تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازمی‌گردند

فرنوش امیری / آسوشیتدپرس

قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل که با هدف جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران به دلیل برنامه هسته‌ای این کشور ارائه شده بود، روز جمعه شکست خورد؛ آن هم پس از هفته‌ها گفت‌وگوی دیپلماتیک فشرده که به نظر می‌رسید درست چند روز پیش از نشست سالانه رهبران جهان در سازمان ملل به بن‌بست رسیده است.

این قطعنامه که از سوی کره‌جنوبی – رئیس دوره‌ای شورای ۱۵ عضوی – ارائه شد، نتوانست حمایت ۹ کشور لازم را برای جلوگیری از فعال شدن سلسله تحریم‌ها تا پایان ماه جاری، مطابق با مفاد توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران با قدرت‌های جهانی، کسب کند.

تنها چهار کشور – چین، روسیه، پاکستان و الجزایر – از این تلاش حمایت کردند. برخی از نمایندگان نیز در جلسه، رهبران اروپایی را به دلیل آنچه «اقدامی غیرموجه و غیرقانونی علیه ایران» خواندند، مورد انتقاد قرار دادند. دو عضو دیگر غیردائم شورای امنیت، یعنی کره‌جنوبی و گویان، رای ممتنع به قطعنامه دادند.

واسیلی آلکسیویچ نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل، پیش از رأی‌گیری گفت: «هدف آن‌ها این است که شورا را به ابزاری برای بازی‌های سوءنیت خود تبدیل کنند؛ اهرمی برای فشار بر یک کشور به نفع کشوری دیگر که در تلاش است از منافع حاکمیتی خود دفاع کند.» نماینده چین نیز همین موضع را تکرار کرد و گفت اقدام شورا در این موضوع «به‌یکباره» به هشت سال دیپلماسی پایان قطعی داده است.

امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل، از چهار کشوری که به لغو تحریم‌ها رأی مثبت دادند و «ابزار آشکار فشار و ارعاب» را رد کردند، تشکر کرد.

او گفت: «آن‌ها انتخاب کرده‌اند که در سمت درست تاریخ بایستند.»

ماه گذشته فرانسه، آلمان و بریتانیا سازوکار «ماشه» را فعال کردند؛ سازوکاری که به‌طور خودکار تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران پیش از توافق هسته‌ای را دوباره برقرار می‌کند. این تحریم‌ها شامل ممنوعیت فروش سلاح متعارف، محدودیت بر توسعه موشک‌های بالستیک، مسدودسازی دارایی‌ها، ممنوعیت سفر و ممنوعیت تولید فناوری‌های مرتبط هسته‌ای بود.

این روند به‌گونه‌ای طراحی شده است که قابل وتو نباشد، مگر آن‌که شورای امنیت – قدرتمندترین نهاد سازمان ملل – رسماً با توقف آن موافقت کند. با این حال، بریتانیا روز جمعه اعلام کرد که شکست رأی‌گیری به معنای بسته شدن راه برای تلاش‌های آینده در جهت توقف تحریم‌ها نیست.

باربارا وودوارد، سفیر بریتانیا در سازمان ملل، در اظهارات خود گفت: «بریتانیا همچنان متعهد به یافتن راه‌حلی دیپلماتیک است. ما آماده‌ایم در هفته آینده و فراتر از آن برای حل اختلافات، گفت‌وگوهای بیشتری داشته باشیم.»

در هفته‌های اخیر، دیپلماسی میان ایران و کشورهای اروپایی شدت گرفته بود، اما به راه‌حلی منجر نشد و نشانه‌هایی وجود داشت که بازگشت تحریم‌ها محتمل خواهد بود.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، روز پنج‌شنبه در مصاحبه با شبکه ۱۲ اسرائیل، در پاسخ به این پرسش که آیا بازگشت تحریم‌ها قطعی است، گفت: «بله، چنین فکر می‌کنم، زیرا آخرین اخباری که از ایران داشتیم جدی نبود.»

رهبران آلمان و اتحادیه اروپا نیز روز چهارشنبه در تماس تلفنی به ایران هشدار دادند که هنوز اقدام لازم برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی – که درگیر جنگی ۱۲ روزه و بحرانی مالی چند دهه‌ای است – انجام نداده است.

کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در بیانیه‌ای گفت: «پنجره یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای موضوع هسته‌ای ایران به سرعت در حال بسته شدن است. ایران باید گام‌های معتبری برای پاسخ به خواسته‌های فرانسه، بریتانیا و آلمان بردارد و این به معنای همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و فراهم کردن امکان بازرسی فوری از همه سایت‌های هسته‌ای است.»

ساعاتی بعد، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در بیانیه‌ای بار دیگر تأکید کرد که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل «فاقد هرگونه توجیه حقوقی یا منطقی است».

او همچنین به توافق اخیر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد که با میانجیگری مصر به دست آمده و بر اساس آن، ایران دسترسی آژانس به تمامی سایت‌های هسته‌ای را فراهم کرده و موظف به ارائه گزارش درباره وضعیت همه مواد هسته‌ای خود شده است.

جزئیات این توافق بلافاصله منتشر نشد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، هفته گذشته در سخنرانی خود در نشست شورای حکام در وین گفت این سند «درکی روشن از رویه‌های اطلاع‌رسانی بازرسی و نحوه اجرای آن‌ها ایجاد می‌کند.»

گروسی افزود: «این توافق شامل همه تأسیسات و مراکز ایران می‌شود و همچنین گزارش‌دهی درباره همه مراکز مورد حمله قرار گرفته، از جمله مواد هسته‌ای موجود در آن‌ها، را در بر می‌گیرد.» او تأکید کرد این توافق «راه را برای دسترسی و بازرسی‌های مربوطه باز می‌کند» بدون آن‌که مشخص کند این روند چه زمانی آغاز خواهد شد.

جنگ ۱۲ روزه‌ای که اسرائیل در ماه ژوئن علیه ایران آغاز کرد، شاهد بمباران سایت‌های هسته‌ای ایران توسط اسرائیل و آمریکا بود؛ رخدادی که وضعیت ذخایر اورانیوم ایران – غنی‌شده تا نزدیکی سطح تسلیحاتی – را در هاله‌ای از ابهام قرار داد.

فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» به احتمال زیاد تنش میان ایران و غرب را افزایش خواهد داد. هنوز مشخص نیست ایران چگونه واکنش نشان خواهد داد؛ هرچند مقام‌های این کشور در گذشته تهدید کرده بودند که ممکن است از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شوند، مشابه آنچه کره‌شمالی در سال ۲۰۰۳ انجام داد و پس از آن سلاح اتمی ساخت.

واکنش وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی درباره اقدام سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت بیانیه‌ای صادر کرد.

به گزارش ایرنا، در این بیانیه آمده است:

جمهوری اسلامی ایران اقدام سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس در سوء استفاده از ساز و کار حل و فصل اختلاف برجام برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت که در سال ۲۰۱۵ به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام خاتمه یافته بودند، را به‌عنوان اقدامی غیر قانونی، ناموجه و تحریک‌آمیز محکوم می‌کند.

قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت به‌عنوان بخش لاینفک برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ضمن تایید برجام در ضمیمه این قطعنامه، بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران صحه گذاشت، شبهه‌های نادرست مطرح‌شده در مورد ماهیت برنامه هسته‌ای ایران را رفع کرد، و همزمان تدابیر راستی‌آزمایی سختگیرانه‌ای در مورد آن معرفی کرد. به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ همه قطعنامه‌های شورای امنیت که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ علیه ایران وضع شده بود، خاتمه یافت و مقرر گردید موضوع هسته‌ای ایران در سپتامبر ۲۰۲۵ از دستور کار شورای امنیت خارج شود.

اقدام مخرب سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت در حالی صورت می‌گیرد که تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ایران مورد حملات غیرقانونی رژیم صهیونیستی و آمریکا قرار گرفته و آسیب دیده‌اند؛ حملاتی که آشکارا منشور ملل متحد را نقض کرده، صلح و امنیت بین‌المللی را به مخاطره انداخته و بنیان‌های رژیم عدم اشاعه را به شدت تضعیف نموده است. سه کشور اروپایی نه تنها از محکوم‌کردن این اقدامات تجاوزکارانه خودداری کردند بلکه با سوء استفاده از سازوکار حل اختلاف برجام، مرتکب اقدام غیرقانونی مضاعفی می‌شوند.

این دولت‌ها حتی به تفاهم جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۹ سپتامبر ۲۰۲۵ توجهی نکرده و علیرغم استقبال جامعه بین‌المللی، آن را نادیده گرفتند، در حالی که مهمترین بهانه آنها برای اسنپ بک، عدم همکاری ایران و آژانس عنوان شده بود. علاوه بر این، پیشنهاد منطقی ایران که خود نسبت به معقول بودن آن اذعان کردند را نیز به بهانه‌های واهی نادیده گرفتند چراکه از ابتدا به دنبال مطامع سیاسی زیاده‌خواهانه خود بوده‌اند.

جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش کرده است مسیر دیپلماسی و تعامل را باز نگه دارد، اما این کشورها علیرغم ادعاهای خود، تاکنون استقلالی از خود نشان نداده و از سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه و غیرقانونی آمریکا دنباله‌روی کرده‌اند.

جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌کند:

۱- اقدام امروز سه کشور اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل متحد در راستای تکمیل فرایند بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت، اقدامی غیرقانونی، ناموجه و تحریک‌آمیز است که روندهای دیپلماتیک جاری را به شدت تضعیف می‌کند.

۲- مسئولیت کامل پیامدهای این اقدام، در صورتی که منجر به بازگشت قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت علیه ایران شود، بر عهده آمریکا و سه کشور اروپایی است که با تحریف واقعیت‌ها و طرح ادعاهای بی‌اساس، برخی کشورهای غیردائم عضو شورای امنیت را نیز برای همراهی کردن با خود تحت فشار قرار دادند.

۳- اقدام امروز در تکمیل فرایند بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت، بدون اجماع و علی‌رغم مخالفت جدی تعدادی از اعضای شورای امنیت صورت گرفت که ضمن تضعیف بیش از پیش اعتبار شورای امنیت، ضربه‌ای به دیپلماسی و نیز رژیم عدم اشاعه محسوب می‌شود.

۴- برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران مبتنی بر خواست و اراده ملت ایران برای پیشرفت و توسعه علمی و فناورانه است و ملت ایران در این مسیر مصمم است. جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر پیگیری منافع و حقوق خود، از جمله از مجرای دیپلماسی، حق پاسخ‌گویی متناسب به هر اقدام غیرقانونی را محفوظ می‌دارد.

۵- جمهوری اسلامی ایران از تمامی اعضای مسئول جامعه بین‌المللی می‌خواهد اقدام غیرقانونی امروز سه کشور اروپایی در شورای امنیت را مردود دانسته و از هرگونه مشروعیت‌بخشی به آن خودداری کنند.