بی بی سی

بهای نفت خام در پی اجرایی شدن تحریم نفتی ایران رو به کاهش گذاشته است.

امروز جمعه، ۱۳ اردیبهشت (۳ مه)، بازارهای جهانی نفت در حالی کار خود را آغاز کردند که روند نزولی بهای نفت که از اواسط هفته گذشته آغاز شده بود کمابیش ادامه داشته و انتظار می‌رود در پایان معاملات امروز کاهش هفتگی بهای آن به حدود ۲.۵ درصد برسد. روز گذشته بهای شاخص نفت خام از نوع برنت برای تحویل آتی به ۷۰ دلار و ۳۸ سنت رسید که نسبت به روز قبل از آن نیم درصد کاهش داشت.

کاهش بهای نفت خام در حالی گزارش می‌شود که مرحله جدید تحریم ایالات متحده آمریکا علیه صادرات نفتی ایران شامل لغو معافیت از تحریم برای هشت کشور اجرایی شده است. هفته گذشته، دولت آمریکا اعلام کرد که از تمدید معافیت شش ماهه هشت کشور واردکننده نفت ایران خودداری خواهد کرد و شرکت‌های خریدار نفت از ایران در معرض تحریم ثانویه ایالات متحده قرار خواهند گرفت.

اعلام تصمیم ایالات متحده به افزایش ناگهانی بهای نفت طی یکی دو روز پس از آن منجر شد اما با انتشار گزارش‌هایی از وضعیت تولید و ذخایر نفتی آمریکا - بزرگترین مصرف کننده نفت در جهان - و اعلام آمادگی کشورهای دیگر صادرکننده برای تامین کمبود در بازار نفت، قیمت رو به کاهش گذاشت.

منابع نفتی آمریکا گفته‌اند که برای اولین بار، تولید نفت این کشور در هفته گذشته به ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز رسید که نشان دهنده افزایشی حدود ۲ میلیون بشکه نسبت به سال گذشته است. آمریکا بزرگترین تولید کننده نفت خام در جهان است اما به دلیل مصرف فراوان نفت در آن کشور، تا کنون نیازمند واردات نفت از خارج بوده است. دولت آمریکا وعده داده است که این کشور به زودی به صادرکننده نفت مبدل خواهد شد.

به گفته کارشناسان، افزایش تولید نفت آمریکا تا حدودی نگرانی از کمبود نفت در نتیجه تحریم ایران و ونزوئلا توسط آن کشور را برطرف کرده است. ایالات متحده دولت کنونی ونزوئلا را “غیرقانونی” می‌داند و از مخالفان نیکلاس مادورو، رئیس جمهوری حمایت می‌کند.

ایالات متحده به منظور وارد کردن فشار بر دولت ونزوئلا، تحریم‌هایی را علیه آن کشور به اجرا گذاشته است.

افزایش تولید نفت آمریکا ناشی از سرمایه‌گذاری در منابع جدید و به خصوص تولید نفت شیل و بهبود زیرساخت‌های تولید و انتقال نفت بوده است. دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری کنونی، مشوق افزایش تولید نفت از جمله نفت شیل است.

همچنین خبرگزاری رویترز به نقل از کارگزاران بازار نفت گزارش کرده است که روسیه تحویل “نفت پاک” به اروپااز طریق خط لوله نفتی را از روز گذشته از سر گرفته است. هفته گذشته چد کشور اروپای شرقی به خاطر نگرانی در مورد آلودگی نفت صادراتی روسیه، تحویل نفت از خط لوله را متوقف کردند که به نوبه خود به التهاب در بازار و افزایش بهای نفت کمک کرد.

کاهش به صفر و واکنش ایران

مقامات آمریکایی حکومت جمهوری اسلامی ایران را متهم کرده‌اند که پس از دستیابی به برجام و رفع تحریم نفتی و مالی، منابع مالی حاصله از صادرات نفت خام را به جای بهبود شرایط اقتصادی مردم ایران برای مصارفی مانند تامین نیازهای مالی حکومت سوریه، حمایت از “تروریسم”، دخالت در امور کشورهای منطقه، دنبال کردن برنامه موشکی و تشدید سرکوب مردم ایران به کار گرفت. آنان همچنین نسبت به توانایی برجام در جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به تسلیحات اتمی به خصوص پس از پایان مدت این توافق ابراز نگرانی کرده و خواستار توافق اتمی جدیدی هستند.

برخی مقامات آمریکایی تهدید کرده‌اند که برای وادار کردن حکومت ایران به تغییر رفتار، در نظر دارند صادرات نفت ایران را “به صفر” کاهش دهند. در مورد امکان توقف کامل نفت ایران تردیدهایی ابراز شده است.

کارشناسان تحقق چنین هدفی در شرایط کنونی را بعید دانسته و برای آن دلایل فنی و وضعیت تقاضا و عرضه را مطرح می‌کنند.

به گفته آنان، از نظر فنی، قطع صدور نفت ایران مستلزم آن است که ایالات متحده بتواند به طور کامل بر نقل و انتقال نفت اشراف داشته و از جمله با بازرسی تمامی نفتکش‌های مشکوک، مانع از فروش نفت ایران شود. بعید به نظر می‌رسد که ایالات متحده در حال حاضر مایل به صرف امکانات نظامی برای بازرسی گسترده نفتی باشد.

در عین حال، حتی بازرسی گسترده نیز مانع از فروش مقادیری نفت نخواهد شد. در جریان تحریم نفتی عراق، با وجود همکاری بین‌المللی در این زمینه، آن کشور همچنان قادر بود به طرق مختلف از جمله از طریق کشورهای همسایه مقادیری هرچند اندک از نفت خود را به طور قاچاق صادر کند. به همین دلیل، دولت آمریکا برای جلوگیری از صادرات نفت ایران عمدتا به همکاری خریداران و هراس آنان از تحریم ثانویه متکی است. در حال حاضر، بعضی از کشورهای واردکننده نفت ایران، مانند کره جنوبی، ژاپن، تایوان و کشورهای غربی، از توقف واردات نفتی ایران خبر داده‌اند در حالیکه رفتار برخی دیگر نامشخص است.

از نظر بازار نفت نیز، با وجود وعده برخی کشورهای صادرکننده به جبران هرگونه کمبودی در بازار و تعهد اوپک به حفظ ثبات قیمت در بازار نفت، جبران کامل نفت صادراتی ایران با خصوصیات فنی آن به فوریت امکانپذیر نیست و با توجه به تخفیف‌های ویژه‌ای که جمهوری اسلامی برای خریداران نفت در نظر می‌گیرد برخی از واردکنندگان، به خصوص شرکت‌های کوچک که نگرانی کمتری از قطع دسترسی به امکانات مالی و تجاری آمریکا دارند، همچنان به خرید محموله‌های نفتی ادامه خواهند داد.

روز گذشته وزیر امور خارجه ترکیه گفت که به دلایل فنی، این کشور نمی‌تواند به سرعت نفت ایران را جایگزین کند زیرا تاسیسات پالایشگاهی ترکیه برای تصفیه نفت ایران تجهیز شده است. او از آمریکا خواست که معافیت ترکیه از تحرم را تمدید کند.

دولت هند از موفقیت در یافتن جایگزین‌هایی برای نفت ایران خبر داده اما با توجه به موفقیت این کشور در فروش کالا به ایران در برابر نفت در دور گذشته تحریم، مشخص نیست که همکاری شرکت‌های هندی در این زمینه کامل باشد. دولت چین به تصمیم آمریکا اعتراض کرده، اما نگفته است که به واردات نفتی از ایران ادامه می‌دهد. در عین حال، گفته می‌شود که در صورتی که ایران بتواند موضوع هزینه و بیمه حمل و نقل نفت خود را به نحوی حل کند، احتمال دارد راه صدور مقادیری نفت به چین کاملا مسدود نشود.

در نهایت، اگر قطع نفت ایران باعث افزایش بهای نفت در بازار جهانی شود، دولت آمریکا نیز قاعدتا از برخی تخلفات در زمینه اعمال تحریم چشم‌پوشی خواهد کرد. رئیس جمهوری آمریکا به شدت نسبت به هرگونه افزایشی در بهای مواد نفتی در داخل آن کشور حساسیت دارد و به خصوص با نزدیک شدن زمان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری در سال آینده، مایل نیست چنین افزایشی دستاوردهای اقتصادی دولت او را در معرض تهدید قرار دهد.

برخی از کارشناسان معتقدند که دولت آمریکا به منظور تشدید فشار بر حکومت ایران، ممکن است تحریم‌های دیگری را به تدریج علیه جمهوری اسلامی به اجرا بگذارد. تحریم اقلام صادراتی ایران که به سادگی از منابع دیگر هم قابل خرید است می‌تواند از جمله چنین اقداماتی باشد.

مقامات جمهوری اسلامی گفته‌اند که با وجود تحریم نفتی، مصمم هستند به صادرات نفت ادامه دهند و حسن روحانی، رئیس جمهوری، از وجود “شش راه” برای ادامه صادرات سخن گفته که البته آنها را فاش نکرده است.

برخی از مقامات جمهوری اسلامی همچنین آمریکا را به واکنش تلافی‌جویانه تهدید کرده‌اند هر چند نوع این واکنش‌ها موضوع گمانه‌زنی است. شبکه خبری سی‌ان‌ان آمریکا در گزارشی در این مورد از برخی تمهیدات دستگاه‌های امنیتی ایالات متحده برای مقابله با اقدامات تلافی‌جویانه احتمالی ایران خبر داده است.