متهم شدن ایران به تلاش برای اقدام تروریستی در خاک ایالات متحده، واکنش‌های گسترده‌ای در پی داشته و برخی از کارشناسان سیاسی معتقدند این رویداد می‌تواند منشا تغییرات چشمگیری در خاورمیانه، آمریکا و سراسر جهان باشد.

کنفرانس خبری مشترک وزیر دادگستری ایالات متحده و رئیس اف‌بی‌آی که در آن کلیات طراحی توطئه‌ای برای ترور سفیر عربستان در واشنگتن مطرح شد، رویدادی است که پی‌آمدهای سیاسی گسترده‌ای خواهد داشت. واکنش‌های سیاسی و دیپلماتیک به خبرهای پیرامون این ماجرا، با سرعت بالایی در جریان است.

به گفته‌ی مقام‌های آمریکایی، این توطئه که قرار بود توسط عوامل نیروی قدس، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، اجرا شود، نشان دیگری از حمایت آشکار جمهوری اسلامی از ترور در خارج از مرزهای ایران است.

این نخستین بار است که دولت ایران رسما در یک دادخواست قضایی، متهم به تلاش برای اقدام تروریستی در خاک آمریکا شده است.

طرح خنثی‌شده یک و نیم میلیون دلاری موسوم به «عملیات شورلت» برای ترور مقام سعودی که گفته می‌شود قرار بود با مشارکت برخی از عوامل کارتل‌های مکزیکی قاچاق مواد مخدر انجام شود، به اعتقاد برخی از کارشناسان و ناظران سیاسی، ممکن است آتش اختلافات میان ایران و عربستان سعودی را شعله‌ور کند.

روزنامه نیویورک‌تایمز نوشته است «ایران و عربستان، دو رقیب و بازیگر کلیدی در صحنه سیاست خاورمیانه‌اند که گاه رقابت این دو به تخاصم هم کشیده است». اختلافات دو کشور، پس از تحولات سریع و خیره‌کننده سیاسی در جهان عرب، شدت گرفته و اکنون به نظر می‌رسد که اوج بگیرد.

سایمون هندرسون، نویسنده مجله فارین پالسی معتقد است این رویداد «جنگ سرد میان ایران و عربستان را داغ‌تر خواهد کرد.»

واکنش مقام‌های ارشد آمریکا

هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، ساعاتی پس از انتشار خبرهای اولیه پیرامون این ماجرا، در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد که این اقدام «منجر به انزوای بیشتر ایران خواهد شد.» به اعتقاد او کشف و خنثی‌سازی این توطئه، دستاورد بزرگ نیروهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا بوده است.

او همچنین گفت: «ایالات متحده تلاش می‌کند تا با هم‌فکری دوستان و هم‌پیمانان خود در سراسر جهان، به زودی پیام محکم و قاطعی برای ایران ارسال کند.» سخنان خانم کلینتون، احتمالا سرآغاز دور جدیدی از تحریم‌های شدید بر ضد جمهوری اسلامی و مقامات ارشد آن خواهد بود.

جو بايدن، معاون رییس جمهور آمريکا نیز روز چهارشنبه در گفت‌وگو با شبکه‌ تلويزيونی ای.بی.سی با اشاره به اتهامات واشینگتن مبنی بر دست داشتن دو ايرانی در طرح ترور سفير عربستان، گفت: اين اقدام وحشتناکی است و ايران بايد پاسخگوی اقدامات خود باشد.

آقای بايدن که در برنامه‌ «صبح بخير آمريکا» شرکت کرده بود گفت:‌ «نقض يکی از بنيادی‌ترين اصول ديپلماتيک اقدامی شرم آور است.»

جو بايدن در مورد اقدامات آمريکا گفت: «هيچ گزينه‌ای از روی ميز کنار گذاشته نشده است.»

سخنان آقای بايدن در حالی بيان می شود که پيشتر مقامات ارشد دولت اوباما گفته بودند که پاسخ ايالات متحده به اين اقدام ايران شامل عمليات نظامی نخواهد بود.

دولت اوباما در صدد است حمايت جهانی را از واکنش احتمالی آمريکا علیه ایران به دست آورد.

عربستان سعودی تاکید کرده است که ایران باید برای طرح توطئه ترور سفیر سعودی در آمریکا بها بپردازد.

ترکی الفیصل، سفیر پیشین عربستان در واشنگتن، روز چهارشنبه گفت شواهد ارائه شده کاملا و آشکارا مسئولیت رسمی ایران در توطئه را نشان می دهد.

پس از انتشار اظهارات وزیر دادگستری آمریکا، وزارت خارجه این کشور با صدور یک هشدار امنیتی در مورد سفر آمریکاییان به خارج، اعلام کرد که طرحی که خنثی شده "ممکن است نشانه تمرکز تهاجمی‌تر برنامه های حکومت ایران بر عملیات تروریستی، به خصوص علیه دیپلمات های کشورهای منتقد ایران باشد."

این اطلاعیه افزوده است که همانگونه که طرح ترور سفیر عربستان سعودی نشان می دهد، "حملات تحت حمایت ایران" ممکن است شامل عملیاتی در خاک ایالات متحده هم باشد.



واکنش مقام‌های اروپایی

استيو فيلد، سخنگوی ديويد کامرون، نخست وزير بريتانيا نيز گفت که اين کشور در حال رايزنی با آمريکا و ديگر کشورها در مورد به اجرا گذاشتن تحريم های جديد عليه ايران است.

وی افزود: بريتانيا در مورد احتمال اقدام در سازمان ملل نيز در حال رايزنی است.

به گزارش خبرگزاری آسوشيتدپرس، مقامات بريتانيا می گويند اين کشور احتمالا با هر گونه اقدام نظامی عليه تهران مخالفت خواهد کرد.

اتحاديه اروپا نيز با ابراز نگرانی عميق از اين خبر اعلام کرد در صورت اثبات داده ها، اين واقعه نقض مهم قوانين بين المللی محسوب می شود.

سخنگوی کاترين اشتون، مسئول سياست خارجی اتحاديه اروپا از دولت ايران خواست تا با سيستم قضايی آمريکا همکاری کامل کند.

روزنامه نیویورک‌تایمز به نقل از سفارت عربستان در واشنگتن نوشته است که این اقدام ایران «نقض آشکار نرم‌ها، استانداردها و کنوانسیون‌های بین‌المللی، و در تضاد با اصول انسانی است.»


واکنش مقام‌های ایرانی

در یکی از واکنش‌های رسمی مقامات ایرانی به این موضوع امنیتی، علی‌اکبر جوان‌فکر، مشاور ارشد رئیس‌جمهور ایران، در گفت‌وگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان، خبرهای پیرامون این موضوع را «ساختگی و بر اساس سناریویی کودکانه» خواند.

پیش‌تر رامین مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی هم با محکومیت هرگونه عملیات تروریستی، ادعاهای مقامات آمریکایی را «رفتاری نخ‌نما و مبتنی بر سیاست‌های خصمانه آمریکایی- صهیونیستی از سوی دشمنان اسلام و منطقه» خوانده بود.

محمد خزاعی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل در نامه‌ای به بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل اتهام‌ها در مورد دست داشتن ایران در توطئه برای ترور یک دیپلمات خارجی در واشنگتن را رد کرد. خزاعی در نامه‌اش نوشت: «هرکشوری می‌تواند، کشورهای دیگر را با چنین داستان‌های جعلی متهم کند.»

سفیر جمهوری اسلامی در سازمان ملل در نامه‌اش تاکید کرده «جمهوری اسلامی ایران نسبت به عواقب این سناریوی خطرناک هشدار می‌دهد و معتقد است ادامه چنین سیاست‌های تفرقه‌افکنانه‌ای تاثیرات وخیمی بر صلح و امنیت بر جای خواهد گذاشت.»

واکنش علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی به اعلام خبر کشف توطئه دو ایرانی برای قتل سفیر عربستان در آمریکا، خشم‌اگین بود. او گفت که آمريکايی ها نمی‌توانند «با اين رفتار لجن»، جلوی موج بيداری اسلامی در منطقه را بگيرند.

لاريجانی که روز چهارشنبه در صحن علنی مجلس سخن می‌گفت، غرب را در وضعيت «سکته سياسی» توصيف کرد و ادعا کرد آمريکا می خواهد «بحران جديدی را به صورت موهون ايجاد کرده و بين کشورهای منطقه مساله سازی کند.»

نیروی قدس، متهم اصلی و آماج حملات

این پرونده تا کنون دو متهم مشخص دارد که یکی از آنها به نام منصور ارباب‌سیار، شهروند ۵۶ ساله ایرانی-‌آمریکایی است که در صورت اثبات جرم‌اش در دادگاه، ممکن است برایش حکم حبس ابد صادر شود.

گفته می‌شود غلام شکوری، دیگر متهم این پرونده که اکنون در ایران به سر می‌برد، از مقامات ارشد سپاه پاسداران ایران است و با منصور ارباب‌سیار نسبت خانوادگی دارد. او از چندی پیش در فهرست تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار گرفته بود.

نیروی قدس، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که اگرچه اطلاعات و جزئیات رسمی چندانی درباره آن موجود نیست، اما از دیرباز به نقش‌آفرینی نظامی در خارج از مرزهای ایران و حمایت از ترور در کشورهای گوناگون، از افغانستان و پاکستان گرفته تا عراق و سوریه و لبنان، متهم بوده است.

این نخستین بار است که گفته می‌شود عوامل نیروی قدس، کسی را در خاک آمریکا هدف حملات خود قرار داده‌اند.

خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، نیز با انتشار خبرها و گزارش‌های گوناگون، تلاش کرده تا نقش ایران در طرح «ترور خنثی‌شده» را انکار کند. این خبرگزاری با انتشار عکس «منصور ارباب‌سیار» مدعی شده که او «۱۰ سال پیش به جرم دزدی توسط پلیس نیویورک دستگیر شده است.»

خبرگزاری فارس، موضوع ترور عادل الجبیر، سفیر عربستان در واشنگتن را بخشی از سناریوی کلی آمریکا برای «عقده‌گشایی سیاسی خود علیه سپاه پاسداران» خوانده است.

عادل الجبیر ۴۹ ساله، از سال ۲۰۰۷ تا کنون به‌عنوان سفیر عربستان در آمریکا مشغول به کار بوده و به‌خاطر نقشی که پس از ۱۱ سپتامبر ایفا کرده، شخصیت شناخته‌شده‌ای در صحنه‌ی سیاسی آمریکا محسوب می‌شود.

آن‌طور که در گزارش روزنامه کریستین ساینس مانیتور آمده، عادل الجبیر همان شخصیتی است که بر اساس اسناد محرمانه منتشر شده در ویکی‌لیکس، در گفت‌وگو با مقامات نظامی آمریکایی، با اشاره به تحرکات ایران، از آنها خواسته بود که «سر این مار را قطع کنند.»

به نظر می‌رسد منظور او از این گفته‌ها، درخواست حمله نظامی به ایران و سرنگونی حکومت آن بود. در بحبوحه افشاگری‌های ویکی‌لیکس، این خبر بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های فارسی‌زبان داشت.

ماسیمو کالابرسی، ستون‌نویس مجله تایم می‌نویسد با توجه به نزدیک بودن انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا، به نظر می‌رسد دولت اوباما باید اقدامات جدی‌تری برای تنظیم و تدوین سیاست‌های خود در قبال ایران انجام دهد، زیرا جمهوری‌خواهان به زودی او را متهم به ملایمت بیش از حد با ایران خواهند کرد و چنین اقداماتی از سوی ایران، به اعتقاد آنان نتیجه نرمش بیش از حد اوباما در برابر سیاست‌های تهاجمی ایران است. حالا همه‌چیز به شدت و حدت واکنش دولت دموکرات باراک اوباما به این «توطئه تروریستی» بستگی دارد.

برخی از ناظران آمریکایی گفته اند که در صورتیکه منصور ارباب سیار واقعا در ارتباط با نیروی قدس سپاه پاسداران در صدد اجرای برنامه ترور سفیر عربستان در آمریکا بوده، چنین برنامه ای می بایست مورد تایید مقامات ارشد حکومت اسلامی ایران قرار گرفته باشد.

به گفته آنان، در چنین صورتی، ممکن است رهبران ایران، که نگران گسترش حرکت های اعتراضی منطقه به این کشور هستند، در نظر داشته اند با ایجاد یک بحران خارجی، زمینه وحدت بین جناح های رقیب درون حکومت را فراهم کنند و همزمان، چنین بحرانی را برای منسجم کردن مردم در داخل کشور به کار گیرند.

منابع گزارش: دویچه وله، رادیو فردا، بی بی سی