عکس: کانون زنان ایرانی-عالیه مطلب زاده
گزارش: کانون زنان ایرانی – ترانه بنی یعقوب

«برابری، صلح و آزادی، فریادهایمان با هم چراغی است روشن تر از خورشید، من هر روز یک انسانم و بالاخره هشتم مارس روز جهانی زن.» این جملات را می‌توانستی بر در و دیوار خانه‌ی کوچکی در تهران ببینی که امسال میزبان زنانی بود که می‌خواستند روز جهانی زن را گرامی بدارند. زنانی که مثل چند سال گذشته اجازه نداشته‌اند نه در خیابان و نه در هر مکان عمومی دیگری دور هم جمع شوند.

امسال مراسم گرامیداشت روزجهانی زن در تهران به دور از دغدغه‌های روز جامعه و زنان نبود. زنان در این مراسم بغضی را با خود همراه داشتند، بغضی که در نبود دوستان همیشگی شان سنگین تر از همیشه احساس می‌شد، زنان و مردان حق طلبی که که به خاطر دفاع از حقوق زنان و برابری طلبی اکنون پشت میله‌های زندان هستند و جای خالی شان در این مراسم احساس می‌شد. شاید به همین خاطر بود که مراسم این روز با گرامی داشت مقاومت این زنان آغاز شد و در ادامه سخنرانان این مراسم به دیگر دغدغه‌ها و مسائلی که این روزها ذهن شان را مشغول کرده پرداختند. این برنامه عصر پنج شنبه، هجدهم اسفندماه در تهران برگزار شد.

زنان در بند ۲۰۹ زندان اوین

مراسم هشتم مارس امسال مثل هر زمان دیگری با ذکر تاریخچه مختصری از ۸ مارس آغاز شد و خیلی زود به یاد و خاطره زنان زندانی رسید. زنانی مثل بهاره هدایت ، نسرین ستوده ، محبوبه کرمی ، نازنین خسروانی و دیگر زنان زندانی.



ژیلا بنی یعقوب، روزنامه نگار اولین سخنران این جمع بود که به خاطر انتشار کتاب تازه اش با نام زنان در بند ۲۰۹ اوین از او خواسته شد که در باره زندانیان سیاسی زن در زندان اوین سخن بگوید.

کتاب این روزنامه نگار و فعال جنبش زنان به تازگی توسط نشر باران در سوئد منتشر شده است.

او درباره این کتاب این گونه توضیح می‌دهد :«در این کتاب صرفا به موضوع زنان زندانی جنبش زنان در سالهای ۸۵ و ۸۶ نپرداخته ام. من در این کتاب سعی کرده ام تا حد امکان زمینه‌های شکل گیری و حوادث تجمع ۲۲ خرداد ۸۵ تجمعی که در میدان هفت تیر برگزار و منجر به بازداشت ۷۰ نفر شد را شرح بدهم. یک فصل از این کتاب به شرح چگونگی شکل گیری این روز و همچنین تهدیدهایی که متوجه فعالان جنبش زنان بود اختصاص دارد، چراکه در این تجمع حکومت پس از سالها برخوردی حاد و شدید با تظاهرات زنان کرد و در یک تجمع مسالمت آمیز خیابانی ۷۰ نفر را بازداشت کردند. همچنین تلاش کرده ام حوادث آن تظاهرات را به صورت دقیق و جزیی روایت کنم»

در ادامه این کتاب درباره دیگر زنان دستگیر شده در این تجمع و آنچه در زندان و هنگام بازجویی بر آنها رفته سخن گفته می‌شود. در این کتاب خاطرات بازداشت ۳۳ تن از فعالان جنبش زنان مقابل دادگاه انقلاب نیز روایت شده است. همچنین در این کتاب خاطره ای از بهمن احمدی امویی چاپ شده است. خاطره ای از این روزنامه نگارکه هم اکنون دربند ۳۵۰ زندان اوین به سر می‌برد. این خاطره احمدی امویی اما مربوط به این دوره از زندانش نیست و خاطرات او را از زمان بازداشت در بند ۲۰۹ و مردان برابری طلبی که در ۲۲ خرداد ۸۵ بازداشت شده بودند تشکیل می‌دهد.

این روزنامه نگار صحبتهایش را با یاد تازه ترین زندانی بند زنان زندان اوین یعنی نازنین خسروانی ادامه می‌دهد. روزنامه نگاری که برای گذراندن شش سال حبس راهی زندان شده است.

به گفته ژیلا بنی یعقوب، نازنین روزنامه نگاری با بیش از دوازده سال سابقه فعالیت است، اما بی ادعا و هیاهو این روزها در حالی راهی زندان اوین شد که خیلی‌ها حتی خبر نداشتند او شش سال حکم تایید شده ی زندان دارد. او چندین بار برای نوشتن درخواست عفو به زندان فراخوانده شد. آنها به او گفتند در صورت نوشتن عفو نامه به زندان نخواهد رفت و او نیز زندان رفتن را به نوشتن عفو ترجیح داد و با روحیه ای قوی به زندان بازگشت.

او با اشاره به اینکه این روزها خیلی‌ها سعی دارند ادبیات مقاومت و ایستادگی را زیر سوال ببرند تاکید می‌کند: «اتفاقا وجود زنانی مثل نازنین خسروانی، بهاره هدایت و نسرین ستوده و عالیه اقدام دوست که اکنون در جمع ماست نشان می‌دهد که دوره مقاومت و آرمان گرایی تمام نشده و هنوز زنان این سرزمین حاضرند از خواسته‌های شحصی شان بگذرند و مقاومت کنند. »

بعد از سخنان ژیلا بنی یعقوب مجری برنامه از محبوبه کرمی و نسرین ستوده صحبت به میان آورد زنانی که به خاطر فعالیتهای حق طلبانه شان برای زنان اکنون با حکم‌های سنگین محبوسند.

هدیه زندانیان سیاسی زن به لیلا توسلی



رضا خندان، همسر نسرین ستوده که در این جمع حضور داشت سلام نسرین را به همه همراهانش رساند و هدیه زنان در بند را به مناسبت مراسم عروسی لیلا توسلی به شرکت کنندگان در این مراسم نشان داد. لیلا توسلی بعد از انتخابات پر حاشیه سال ۸۸ دستگیر و زندانی شد و مدتی را در بند زنان زندان اوین گذراند شب گذشته مراسم ازدواج این فعال مدنی برگزار شد.

عالیه اقدام دوست در مراسم هشتم مارس

اما در مراسم بزرگداشت هشت مارس که پنج شنبه ۱۸ اسفند برگزار شد، عالیه اقدام دوست، فعال جنبش زنان که بعد از گذراندن سه سال زندان به خاطر شرکت در تجمع سال ۸۵ زنان در میدان هفت تیر به تازگی اززندان اوین آزاد شده، نیز حضور داشت.



او با اشاره به تلاشهای زنان دراین سالها که موجب به دست آوردن برخی حقوق قانونی شان شده است، می‌گوید :« خوشحالم که هشتم مارس امسال را در جمع شما هستم هر چند در سالهای زندانی بودنم هم هر سال این موقع در زندان مراسم کوچکی را با زنان زندانی برگزار می‌کردیم. وقتی با زنان عادی هم بند بودم سعی می‌کردم درباره این روز برای آنها توضیح بدهم هر چند این تلاشها هر بار منجر به بازجویی از من می‌شد. »

او در ادامه سخنانش تاکید می‌کند:«هر چند فعالیتهای زنان دراین سالها بسیار مثبت بوده اما کافی نیست و هرگز نباید زنان از خواسته‌هایشان عقب نشینی کنند از وقتی از زندان آزاد شده ام بارها این حرف را شنیده ام که توان انسانها محدود است من با این گفته موافق نیستم و معتقدم انسانها ظرفیت کششی دارند. یعنی بر اساس شرایط ظرفیت خود را افزایش می‌دهند. بنابراین معتقدم انسان‌ها از سه سال تا سی سال حبس را بسته به شرایط و توان شان می‌توانند تحمل کنند. »

این فعال جنبش زنان سه سال زندان را بدون گذراندن یک روز مرخصی در زندان اوین گذراند.

زنان وصلح

زنان در این مراسم همچنین یاد و خاطره عبدالفتاح سلطانی، حقوقدانی را که برای فعالیتهای برابری خواهانه و صلح طالبانه اش به ۱۸ سال زندان و تبعید به برازجان محکوم شده گرامی داشتند.

شهلا فروزان‌فر، فعال جنبش زنان و یکی از اعضای گروه مادران صلح دیگر سخنران این مراسم بود. گروه مادران صلح یکی از پر تلاش ترین گروهای زنان در سالهای اخیر بوده است. زنانی برابری خواه که صلح و مبارزه با جنگ همواره از اهداف اصلیشان بوده است.



او می‌گوید: «خوشحالم در جمع زنان و مردان برابری خواه هستم که به موضوع صلح هم توجه دارند. »

او که سعی داشت برای جمعی که درآن سخن می‌گفت از سختی‌های جنگ بیشتر بگوید سخنانش را با چند مثال درباره جنگ ایران و عراق ادامه داد مثالهایی که همه از تلخی و ویرانی جنگ حکایت داشت. ویرانی ، تباهی ، مرگ و میر ، بیماری و از دست رفتن بهداشت و درمان و آموزش.

او تاکید می‌کند :«در زمان جنگ مقوله دمکراسی کاملا فراموش می‌شود و از آنجا که فعالان زن بیش از هر گروه دیگری با جنگ و مسائل مربوط به آن مواجه می‌شوند بیشترین ضربه و لطمه را از جنگها می‌خورند. چرا که از هر ۱۱ زن در دنیا ۸ نفر صلح طلبند و در جنگها همواره گفته می‌شود که فعالان حققوق زنان مفقود می‌شوند و این گم شدن به معنای ترس جنگ طلبان از گروهی است که طالب صلحند و بنابراین آنها را به نابودی می‌کشانند. »

او همین طور با اشاره به افزایش تحریم‌ها در کشور نیز ادامه می‌دهد :«تحریم تورم را همراه دارد و موجب لطمه خوردن به مردم می‌شود. جنگ و تحریم رشد واسطه‌ها را به دنبال دارند. صادق محصولی یکی از همین واسطه‌هاست که در زمان جنگ توانست ثروتی افسانه ای به دست بیاورد. در زمان جنگ هیچ دولتی لطمه صدمه منی‌بیند و تنها فعالان حقوق بشر و آزادی خواهان هستند که صدمه می‌بینند چرا که دولتها در زمان جنگ به دنبال منافع خود هستند. »

او در ادامه سخنانش می‌گوید :« همیشه وقتی فکر می‌کنیم همه چیز را درباره صلح فهمیده ایم آن وقت است که چهره یک جنایتکار را به خود می‌گیریم بگذارید هر کسی در حد توان خودش برای رسیدن به صلح تلاش کند. »

او همچنین با اشاره به فضای نا امیدی در جامعه و به ویژه در دنیای مجازی اضافه می‌کند :«نا امیدی موجب انهدام ملتهاست نا امیدی به بی ارادگی می‌رسد و صلح نیز از اراده و امید برمی خیزد پس به جای ترویج فضای ناامیدی و یاس امیدوار باشیم و به خواست و رای یکدیگر احترام بگذاریم. »

او سخنانش را با بیان جمله ای از کانت فیلسوف صلح طلب به پایان می‌رساند: «کانت می‌گوید جنگ‌ها همیشه از نو شروع می‌شوند و از بین منی‌روند و ما باید برای صلح جاویدان تلاش کنیم. بنابراین همه باید برای صلح جاویدان و رسیدن به این آرمان برگ تلاش کنیم. چرا که صلح اخلاقیترین خواست جامعه بشری است. »

آیا جنبش زنان مرده است؟

«آیا جنبش زنان مرده است؟»این سوالی بود که مینو مرتاضی لنگرودی فعال جنبش زنان محور سخنرانی اش را بر آن قرار داد.

او این گونه به این سوال پاسخ می‌دهد: « تعدادی از فعالان و نخبگان جنبش زنان که به دلایل مختلف در چند سال اخیر ایران را ترک کرده‌اند هر کدام به نحوی سخن از این موضوع بر زبان می‌رانند و می‌گویند جنبش زنان مرده است من می‌گویم این جنبش به دلیل انعطاف پذیری بالا همچنان زنده است. »



او برای اینکه این بحث را هر چه روشن تر کند در ادامه سخنرانی اش جنبش‌های کلاسیک و مدرن و ویژگی‌های هر کدام را ذکر کرد و با قراردادن جنبش زنان در جنبش‌های مدرن نتیجه گرفت که این جنبش چون از شکل کلاسیک به جنبش مدرن پسا ساختارگرا تغییر یافته است و همه زنان جامعه می‌توانند بر آن تاثیرگذارباشند بنابراین مهاجرت عده ای نخبه آن را از بین منی‌برد.

او در ادامه با شرح ویژگی‌های دقیق جنبش‌های نوین اجتماعی که جامعه شناسان پسا ساختارگرا مولفه‌هایش را تبیین کرده‌اند می‌گوید :«جنبش زنان دقیقا با این مولفه‌ها همچون روایتهای متکثر،رهبری نداشتن، پرهیز از خشونت، هویت و اعتبار محور بودن و نه طبقاتی بودن و... همخوانی دارد. حتی جنبش فراگیر سبز هم همین ویژگی‌ها را دارد. بنابراین نخبگان این جنبش چه مانده و چه رفته باشند چون جنبش زنان انعطاف پذیر است و رهبری مشحص ندارد می‌تواند خود را با شرایط منطبق و به راهش ادامه دهد. به همین جهت زنان از طیف‌های مختلف فکری می‌توانند خود را فعال جنبش زنان بنامند چرا که همه اعضا در آن یک رای و نظر دارند. »(۱)

مینو مرتاضی سخنانش را با نام وخاطره‌هاله سحابی دوست وهمراه نزدیکش به پایان برد زنی که همه عمرش برای آگاهی سازی زنان تلاش و مبارزه کرد.

جنبشی برای همه زنان

هاله صفرزاده، دیگر فعال جنبش زنان در ادامه سخنان مینومرتاضی می‌گوید منی‌دانم چه کسی یا کسانی به خود جرات می‌دهند این سوال را مطرح کنند. او اشاره اش به سوال آیا جنبش زنان مرده است بود ؟او در ادامه تاکید می‌کند :« جنبش زنان در سخت ترین شرایط هم پویا و انعطاف پذیرو زنده بوده است. »

او همچنین با اشاره به اینکه برخی افراد این جنبش را جنبشی وِیژه زنان طبقه متوسط و مرفه می‌دانند و می‌گویند این جنبش منی‌تواند با طبقات محروم ارتباط برقرار کند، می‌افزاید : «این سخن را هم منی‌توانم بپذیرم چرا که همواره گروه‌هایی در جنبش زنان فعال بوده‌اند که ما از آنها اسم نبرده ایم اما نباید فکر کنیم اسم نبردن از آنها موجب می‌شود که آنان را فراموش کنیم. »

وی می‌گوید : «بعد از سرکوب‌های دهه ۶۰ بسیاری از فعالان زن از بین رفتند. زنان در آن دوران هم در زندان به اندازه مردان شکنجه شده و کشته شدند بعد از این سرکوبها جامعه دچار خفقان شدید بود اما در اوج این سیاهی‌ها هم زنان زحمتکش امید را از یاد نبردند و همواره برای حقوق انسانی شان تلاش کردند این زنان بخشی از جنبش زنان هستند که هیچگاه اسمی از آنها برده نشده است. »

آزادی و رهایی زنان بدون اشتغال بی معناست

«اگر می‌خواهیم زنان به آزادی و برابری برسند موضوعی که باید دغدغه همه مان باشد اشتغال آنان است، تا زمانی که زنان از خانه بیرون نیایند هیچ یک از مفاهیم آزادی و برابری معنا ندارد و زنان وابسته به مردان منی‌توانند هیچ قدمی بردارند. »

مریم رحمانی، فعال جنبش زنان این سخنان را به زبان می‌آورد و درادامه با نگرانی درباره طرح‌های جدید دولت در زمینه اشتغال زنان که فقط محدودیتهای هر چه بیشتر برای آنان را به همراه دارد، می‌گوید :«دورکاری و خدمت نیمه وقت زنان شاغل دو مورد از طرح‌هایی است که دولت آن را در دستور کار قرار داده و با تبلیغاتی پیرامون این طرح‌ها سعی می‌کند به زنان تلقین کند که این طرحها به نفع شان است در حالیکه که کار نیمه وقت زنان به معنای بیرون راندن آنها از دنیای کار است چرا که هیچ کارفرمایی با این شرایط زنان را استخدام منی‌کند. »

به گفته رحمانی این طرحها موجب ایجاد محدودیت هر چه بیشتر برای زنان و راندن آنها از فضای عمومی به خصوصی می‌شود و با آزادی‌های فردی مغایرت دارد این روزها باید یکی از مطالبات اصلی ما اشتغال زنان باشد.

تحریم و جنگ و افزایش خشونت علیه زنان

ناهید جعفری از اعضای کمپین یک میلیون امضا و گروه مادران صلح سخنانش را با بغضی در گلو آغاز می‌کند :«در نبود فعالان جنبش زنان در میان مان زبانم از بیان تبریک این روز قاصر است و امیدوارم هر چه زودتر فعالان در بند را نزد خود داشته باشیم. »

او هم منی‌تواند نگرانی خود را از افزایش تحریم‌ها و احتمال وقوع جنگ در جامعه نشان ندهد :« بحث از جنگ این روزها به گفتمانی غالب در میان مردم تبدیل شده تحریم و جنگ فقط خشونت علیه زنان را بیشتر می‌کند و بدانیم که جز ویرانی برای ما ثمری نخواهد داشت اگر منی‌توانیم بر تعداد زیادی از مردم اثر بگذاریم و صلح و گفتگو درباره آن را میان همه ببریم دست کم سعی کنیم بر کسانی که دور و برمان هستند تاثر گذار باشیم. »

این فعال جنبش زنان با آرزوی اینکه هشتم مارس سال آینده را در خیابان‌های شهر فریاد بزنیم و جشن بگیریم به سخنانش پایان می‌دهد.

خشونت علیه زنان

بعد از سخنان کوتاه جعفری بحث درباره خشونت علیه زنان در این جلسه ادامه یافت و مثل همیشه که صحبت از خشونت می‌شود بلافاصله هم صحبت از قوانین حاکم بر ایران به میان آمد، قوانینی که درون خود خشونت را بازتولید می‌کنند و نه تنها بازدارنده خشونت نیستند که در نفس خود خشن هستند.

ستاره‌ هاشمی، فعال جنبش زنان و دانشجوی رشته حقوق در این باره صحبت می‌کند :«کاستی‌های نظام حقوقی ایران درباره خشونت علیه زنان کاملا محسوس است در این قوانین حتی خشونت علیه زنان در قانون جرم انگاشته منی‌شود و قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی انواع محدودیتها را برای زنان اعمال می‌کنند. »

به عقیده این دانشجوی حقوق مساله ای که فراتر از اصلاح قوانین در این باره وجود دارد این است که نظام حقوقی ایران اساسا با تجارب زنان در مواجه با خشونت و نحوه برخورد با آن بیگانه است. مجازاتهایی که برای اسید پاشی و تجاوز در نظر گرفته شده مصداق بارز آنها هستند. چگونه با این قوانین که هنوز مالکیت و مکان در آنها چهره متفاوتی دارد می‌توان از زنان در مقابل خشونت دفاع کرد.

او با اشاره به فاصله زیاد بین خواسته‌های زنان ایرانی و قوانین حاکم بر ایران ادامه می‌دهد :«کاستی‌های نظام حقوقی موجب شده که قابلیتش در تصویب قوانین جدید به صفر برسد. »

کمیپن حمایت از زنان قربانی اسید پاشی

در ادامه این بحث هم عالیه مطلب زاده، عکاس و دیگر فعال جنبش زنان بحثی را درباره اسید پاشی بر زنان ارائه داد. او شرح کاملی در این باره و قوانین ناقص یرخورد با این متخلفان ارائه داد و همچنین از آغاز به کار کمپین حمایت از زنان قربانی اسید پاشی صحبت کرد. (۲)

زنان شهرستانی، فعال و پر نشاط

آخرین بخش این مراسم پانلی درباره زنان شهرستانی و فعالیتهایشان بود و بر این نکته تاکید می‌کرد که جنبش زنان نه فقط در تهران که در دیگر نقاط کشور نیز پویا و زنده به فعالیت خود ادامه می‌دهد. فعالان زن از رشت، مشهد، ساری، قم و کرج در این جمع حضور داشتند و هریک گزارشی کوتاه درباره فعالیتهای زنان در شهرهایشان ارائه دادند.

یک فعال جنبش زنان در شهر رشت با اشاره به اینکه محور اصلی فعالیت زنان فعال در این شهر آگاه سازی زنان است می‌گوید :«فعالیتهای کمپین یک میلیون امضا تا قبل از انتخابات سال ۸۸ به صورت فعال در این شهر وجود داشت و بعد از این انتخابات هم زنان در شهر رشت مانند مادران پارک لاله هر شنبه در پارکی در شهر رشت دور هم جمع می‌شدند و یاد و خاطره ندا آفا سلطلان را گرامی می‌داشتند. چندین بار هم در پارک لاله حضور پیدا کرده و با خانواده کشته شدگان پس از انتخابات دیدار کردیم. »

مقابله با چند همسری و آگاهی زنان در باره حقوق شان و همچنین برگزاری کارگاه‌های مختلف آموزشی از دیگر فعالیتهایی است که زنان در شهر رشت همواره آنها را پی گیری می‌کنند.

یک فعال جنبش زنان در شهر مشهد نیز از برگزاری برنامه‌های مختلف در این شهر به مناسبت روز جهانی خشونت علیه زنان و هشتم مارس خبر داد. به گفته وی فعالیتهای میدانی در این شهر از پتانسیل بالایی برخوردار است و همه تلاش آنها در این شهر هم آگاه سازی دیگر زنان از حقوق شان است.

یک فعال حقوق زنان از شهر قم که دانشجوی رشته حقوق در این شهراست قم را پر تبعیض ترین شهر در ایران می‌داند :« در این شهر ما تبعیض بین زنان و مردان بسیار زیاد است و به دلایل سنتی و مذهبی تغییر نگرش‌ها بسیار دشوار. چند همسری در شهرما پدیده ای عادی است و به هیچ وجه قبیح قلمداد منی‌شود و زنان در این باره به صبوری دعوت می‌شوند. سنتهای این چنینی در میان زنان و مردان به شدت ریشه دوانده و تغییر آن نیازمند تلاش زیاد است. »

او همچنین از فعالیت‌های جمعی از فعال زنان در این شهر برای آگاهی دادن به دیگر زنان از حقوق شان خبر داد و گفت اکنون در این شهر درباره رویکرد دینی به حقوق زنان فعالیتهای انجام می‌دهیم تا از این منظرنیز با زنان وارد بحث و گفتگو شویم.

----------------
پی نوشت:
۱) مینو مرتاضی در مصاحبه ای مفصل با سایت کانون زنان ایرانی دیدگاه‌هایش در این باره را شرح داده است که به دلیل تکراری نشدن بحث از شرح بیشتر سخنان او در این گزارش خودداری می‌کنیم. این مصاحبه به زودی در همین وب سایت منتشر می‌شود.
۲) مقاله این فعال جنبش زنان به صورت مجزا در سایت کانون زنان ایرانی منتشر خواهد شد.