ترامپ میزبان ولیعهد عربستان در کاخ سفید

استیو هلند، مت اسپتالنیک و هومیره پاموک
خبرگزاری رویترز / ۱۸ نوامبر ۲۰۲۵

رئیس‌جمهور دونالد ترامپ روز سه‌شنبه در کاخ سفید از محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، استقبال کرد؛ دیداری که در آن حاکم بالفعل عربستان تلاش دارد پس از ماجرای قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مقیم آمریکا در سال ۲۰۱۸، بیش از پیش چهرهٔ جهانی خود را ترمیم کرده و روابطش را با واشنگتن گسترش دهد.

ولیعهد، که برای نخستین بار پس از بیش از هفت سال پا به کاخ سفید می‌گذاشت، با تشریفاتی گسترده در محوطه جنوبی و به میزبانی ترامپ مورد استقبال قرار گرفت؛ از جمله گارد احترام نظامی، شلیک توپ‌های تشریفاتی و پرواز جنگنده‌های آمریکایی بر فراز کاخ سفید.

گفت‌وگوهای دو طرف قرار است همکاری‌های امنیتی، مشارکت در حوزهٔ انرژی هسته‌ای غیرنظامی و قراردادهای تجاری چندین میلیارد دلاری را پیش ببرد. با این حال، انتظار نمی‌رود پیشرفت چشمگیری در زمینهٔ عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل — با وجود فشارهای ترامپ برای تحقق این گام تاریخی — حاصل شود.

این دیدار بار دیگر بر اهمیت رابطه میان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت تأکید می‌کند؛ رابطه‌ای که ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش اولویت بالا داده و در فضایی شکل می‌گیرد که جنجال پیرامون قتل خاشقجی — یک منتقد درون‌سیستمیِ سعودی — به‌تدریج فروکش کرده است.

سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا نتیجه‌گیری کرده‌اند که بن سلمان دستور بازداشت یا قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول را تأیید کرده بود. ولیعهد دستور دادن به عملیات را انکار کرده، اما به‌عنوان رهبر بالفعل کشور مسئولیت آن را پذیرفته است.

استقبال گرم واشنگتن از بن سلمان آخرین نشانهٔ بهبود روابط پس از تنش عمیقی است که قتل خاشقجی ایجاد کرده بود.

ترامپ با لبخند و دست دادن در فرش قرمز از ولیعهد استقبال کرد. ده‌ها نیروی نظامی مسیر را احاطه کرده بودند و لیموزین حامل بن سلمان با همراهی یگان سوار ارتش آمریکا وارد محوطه شد. دو رهبر سپس نظاره‌گر پرواز جنگنده‌ها بودند و پس از آن ترامپ مهمانش را به داخل هدایت کرد.

پیش از آغاز مذاکرات رسمی، آن دو با خوش‌رویی گفت‌وگو می‌کردند و ترامپ ولیعهد را در راهروی منتهی به دفتر بیضی، در میان مجموعه‌ای از پرتره‌های رؤسای‌جمهور آمریکا، همراهی می‌کرد.

در طول روز، بن سلمان در دفتر بیضی با ترامپ دیدار خواهد کرد، در اتاق کابینه ناهار خواهد خورد و عصر در ضیافت رسمی شرکت خواهد نمود؛ مجموعه‌ای از برنامه‌ها که حال‌وهوای یک سفر دولتی را تداعی می‌کند. پرچم‌های آمریکا و عربستان در خیابان‌های مقابل کاخ سفید برافراشته شده بودند.

به گفتهٔ یک مقام ارشد دولت آمریکا، ترامپ امیدوار است بر پایهٔ تعهد ۶۰۰ میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری عربستان — که در سفر اردیبهشت‌ماه خود به ریاض مطرح شد — ده‌ها پروژهٔ هدفمند را اعلام کند.

این مقام گفت آمریکا و عربستان آماده‌اند تا روز سه‌شنبه قراردادهایی در حوزهٔ فروش تسلیحات، همکاری‌های گسترده‌تر در انرژی هسته‌ای غیرنظامی و سرمایه‌گذاری چندین میلیارد دلاری در زیرساخت‌های هوش مصنوعی آمریکا منعقد کنند. این مقام نخواست نامش فاش شود.

ترامپ روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: «ما (هواپیمای) اف-۳۵ را به عربستان خواهیم فروخت»؛ عربستان خواستار خرید ۴۸ فروند از این جنگنده پیشرفته شده است.

این نخستین فروش اف-۳۵ آمریکا به عربستان خواهد بود و تغییری مهم در سیاست واشنگتن به شمار می‌رود. چنین معامله‌ای می‌تواند توازن نظامی خاورمیانه را دگرگون کند و آزمونی برای تعریف آمریکا از حفظ «برتری کیفی نظامی» اسرائیل باشد؛ چراکه تاکنون اسرائیل تنها دارندهٔ اف-۳۵ در منطقه بوده است.

فراتر از تجهیزات نظامی، ولیعهد عربستان در پی دریافت تضمین‌های امنیتی جدید است. کارشناسان انتظار دارند ترامپ با صدور یک فرمان اجرایی، نوعی پیمان دفاعی مشابه آنچه اخیراً به قطر اعطا کرد، ارائه دهد — هرچند این توافق همچنان کمتر از پیمان‌های رسمی و مورد تأیید کنگره، مانند ناتو، خواهد بود.

نگاه به چین

دنیس راس، مذاکره‌کننده پیشین آمریکا در خاورمیانه و پژوهشگر اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک، گفت ترامپ می‌خواهد رابطه‌ای چندوجهی با عربستان بسازد تا این کشور از حوزه نفوذ چین دور بماند.

راس گفت: «ترامپ معتقد است این اقدامات، سعودی‌ها را در مجموعه‌ای از حوزه‌ها — از امنیت گرفته تا ارتباط میان مالی، انرژی و هوش مصنوعی — بیشتر به ما وابسته می‌کند. او می‌خواهد آنها در این زمینه‌ها به ما متکی باشند، نه به چین.»

انتظار می‌رود ترامپ همچنان ولیعهد را برای پیوستن عربستان به «توافق‌نامه‌های ابراهیم» و عادی‌سازی روابط با اسرائیل تحت فشار بگذارد.

عربستان بدون ترسیم مسیری روشن به‌سوی تشکیل کشور فلسطین تمایلی به چنین گام بزرگی ندارد؛ هدفی که در بحبوحهٔ جنگ غزه به حاشیه رفته است.

ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش در سال ۲۰۲۰، توافق‌نامه‌های ابراهیم را میان اسرائیل و بحرین، امارات متحده عربی، مغرب و سودان برقرار کرد. در هفته‌های اخیر، قزاقستان نیز به این چارچوب پیوست.

با این حال، ترامپ همواره عضویت عربستان را حلقهٔ کلیدی برای دستیابی به صلح گسترده‌تر در خاورمیانه دانسته است.

یک مقام ارشد کاخ سفید گفت: «این موضوع برای او بسیار مهم است که عربستان در دورهٔ ریاست‌جمهوری‌اش به توافق‌نامه‌های ابراهیم بپیوندد و او در این باره فشارها را افزایش داده است.»

جاناتان پنیکوف، معاون پیشین افسر ملی اطلاعات آمریکا در امور خاورمیانه، گفت اگرچه ترامپ ولیعهد را به پیشبرد روند عادی‌سازی با اسرائیل ترغیب خواهد کرد، اما نبود پیشرفت در این زمینه احتمالاً مانع پیشبرد توافق امنیتی جدید میان آمریکا و عربستان نخواهد شد.

پنیکوف — که اکنون در اندیشکده شورای آتلانتیک فعالیت دارد — گفت: «علاقهٔ ترامپ به سرمایه‌گذاری عربستان در آمریکا — سرمایه‌گذاری‌ای که ولیعهد پیش‌تر وعده داده بود — می‌تواند فضا را برای گسترش همکاری‌های دفاعی هموار کند، حتی در حالی که رئیس‌جمهور مصمم است مسیر عادی‌سازی میان اسرائیل و عربستان را پیش ببرد.»