظر متخصصان حدود ۸۰ درصد از مبتلایان [جدید] توسط تقریباً ۲۰ درصد مبتلایان [قبلی] آلوده می‌شوند. اگر در پاییز پیشِ رو بچه‌ها به مدرسه‌ها برگردند، معلوم نیست به چه میزان گسترش ویروس را افزایش می‌دهند.

۹. واکسن تقریباً قطعی است

در ابتدای راه: از آغاز بحران، این خوش‌بینی محتاطانه وجود داشته که نهایتاً واکسنی ساخته خواهد شد، ولی متخصصان واکسن‌سازی همیشه مراقب بوده‌اند که تأکید کنند این کار اغلب سال‌ها زمان می‌بَرَد و هیچ تضمینی هم در کار نیست که عاقبت واکسنی برای کووید-۱۹ ساخته خواهد شد.

هم‌اکنون: دولت ایالات متحده میلیاردها دلار برای ساخت سریع واکسن تعهد کرده است، و چندین گروه در سراسر جهان ماه‌هاست که با این هدف مشغول کارند.

احتمالاً چندین واکسن وجود دارد که شرکت‌ها و گروه‌های پژوهشی مختلف در حال انجام مراحل مختلف آزمایشات بر روی آن‌ها هستند. خوش‌بینی‌ها اخیراً بالا گرفته است: سه گروه جداگانه (در چین، در دانشگاه آکسفورد و در ایالات متحده) اعلام کردند آزمایش‌های اولیه‌شان موفق بوده است؛ هر کدام از واکسن‌ها موجب واکنش دستگاه ایمنی بدن در برابر ویروس کرونای جدید شده‌اند و همچنین به‌نظرمی‌رسد قابل‌اطمینان هستند. این واکسن‌های نامزد باید آزمایش‌های انسانی بزرگ‌تری را پشت سر بگذارند، از جمله باید بر روی افرادی آزمایش شوند که جزو دسته‌ی ۱۸ تا ۵۵ ساله‌ها (افراد سالمی که معمولاً آزمایش‌های اولیه روی آن‌ها انجام می‌شود) نیستند. تا آن موقع باید فکری هم برای تولید انبوه واکسن‌ها کرد: به صدها میلیون دُز فقط برای ایالات متحده و میلیاردها دُز برای کل جهان نیاز است. تولید انبوه واکسن، پس از اخذ موافقت دولت فدرال، انتظار می‌رود ماه‌ها طول بکشد.

نتیجه: به گفته‌ی دکتر بری بلوم، ایمنی‌شناس و متخصص بیماری‌های عفونی در مدرسه‌ی سلامت عمومی چان دانشگاه هاروارد، ساختن یک واکسن موفق برای کووید-۱۹ «کاملاً قطعی است؛ بیش از یک واکسن هم خواهیم داشت.» اگر هر کارخانه‌یی بتواند جداگانه میزان تولید واکسن خودش را افزایش دهد، این بدان معنی خواهد بود که در مدت زمان کوتاهتری واکسن‌های بیشتری در دسترس خواهد بود. هنوز میزان تأثیر هر کدام از این واکسن‌ها معلوم نیست؛ به گفته‌ی بلوم هر واکسن باید دست‌کم ۵۰ درصد تأثیرگذاری داشته باشد تا به بازار عرضه شود. آندره‌آ آمالفیتانو، رئیس دانشکده‌ی پزشکی اُستیوپاتیک در دانشگاه ایالتی میشیگان، می‌گوید مسئله‌ی بزرگ دیگر زمان [ساخته‌شدن واکسن] است. او در یک مصاحبه‌ی تلفنی می‌گوید عرضه‌ی یک واکسن به مردم تا مارس  ۲۰۲۱ «ناممکن نیست»؛ ولی اضافه می‌کند البته کماکان تضمین قطعی‌یی وجود ندارد که واکسن به این زودی ساخته شود و در دسترس قرار گیرد.

آنچه خواندید ترجمه‌یی بود از مقاله‌ای که در تاریخ ۲۹ جولای با مشخصات زیر منتشر شده بود:
9 Things Experts Have Learned About Covid-19 So Far